Γράφει η Marie-Denise Διαμαντή.
Ζεις σε ένα συνεχές άγχος. Κοιμάσαι δύσκολα, με διαλείμματα. Ζεις με την αγωνία. Και «αν»; …
Αν κολλήσω covid, αν με απολύσουν, αν πάθει κάτι ο δικός μου άνθρωπος, αν αποτύχω, αν…
Η Γνωστική προσέγγιση στην ψυχολογία και στη θεραπεία ( A.Beck) προτείνει ως επίκεντρο τον τρόπο σκέψης μας, έτσι ώστε να αλλάξουμε τη ζωή μας πρακτικά τόσο στη συμπεριφορά, όσο και στον τρόπο που βιώνουμε τα γεγονότα.
Για παράδειγμα, πολύς κόσμος τείνει να εστιάζει στα αρνητικά της καθημερινότητας, της στιγμής, της πορείας, της ζωής εν γένει. Άλλοι ερμηνεύουν οτιδήποτε απ΄ευθείας αρνητικά ή … «παίρνουν προσωπικά» κάτι που δεν συνδέεται απαραίτητα με το δικό τους πρόσωπο. Πόσες φορές άραγε βιώνουμε παρεξηγήσεις, μετέπειτα δυσεπίλυτες, επειδή θεωρήσαμε ότι κάποιος έκανε κριτική σε εμάς- ο οποίος μπορεί κάλλιστα να μίλησε γενικά επί ενός θέματος-. Πόσες φορές άραγε πιστεύουμε – και μάλιστα ακράδαντα- ότι κάτι δεν θα αλλάξει (για παράδειγμα ότι δεν θα καταφέρουμε να κάνουμε μια όμορφη συναισθηματική σχέση), επειδή μέχρι σήμερα δεν ευοδώθηκε αυτή μας η επιθυμία…Είτε πάλι «νιώθουμε σίγουροι/ες» ότι κάτι δεν θα μας πάει καλά, για παράδειγμα ότι θα αποτύχουμε στις εξετάσεις σε ένα μάθημα, επειδή σε μια άλλη εξεταστική δεν τα καταφέραμε. Μια δύστροπη εμπειρία του χθες, λοιπόν, μπορεί να μπαίνει φραγμός στην ελευθερία σκέψης του σήμερα; ναι, γιατί γίνεται εμμονή και φόβος μέσα στο μυαλό μας, σαν να ξαναζούμε την προηγούμενη εμπειρία. Όμως αυτό δεν είναι η τωρινή μας αλήθεια, αλλά η σκέψη μας σε σχέση με το χθες. Πολλοί φοιτητές- ανάμεσα στους οποίους και εγώ- έχουμε περάσει από αυτή τη φάση και ευτυχώς βρεθήκαμε στη σωστή στιγμή κοντά στους σωστούς ειδικούς για να μας συμβουλεύσουν σχετικά με την αντιμετώπιση του ζητήματος!
Είναι ευρέως αποδεκτό ότι οι εμμονές με τα ενδεχόμενα αρνητικά θέματα του μέλλοντος επηρεάζουν τη διάθεση, αλλά και την απόδοση του τώρα εντείνοντας το φόβο, το άγχος, μια ακαθόριστη ενίοτε αγωνία. Γνωρίζω φιλικά πρόσωπα που συναισθηματικά «κατέρρευσαν» σε κάποιες στιγμές που θεώρησαν (με εμμονή) πιθανό να έχουν κολλήσει τον ιό covid, πριν καν προβούν σε ειδικό τεστ.
Οι σκέψεις είναι άυλες, ωστόσο μπορούν να επηρεάσουν τη δράση μας, γι αυτό έχουμε λόγο να τις επηρεάσουμε εμείς με τη σειρά μας θετικά, έτσι ώστε και η δράση μας να καταστεί θετική στο αποτέλεσμά της. Όταν οι σκέψεις αναφέρονται σε κάτι που υποθετικά υπολογίζουμε, τότε είναι κι αυτές οι σκέψεις υποθέσεις και όχι θέσφατα. Άρα έχουμε λόγο να τις περιορίζουμε ως τέτοιες και να τις κρίνουμε αντικειμενικά. Συνεπώς μια πρόταση θα ήταν πρώτα να κάνουμε το τεστ (στο παραπάνω παράδειγμα) και μετά να αντιμετωπίσουμε το «πρόβλημα» του ιού.
Το «έξυπνο πουλί από τη μύτη πιάνεται» και …» των φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν μαγειρεύουν»; κι έτσι, νομίζοντας πως θα προλάβουμε το κακό – ίσως γιατί θεωρούμε ότι παντού ελλοχεύουν κίνδυνοι- φροντίζουμε να «έχουμε το νου μαςαπομυζούμε την δημιουργική μας ενέργεια και ίσως γινόμαστε αντιπαραγωγικοί ή μη αποτελεσματικοί, γιατί απλούστατα δεν είμαστε ψύχραιμοι.
Όχι, δεν είναι όλα ρόδινα σε αυτή τη ζωή. Όντως δεν είναι. Όμως η ουσία είναι η αποδοχή μιας ισορροπίας και το ρεαλιστικό πλαίσιο σκέψης. Εξ’ άλλου, είναι αλήθεια πως ουδέν κακόν αμιγές καλού. Επίσης, καθένας μπορεί να βρει στη σκέψη του και παραδείγματα του χθες όπου βρέθηκε μπροστά σε πρόβλημα και τελικά το διαχειρίστηκε με κάποιον τρόπο εκείνη τη στιγμή ή τουλάχιστον όλα τελικά πήγαν μια χαρά. Για παράδειγμα, ένας – ακόμα και υψηλός- πυρετός, τελικά είναι διαχειρίσιμος και πέφτει, άρα αποφεύγουμε «τα χειρότερα». Παράλληλα, όταν σκεπτόμαστε ένα ενδεχόμενο σενάριο, αποδεχόμαστε – εφόσον είναι ενδεχόμενο και όχι δεδομένο- πως υπάρχουν κι άλλα ενδεχόμενα. Λογικά, λοιπόν, γιατί να μην φερθούμε δίκαια μπροστά στα σενάρια, γιατί να μην δώσουμε «χώρο» και σε κάποιες άλλες, σκέψεις; Αν ένας φίλος σκεφτόταν με εμμονή και υπέφερε, τι θα προτείναμε αν ο φίλος αυτός επρόκειτο να δώσει εξετάσεις; θα βλέπαμε / προτείναμε αποκλειστικά το απόλυτα άσχημο σενάριο, ακόμα κι αν ήταν αδύναμος σε κάποιο μάθημα; μάλλον θα σκεφτόμασταν να τον συμβουλεύσουμε να σκεφτεί ότι με συνεπή μελέτη και προσπάθεια το πιθανότερο δεν είναι να αποτύχει, αλλά να τα καταφέρει, έστω και με έναν πιο μέτριο βαθμό.
Kάποτε, σε μια ευαίσθητη φάση της δικής μου ζωής, η αγαπημένη μου ψυχολόγος, απαντώντας σε δική μου εμμονή για ενδεχόμενη επερχόμενη δυσκολία σε κάτι σημαντικό, μου είπε: «δεν θα σου πω ότι αποκλείεται να συμβεί κάτι κακό. Θα σου πω ότι δεν έχει νόημα να το σκέφτεσαι από τώρα, διότι είναι κάτι που δεν ελέγχεις. Όταν έλθει η στιγμή κι εφόσον συμβεί το άσχημο, θα το αντιμετωπίσεις». Η συμβουλή της ψυχολόγου μου δεν είχε ίχνος εξιδανίκευσης, ήταν πέρα για πέρα ρεαλιστική, αλλά στόχευσε ακριβώς στο να «φρενάρει» μια αλυσίδα συλλογισμών που λάμβανε χώρα στο δικό μου μυαλό και μάλιστα δίχως εμφανές λογικό έρεισμα στην τότε πραγματικότητα, αφού ήταν μια σκέψη – φοβία – σενάριο ανάμεσα σε χιλιάδες άλλα σενάρια που θα μπορούσαν να σχεδιαστούν (για την περίπτωση) και φυσικά δεν αναφερόταν στο παρόν, αλλά σε μελλοντικό χρονικό σημείο.
Είναι σημαντικό να ζούμε στο τώρα, όχι σε ένα δύσκολο «τότε». Επίσης είναι σημαντικό να μάθουμε να χαιρόμαστε τις στιγμές μας, τις δραστηριότητές μας, τις σχέσεις μας, τα χόμπυ μας και να βάζουμε όρια στην άποψη των τρίτων ή στα «πρέπει» που κάνουν τη ζωή να μοιάζει με συνεχές τεστ. Μπράβο, περάσατε ή συγγνώμη, κοπήκατε! το σίγουρο είναι ότι δεν θα συμφωνούμε παντού και πάντα με όλους, ίσως γιατί δεν θα εξυπηρετούμε παντού και πάντα όλους. Επίσης το σίγουρο είναι ότι δεν ζούμε στο τέλος τέλος για τη γνώμη των άλλων…δόξα τω Θεώ ζούμε σε μια εποχή όπου αυτός ο τρόπος σκέψης όλο και περισσότερο διαδίδεται στον κόσμο μας.
Η ζωή έχει χαρές, λύπες, επιτυχίες, αποτυχίες, συνεχείς προσπάθειες, πόνο, στιγμές πλήρωσης και ικανοποίησης, γέννηση, θάνατο., λευκό και μαύρο. Έχει και κόκκινο, έχει και γκρι. Ουράνιο τόξο η ζωή μας, λοιπόν!
Ας αποδεχθούμε όλοι μας ακριβώς αυτό, το απλό, το λιτό, το ρεαλιστικό.
Κατατάσσομαι στους problem solvers σημαίνει έχω την διαύγεια πνεύματος και την ψυχραιμία να ζω χωρίς να χρωματίζω ό,τι βλέπω «κλέβοντας» στο παιχνίδι με μια προτίμηση στην κατάστρωση μαύρων σεναρίων. Ειδικά για πολύ κόσμο που ασχολείται με την αστρολογία και ψάχνει το αύριο, κάτι που γίνεται από αρχαιοτάτων χρόνων, θα είχα να προτείνω ότι είναι διαφορετικό να ασχολείται κανείς με διάθεση έρευνας ή κάποιου προγραμματισμού και τελείως άλλη υπόθεση να εστιάζει με εμμονή σε αρνητικές υποθέσεις και σενάρια που τείνουν να αποσυντονίζουν την ψύχραιμη και συνετή στάση απέναντι στη ζωή και στην εξέλιξη.
«Ζητώ βοήθεια, όταν βλέπω ότι έχω μπλεχτεί σε έναν φαύλο κύκλο δύσκολων σκέψεων που μου μαυρίζουν τη ζωή καθημερινά». Αυτό δεν είναι αδυναμία. Είναι κι αυτό μια ρεαλιστική προσέγγιση επίλυσης ενός προβλήματος που όντως μπορεί να συμβεί σε όλους.
