Ο θάνατος του πάπα Φραγκίσκου τη Δευτέρα του Πάσχα (21/04), σε ηλικία 88 ετών, πυροδοτεί μια σειρά πολυαιώνιων τελετουργιών που προβλέπονται από το Βατικανό σε τέτοιες περιστάσεις.
Ο 266ος Ποντίφικας της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας υπήρξε πνευματικός ηγέτης για 1,4 δισεκατομμύρια καθολικούς ανά τον κόσμο -περίπου 17,7% του παγκόσμιου πληθυσμού-, και η πορεία του από την εκλογή του το 2013 έως την τελευταία του πνοή χαρακτηρίστηκε από έμφαση στην ταπεινότητα, την αλληλεγγύη και τη μεταρρύθμιση.
Η απώλειά του σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής για την Αγία Έδρα, που πλέον εισέρχεται σε μεταβατική φάση μέχρι την εκλογή νέου Πάπα.
Επιβεβαίωση θανάτου και τα πρώτα τελετουργικά
Λίγο μετά την επίσημη ανακοίνωση του θανάτου του Πάπα, οι αρμόδιες Αρχές του Βατικανού ξεκινούν τις διαδικασίες επιβεβαίωσης.
Σύμφωνα με το εθιμοτυπικό, την ευθύνη φέρει το υγειονομικό τμήμα του Βατικανού και ο camerlengo της Ρωμαϊκής Εκκλησίας, ο διαχειριστής της περιουσίας και των εσόδων της Αγίας Έδρας.
Αυτή τη στιγμή τα συγκεκριμένα καθήκοντα εκτελεί ο ιρλανδικής καταγωγής καρδινάλιος Κέβιν Τζόζεφ Φάρελ, ηλικίας 77 ετών, ο οποίος επιφορτίζεται με την επίσημη πιστοποίηση του θανάτου και την επίβλεψη των πρώτων βημάτων των τελετουργικών.
Ο Φάρελ επιβεβαίωσε σήμερα τον θάνατο του ποντίφικα.
Pope Francis died on Easter Monday, April 21, 2025, at the age of 88 at his residence in the Vatican’s Casa Santa Marta. pic.twitter.com/jUIkbplVi2
— Vatican News (@VaticanNews) April 21, 2025
Μετά την επιβεβαίωση, η σορός του πάπα Φραγκίσκου θα μεταφερθεί στο ιδιωτικό παρεκκλήσι του και θα τοποθετηθεί σε ξύλινο φέρετρο με επένδυση από ψευδάργυρο.
Οι προηγούμενοι ποντίφικες θάβονταν σε τρία ένθετα φέρετρα από κυπαρίσσι, μόλυβδο και βελανιδιά.
Σύμφωνα με την παράδοση, ο Φάρελ θα επισκεφθεί τη σορό του πάπα Φραγκίσκου και θα φωνάξει το βαφτιστικό όνομά του για να τον «ξυπνήσει».
Εφόσον δεν θα ανταποκριθεί (προφανώς), σε μια συμβολική τελετή που σηματοδοτεί το τέλος της παποσύνης, θα σπάσει η παπική σφραγίδα -γνωστή ως «Δαχτυλίδι του Ψαρά»- που χρησιμοποιείται για να σφραγίσει επίσημα παπικά έγγραφα. Ο camerlengo χρησιμοποιεί ειδικό σφυρί για να τη συντρίψει, μια βαθιά τελετουργική πράξη που «αποτρέπει οποιαδήποτε παραχάραξη» και «επιβεβαιώνει τη λήξη της παποσύνης».
Περίοδος πένθους
Αμέσως μετά τις πρώτες τελετουργίες, το Βατικανό αναμένεται να κηρύξει 9ήμερο πένθος, γνωστό ως Novendiale. Παράλληλα, η Ιταλία ενδέχεται να ανακοινώσει και εθνική ημέρα πένθους.
Κατά τη διάρκεια αυτών των ημερών θα τελούνται λειτουργίες και επιμνημόσυνες δεήσεις, ώστε οι καθολικοί ανά τον κόσμο να μπορέσουν να αποτίσουν φόρο τιμής στον εκλιπόντα ποντίφικα.
Σημαντική στιγμή θα είναι η δημόσια έκθεση της σορού του Πάπα. Σε αντίθεση με παλαιότερες πρακτικές, το ταριχευμένο σώμα του πάπα Φραγκίσκου δεν θα τοποθετηθεί σε ανυψωμένο βάθρο, αλλά πιθανότατα θα παραμείνει στο φέρετρο.
Η επιλογή αυτή είναι ευθυγραμμισμένη με την επιθυμία του για απλότητα και την αποστροφή του προς πομπώδεις τελετές.
Η σορός του θα μεταφερθεί με επίσημη πομπή στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου, όπου χιλιάδες πιστοί, επίσημοι και διεθνείς ηγέτες θα μπορέσουν να τον αποχαιρετήσουν.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του sede vacante -της περιόδου κατά την οποία «ο θρόνος είναι κενός»- η διοίκηση της Εκκλησίας περνά προσωρινά στα χέρια του Κολλεγίου των Καρδιναλίων. Κατά το διάστημα αυτό, δεν λαμβάνονται σημαντικές αποφάσεις έως την εκλογή νέου Πάπα.
Η τελετή της κηδείας
Η κηδεία ενός Πάπα πραγματοποιείται συνήθως λίγες ημέρες μετά τον θάνατό του. Για τον πάπα Φραγκίσκο, εκτιμάται ότι η τελετή θα πραγματοποιηθεί τέσσερις έως έξι ημέρες μετά, ενώ θα ακολουθήσουν επιπλέον εννέα ημέρες τελετουργιών.
Αυτές οι τελετές θα λάβουν χώρα σε διάφορες εκκλησίες της Ρώμης, προσφέροντας ευκαιρία σε πιστούς και εκπροσώπους του δημόσιου βίου να τον τιμήσουν.
Ένα σημαντικό σκέλος των διαδικασιών είναι ο ενταφιασμός. Αν και παραδοσιακά οι Πάπες ενταφιάζονταν σε τριπλό φέρετρο, ο πάπας Φραγκίσκος -σύμφωνα με το πνεύμα της ταπεινότητάς του- θα ταφεί σε απλό ξύλινο φέρετρο με επένδυση από ψευδάργυρο.
Κατά την τελετή, το φέρετρο θα σφραγιστεί αφού πρώτα τοποθετηθεί ένα λευκό μεταξωτό ύφασμα στο πρόσωπό του, σε μια συμβολική κίνηση μετάβασης από τη ζωή στην αιωνιότητα.
Μέσα στο φέρετρο θα τοποθετηθούν:
- ένα σακουλάκι με νομίσματα που κόπηκαν κατά τη διάρκεια της παποσύνης του
- το rogito, ένα έγγραφο που περιγράφει τη ζωή και το έργο του Πάπα, το οποίο παραδοσιακά διαβάζεται πριν τη σφράγιση του φέρετρου
Όπως ο ίδιος είχε εκφράσει, η ταφή του θα πραγματοποιηθεί στη Βασιλική της Santa Maria Maggiore, μια εκκλησία που επισκεπτόταν συχνά για τις ιδιωτικές προσευχές του.
Το Κονκλάβιο
Μετά την κηδεία και την ταφή, το επόμενο καθοριστικό στάδιο είναι το Κονκλάβιο – η μυστική συνεδρίαση των Καρδιναλίων για την εκλογή του νέου Πάπα.
Το Κονκλάβιο συγκαλείται συνήθως 15 έως 20 ημέρες μετά τον θάνατο του Πάπα. Το διάστημα αυτό αξιοποιείται για τις προετοιμασίες από το Κολλέγιο των Καρδιναλίων, που ασκεί προσωρινή διοίκηση.
Πρόεδρος του Κονκλαβίου αναμένεται να είναι ο καρδινάλιος Τζιοβάνι Μπατίστα Ρε, ηλικίας 91 ετών, σημερινός κοσμήτορας του Κολλεγίου.
Εφόσον δεν μπορεί να ψηφίσει λόγω ηλικίας, τη διαδικασία θα συντονίσει πιθανότατα ο υποκοσμήτορας ή άλλος ανώτερος καρδινάλιος κάτω των 80 ετών.
Μόνο οι καρδινάλιοι κάτω των 80 ετών, έως 120 στον αριθμό, μπορούν να συμμετάσχουν στην εκλογή. Η διαδικασία περιλαμβάνει πολλαπλούς γύρους ψηφοφορίας.
Αν δεν υπάρξει νικητής με πλειοψηφία δύο τρίτων, τα ψηφοδέλτια καίγονται.
Η καύση συνοδεύεται από καπνό που ανεβαίνει από την καμινάδα της Καπέλα Σιστίνα:
- Μαύρος καπνός σημαίνει πως δεν έχει εκλεγεί νέος Πάπας
- Λευκός καπνός σηματοδοτεί την εκλογή του νέου Ποντίφικα
Η μετάβαση
Μόλις ένας Καρδινάλιος συγκεντρώσει την απαιτούμενη πλειοψηφία, ακολουθεί το επόμενο στάδιο. Ο κοσμήτορας προσεγγίζει τον εκλεγέντα και τον ρωτά: «Δέχεστε την εκλογή σας ως Ποντίφικας;»
Αν απαντήσει καταφατικά, πρέπει να επιλέξει το νέο του παπικό όνομα – μια ιστορική στιγμή που σηματοδοτεί την έναρξη της παποσύνης του.
Ο νέος Πάπας ενδύεται με ένα λευκό ράσο, σύμβολο καθαρότητας και νέας αρχής. Έπειτα, από το μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου, ένας καρδινάλιος αναγγέλλει τα ιστορικά λόγια: «Habemus papam» (Έχουμε Πάπα).
Η φράση απευθύνεται στους χιλιάδες πιστούς στην Πλατεία του Αγίου Πέτρου και τα εκατομμύρια που παρακολουθούν παγκοσμίως.
