Με ασαφές πλαίσιο φαίνεται να κινείται διπλωματικά ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ενόψει των κρίσιμων διαβουλεύσεων στο Βερολίνο για τον πόλεμο στην Ουκρανία, την ώρα που η Ουάσινγκτον επιχειρεί να μετατρέψει μια γενική ιδέα ειρήνευσης σε συγκεκριμένη διαπραγματευτική πρόταση πριν από τη συνάντηση κορυφής στην πρωτεύουσα της Γερμανίας.
Ο Τραμπ έδωσε την Παρασκευή μια χαρακτηριστικά μετρημένη –αν και αινιγματική– αποτίμηση των προσπαθειών για την επίτευξη ειρήνης στην Ουκρανία.
«Ας δούμε τι θα γίνει. Εργαζόμαστε για να δούμε αν μπορούμε να κάνουμε μια συμφωνία αυτή τη στιγμή. Θα δούμε. Θα το μάθουμε σύντομα, υποθέτω. Θα δούμε πολλούς θανάτους», δήλωσε στους δημοσιογράφους από το Οβάλ Γραφείο, επικαλούμενος τον τεράστιο αριθμό απωλειών.
«Τον περασμένο μήνα… 25.000 στρατιώτες σκοτώθηκαν στην Ουκρανία και τη Ρωσία. Είκοσι πέντε χιλιάδες – μπορείτε να το φανταστείτε αυτό; Είναι γελοίο», είπε.
«Ελεύθερη οικονομική ζώνη»
Όταν ρωτήθηκε επίμονα για τις λεπτομέρειες της προτεινόμενης «ελεύθερης οικονομικής ζώνης» στο Ντονμπάς –περιοχή που καταλήφθηκε από τη Ρωσία το 2014 και παραμένει πεδίο σύγκρουσης στον τρέχοντα πόλεμο– ο Τραμπ απέφυγε να δώσει διευκρινίσεις.
«Λοιπόν, δεν θέλω να το κάνω αυτό τώρα. Είναι μια πολύ σύνθετη κατάσταση, αλλά θα λειτουργούσε, και πολλοί άνθρωποι θέλουν να δουν να λειτουργεί», είπε ο Τραμπ, προσθέτοντας: «Το μόνο που θέλω να κάνω είναι να σταματήσω τον θάνατο 25.000 ανθρώπων τον μήνα».
Οι ΗΠΑ επιθυμούν η Ουκρανία να αποσύρει τα στρατεύματά της από την περιοχή του Ντονμπάς, με την Ουάσινγκτον να προτείνει στη συνέχεια τη δημιουργία της «ελεύθερης οικονομικής ζώνης» στα τμήματα που ελέγχονται σήμερα από το Κίεβο, όπως δήλωσε ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
Στο παρελθόν, οι ΗΠΑ είχαν εισηγηθεί το Κίεβο να παραδώσει στη Ρωσία τα τμήματα του Ντονμπάς που εξακολουθεί να ελέγχει, ωστόσο ο Ζελένσκι ανέφερε την Πέμπτη ότι η Ουάσινγκτον προτείνει πλέον μια συμβιβαστική εκδοχή, σύμφωνα με την οποία τα ουκρανικά στρατεύματα θα αποχωρήσουν, χωρίς όμως να προχωρήσουν τα ρωσικά στρατεύματα εντός της περιοχής.
«Ποιος θα διοικεί αυτή την περιοχή, την οποία αποκαλούν “ελεύθερη οικονομική ζώνη” ή “αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη”; Δεν το γνωρίζουν», δήλωσε ο Ουκρανός πρόεδρος, μιλώντας σε δημοσιογράφους στο Κίεβο την Πέμπτη.
Ο Ζελένσκι τόνισε ότι η Ουκρανία δεν θεωρεί το σχέδιο δίκαιο χωρίς εγγυήσεις ότι τα ρωσικά στρατεύματα δεν θα καταλάβουν απλώς τη ζώνη μετά την αποχώρηση των ουκρανικών δυνάμεων. Όπως είπε χαρακτηριστικά: «Αν τα στρατεύματα της μίας πλευράς πρέπει να υποχωρήσουν και τα στρατεύματα της άλλης πλευράς παραμείνουν στις θέσεις τους, τότε τι θα συγκρατήσει αυτά τα άλλα στρατεύματα, τους Ρώσους; Ή τι θα τους εμποδίσει να μεταμφιεστούν σε πολίτες και να καταλάβουν αυτή την ελεύθερη οικονομική ζώνη; Όλα αυτά είναι πολύ σοβαρά. Δεν είναι δεδομένο ότι η Ουκρανία θα συμφωνήσει, αλλά αν μιλάμε για συμβιβασμό, τότε αυτός πρέπει να είναι ένας δίκαιος συμβιβασμός».
Η Μόσχα έχει απαιτήσει η Ουκρανία να αποχωρήσει από την ανατολική περιοχή του Ντονμπάς, συμπεριλαμβανομένων τμημάτων των περιφερειών Ντονέτσκ και Λουχάνσκ, τα οποία η Ρωσία δεν έχει καταφέρει να καταλάβει πλήρως.
Μιλώντας σε δημοσιογράφους στις 8 Δεκεμβρίου, ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι δήλωσε ότι η αποχώρηση της Ουκρανίας από μη κατεχόμενα τμήματα του Ντονμπάς, το εύρος των εγγυήσεων ασφαλείας και το καθεστώς του πυρηνικού σταθμού της Ζαπορίζια παραμένουν τα πιο ευαίσθητα ζητήματα υπό διαπραγμάτευση.
Στις 11 Δεκεμβρίου πρόσθεσε ότι οποιεσδήποτε εδαφικές αποφάσεις θα πρέπει να ληφθούν από τους ίδιους τους Ουκρανούς, είτε μέσω εκλογών είτε μέσω δημοψηφίσματος.
Συνομιλίες στο Βερολίνο
Η Wall Street Journal ανέφερε ότι Ευρωπαίοι ηγέτες ήλπιζαν πως θα μπορούσαν κανονίσουν μια συνάντηση με τον Τραμπ στην Ευρώπη αυτό το Σαββατοκύριακο, έπειτα από μια τεταμένη τηλεφωνική επικοινωνία που είχαν μαζί του στις 10 Δεκεμβρίου, κατά την οποία ο Τραμπ φέρεται να πίεσε τους Ευρωπαίους να ασκήσουν πίεση στον Ζελένσκι ώστε να αποδεχθεί το αμερικανικό ειρηνευτικό σχέδιο.
Ο Λευκός Οίκος έχει στο παρελθόν δείξει ανυπομονησία με τη διπλωματική διαδικασία, με την εκπρόσωπο Τύπου, Κάρολαϊν Λέβιτ, να δηλώνει στους δημοσιογράφους ότι ο Τραμπ είναι «κουρασμένος από συναντήσεις μόνο και μόνο για χάρη της συνάντησης».
Στο παρασκήνιο, ο Λευκός Οίκος κινητοποιείται για να μετατρέψει αυτό το γενικό όραμα ειρήνευσης σε μια απτή διαπραγματευτική στρατηγική.
Αμερικανός αξιωματούχος που έχει ενημερωθεί για το θέμα επιβεβαίωσε ότι ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ, Στιβ Γουίτκοφ, μαζί με τον γαμπρό του Τραμπ, Τζάρεντ Κούσνερ, θα συναντηθούν με τον Ζελένσκι και Ευρωπαίους ηγέτες στο Βερολίνο το Σαββατοκύριακο.
Πριν από τη σύνοδο υψηλού επιπέδου, ο Γουίτκοφ αναμένεται να συναντηθεί με συμβούλους εθνικής ασφάλειας από τη Γαλλία, τη Βρετανία και τη Γερμανία την Κυριακή και πιθανώς τη Δευτέρα, σύμφωνα με τον ίδιο αξιωματούχο.
Η κίνηση αυτή υπογραμμίζει την αυξανόμενη αίσθηση κατεπείγοντος της Ουάσινγκτον να γεφυρώσει τα εναπομείναντα χάσματα με το Κίεβο σχετικά με τους όρους του σχεδίου.
Ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, ο Βρετανός Πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ και ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς αναμένεται να συμμετάσχουν στη συνεδρίαση της Δευτέρας.
Αξιοσημείωτο είναι ότι ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, δεν θα λάβει μέρος σε αυτόν τον γύρο συνομιλιών, καθώς δεν αναμένεται να ταξιδέψει στην Ευρώπη αυτό το Σαββατοκύριακο.
Αξιωματούχος της γαλλικής προεδρίας δήλωσε το βράδυ της Παρασκευής ότι η Ουκρανία, οι ΗΠΑ και οι ευρωπαϊκές δυνάμεις εξακολουθούν να εργάζονται για τη διαμόρφωση μιας κοινής θέσης που θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση μιας ειρηνευτικής συμφωνίας.
Σε αυτήν περιλαμβάνονται και πιθανές εγγυήσεις ασφαλείας για το Κίεβο, οι οποίες θα μπορούσαν να παρουσιαστούν στη Μόσχα.
«Στόχος μας είναι να έχουμε ένα κοινό θεμέλιο που να είναι σταθερό για διαπραγμάτευση. Αυτό το κοινό έδαφος πρέπει να ενώνει Ουκρανούς, Αμερικανούς και Ευρωπαίους», είπε ο αξιωματούχος, προσθέτοντας: «Θα πρέπει να μας επιτρέψει, όλοι μαζί, να κάνουμε μια διαπραγματευτική πρόταση, μια σταθερή, διαρκή πρόταση ειρήνης που να σέβεται το διεθνές δίκαιο και τα κυρίαρχα συμφέροντα της Ουκρανίας, μια πρόταση που οι Αμερικανοί διαπραγματευτές είναι διατεθειμένοι να μεταφέρουν στους Ρώσους».
Παρότι δεν έχει οριστικοποιηθεί κανένα κοινό έγγραφο, οι συνομιλίες θα συνεχιστούν μέσω μιας σειράς τηλεφωνικών επικοινωνιών και συναντήσεων τις επόμενες ημέρες, πρόσθεσε ο ίδιος.
Δυτικοί διπλωμάτες που συμμετέχουν στις διαβουλεύσεις, μιλώντας αποκλειστικά στην Kyiv Post υπό το καθεστώς της ανωνυμίας, χαρακτήρισαν το τρέχον στάδιο ως «προπαρασκευαστικό, αλλά ευαίσθητο», τονίζοντας ότι ο χρόνος πιέζει καθώς το ανθρώπινο κόστος του πολέμου αυξάνεται.
«Η πρόκληση αυτή τη στιγμή δεν είναι η Μόσχα, είναι το Κίεβο και η Ουάσινγκτον να συμφωνήσουν στο τελικό τίμημα της ειρήνης», δήλωσε ανώτερος δυτικός αξιωματούχος που συμμετέχει στις συνομιλίες.
«Έχουμε τις γενικές γραμμές, αλλά το να μετατρέψεις το “ας κάνουμε μια συμφωνία” σε ένα βιώσιμο έγγραφο απαιτεί πολλές νύχτες χωρίς ύπνο στο Βερολίνο», πρόσθεσε άλλος Ευρωπαίος διπλωμάτης.
Προς το παρόν, η προσέγγιση του Τραμπ παραμένει ανοιχτή, αντικατοπτρίζοντας έναν συνδυασμό διεθνούς προσοχής και απρόβλεπτου που έχει γίνει σήμα κατατεθέν του.
«Θα δούμε», είπε, καθώς η αμερικανική κυβέρνηση ετοιμάζεται να δοκιμάσει αν οι υψηλού προφίλ απεσταλμένοι της μπορούν να μετατρέψουν τα λόγια σε έναν λειτουργικό οδικό χάρτη για την ειρήνη.
Το ερώτημα πλέον είναι αν η «τέχνη της συμφωνίας» (art of the deal), που είχε παρουσιάσει ο ίδιος ο Τραμπ στο ομότιτλο βιβλίο του το 1987, μπορεί πράγματι να εφαρμοστεί στην «τέχνη του πολέμου», ή αν οι κρίσιμες διαπραγματεύσεις στο Βερολίνο θα αποδείξουν τα όρια μιας προσέγγισης που καλείται να μεταφράσει γενικές διακηρύξεις σε δεσμευτικές αποφάσεις.
