Η Γερμανία πρόκειται να επιβάλει αυστηρότερους συνοριακούς ελέγχους με αρκετές γειτονικές χώρες από την επόμενη εβδομάδα, μετά τις φονικές επιθέσεις που τροφοδότησαν τα ποσοστά της ακροδεξιάς στις πρόσφατες εκλογές στα κρατίδια. Τι σηματοδοτεί, όμως, αυτή η απόφαση;
Σύμφωνα με τον Guardian, η πρόσφατη απόφαση της Γερμανίας να επιβάλει αυστηρότερους ελέγχους σε όλα τα χερσαία σύνορά της είναι κυρίως πολιτικά υποκινούμενη, δύσκολα δικαιολογείται νομικά και επιφέρει σοβαρό πλήγμα στην ελεύθερη μετακίνηση, που αποτελεί θεμέλιο λίθο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο Guardian προειδοποιεί ότι η κίνηση αυτή θα μπορούσε να δοκιμάσει σοβαρά την ενότητα της ΕΕ.
Το Βερολίνο ανακοίνωσε τη Δευτέρα ότι οι έλεγχοι που ισχύουν ήδη στα σύνορα με την Αυστρία από το 2015 και από πέρυσι με την Πολωνία, την Τσεχία και την Ελβετία, θα επεκταθούν την επόμενη εβδομάδα και στα σύνορα με τη Γαλλία, το Λουξεμβούργο, το Βέλγιο, την Ολλανδία και τη Δανία. Η γερμανική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι αυτή η κίνηση αποσκοπεί στον περιορισμό της μετανάστευσης και στην «προστασία από τους άμεσους κινδύνους που θέτουν η Ισλαμική τρομοκρατία και το σοβαρό έγκλημα», όπως δήλωσε η υπουργός Εσωτερικών, Νάνσι Φέιζερ.
Ωστόσο, η απόφαση αυτή έρχεται λίγες ημέρες μετά από τις σημαντικές εκλογές στην ανατολική Γερμανία, όπου το ακροδεξιό, αντι-μεταναστευτικό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) κατέγραψε ιστορικές επιτυχίες σε δύο κρατίδια. Μάλιστα, το βρετανικό Μέσο σημειώνει ότι οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η μετανάστευση είναι το μεγαλύτερο ζήτημα για τους ψηφοφόρους στο κρατίδιο του Βρανδεμβούργου, το οποίο έχει εκλογές σε δύο εβδομάδες. Το Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα του Όλαφ Σολτς αναμένεται να υποστεί ήττα στις ομοσπονδιακές εκλογές του επόμενου έτους, με τον συνασπισμό της κυβέρνησης να βρίσκεται σε δύσκολη θέση.
Ο Μάρκους Ένγκλερ από το Γερμανικό Κέντρο Έρευνας για την Ένταξη και τη Μετανάστευση δήλωσε στον Guardian: «Η πρόθεση της κυβέρνησης φαίνεται να είναι να δείξει συμβολικά στους Γερμανούς και στους πιθανούς μετανάστες ότι οι τελευταίοι δεν είναι πλέον ευπρόσδεκτοι εδώ».
Η Φέιζερ δήλωσε ότι οι νέοι έλεγχοι θα περιλαμβάνουν ένα σχέδιο που θα επιτρέπει την άμεση επαναπροώθηση περισσότερων ανθρώπων στα σύνορα, αλλά απέφυγε να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες. Ωστόσο, διπλωμάτες και αξιωματούχοι στις Βρυξέλλες εξέφρασαν τη δυσαρέσκειά τους, χαρακτηρίζοντας την κίνηση «προφανώς στραμμένη σε εγχώριο ακροατήριο».
Όπως σημειώνει ο Guardian, η κεντρική θέση της Γερμανίας στην ΕΕ και η ιδιότητά της ως η μεγαλύτερη οικονομία της Ένωσης σημαίνει ότι οι έλεγχοι αυτοί, που θα τεθούν σε ισχύ στις 16 Σεπτεμβρίου για έξι μήνες, θα μπορούσαν να επηρεάσουν όχι μόνο τους Γερμανούς ψηφοφόρους, αλλά και ολόκληρη την Ευρώπη.
Ο χώρος Σένγκεν, που δημιουργήθηκε το 1985 και περιλαμβάνει σήμερα 25 από τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ, καθώς και τέσσερις χώρες εκτός ΕΕ, όπως η Ελβετία και η Νορβηγία, επιτρέπει την ελεύθερη μετακίνηση χωρίς ελέγχους στα σύνορα. Αν και επιτρέπονται προσωρινοί έλεγχοι σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης ή σοβαρών απειλών για την ασφάλεια, ο Guardian αναφέρει ότι οι κυβερνήσεις στην Ευρώπη, συχνά υπό την πίεση της ακροδεξιάς ρητορικής για τη μετανάστευση, επαναφέρουν ελέγχους χωρίς σαφή και συγκεκριμένη απειλή.
Επισημαίνει επίσης ότι, εκτός από τη Γερμανία, άλλα κράτη-μέλη της Ζώνης Σένγκεν, όπως η Αυστρία, η Δανία, η Γαλλία και η Σουηδία, έχουν επίσης εφαρμόσει συνοριακούς ελέγχους, επικαλούμενα διάφορους λόγους, όπως τρομοκρατικές απειλές, ο πόλεμος στην Ουκρανία και η πίεση της μετανάστευσης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ως εγγυήτρια της Συμφωνίας του Σένγκεν, συνήθως αποδέχεται τις δικαιολογίες των κρατών-μελών για την επαναφορά προσωρινών ελέγχων, και πολλοί παρατηρητές αναμένουν ότι θα κάνει το ίδιο και για τη Γερμανία.
Ωστόσο, ο Αλμπέρτο Αλεμάνο, καθηγητής ευρωπαϊκού δικαίου στο οικονομικό πανεπιστήμιο HEC του Παρισίου, δήλωσε στον Guardian ότι τα γερμανικά μέτρα «αποτελούν μια εμφανώς δυσανάλογη παραβίαση της αρχής της ελεύθερης μετακίνησης στον χώρο Σένγκεν». Επιπλέον, ο καθηγητής εξέφρασε αμφιβολίες για το αν θα μπορούσαν τα συγκεκριμένα αυστηρά μέτρα να δικαιολογηθούν από νομικής πλευράς, προσθέτοντας: «Δεν θα σταθεί νομικά στην ΕΕ – αλλά αυτό θα αποθαρρύνει τον Σολτς από το να προχωρήσει;»
Παράλληλα, ο Κρίστοφερ Βρατίλ από το Πανεπιστήμιο της Βιέννης κατηγόρησε το Βερολίνο ότι «κυβερνά σαν να είναι το AfD ήδη στην εξουσία». «Οι Γερμανοί πολιτικοί δεν θα πρέπει πλέον να μου λένε ότι κάποιος άλλος παραβιάζει την ευρωπαϊκή νομοθεσία… Θέλοντας να διαλύσουν τη Σένγκεν με μια μόνο κίνηση –και χωρίς καθόλου σκέψη» πρόσθεσε.
Ο Guardian τονίζει τη σημασία της οικονομικής αξίας του χώρου Σένγκεν. Μια μελέτη του ιδρύματος Μπέρτελσμαν το 2016 εκτίμησε ότι η επαναφορά των εσωτερικών συνοριακών ελέγχων θα κόστιζε στην Ευρώπη περίπου 470 δισεκατομμύρια ευρώ μέσα σε 10 χρόνια.
Ο Τζέραλντ Κνάους, πρόεδρος της δεξαμενής σκέψης (think tank) για τη Σταθερότητα της Ευρώπης, εξέφρασε επίσης αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα των μέτρων. «Οι εσωτερικοί συνοριακοί έλεγχοι που αποσκοπούν στο να έχουν κάποια επίδραση, σημαίνουν το τέλος της Σένγκεν», δήλωσε ο Κνάους στo Χ . Επεσήμανε επίσης ότι τα μέτρα θα απαιτούσαν «ομοσπονδιακή προστασία των συνόρων και φράχτες γύρω από τη Γερμανία» και θα αποτύχουν αν οι γειτονικές χώρες δεν συνεργαστούν.
Binnengrenzkontrollen, die irgendeine Wirkung haben sollen, bedeuten das Ende von Schengen, erfordern einen Bundesgrenzschutz und Zäune rund um Deutschland.
Die demokratischen Parteien stolpern gerade in diese Falle.
Und selbst diese Binnenkontrollen werden scheitern, wenn… https://t.co/fyGo4NPmfp pic.twitter.com/kw86OngghS
— Gerald Knaus (@rumeliobserver) September 10, 2024
H Ευρωπαϊκή Ένωση, μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις, κατέληξε φέτος σε μια αναθεώρηση των νόμων για το άσυλο και τη μετανάστευση, οι οποίοι θα τεθούν σε ισχύ το 2026. Ωστόσο, η απόφαση της γερμανικής κυβέρνησης θα μπορούσε να δοκιμάσει σοβαρά την ευρωπαϊκή ενότητα, εάν η Γερμανία ζητήσει από τους γείτονές της να δεχτούν πίσω μεγάλο αριθμό μεταναστών.
Η Αυστρία έχει ήδη δηλώσει ότι θα αρνηθεί να δεχτεί πίσω μετανάστες που θα απελαθούν από τα γερμανικά σύνορα, ενώ ο Πολωνός πρωθυπουργός, Ντόναλντ Τουσκ, χαρακτήρισε την απόφαση του Βερολίνου «απαράδεκτη» και ζήτησε άμεσες διαβουλεύσεις.
