Όταν το 1687, ο Ισαάκ Νεύτων έγραψε σε περγαμηνή τους φημισμένους πλέον Νόμους της Κίνησης, δεν μπορούσε να φανταστεί ότι θα τους συζητούσαμε τρεις αιώνες αργότερα. Γράφοντας στα Λατινικά, ο Νεύτων περιέγραψε τρεις παγκόσμιες αρχές που περιγράφουν πώς ρυθμίζεται η κίνηση των αντικειμένων στο Σύμπαν μας, οι οποίες έχουν μεταφραστεί, μεταγραφεί, συζητηθεί εκτενώς.
Όμως σύμφωνα με έναν φιλόσοφο της γλώσσας και των μαθηματικών, μπορεί να έχουμε ερμηνεύσει την διατύπωση του Νεύτωνα για τον πρώτο του νόμο της κίνησης κάπως λανθασμένα.
Ο φιλόσοφος του Πολυτεχνικού Ινστιτούτου και Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια. Ντάνιελ Χουκ θέλησε να «αποκαταστήσει την αλήθεια», καθώς ανακάλυψε αυτό που περιγράφει ως ένα «αδέξιο λάθος» στην αρχική αγγλική μετάφραση της τριλογίας του Nεύτωνα «Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica» το 1729.
Νόμοι της Κίνησης: Η λατινική λέξη που μεταφράστηκε λάθος
Με βάση αυτή τη μετάφραση, αμέτρητοι ακαδημαϊκοί και δάσκαλοι έχουν ερμηνεύσει έκτοτε τον πρώτο νόμο της κίνησης του Νεύτωνα , τον «Νόμο της Αδράνειας», σύμφωνα με την οποία ένα αντικείμενο θα συνεχίσει να κινείται σε ευθεία γραμμή ή θα παραμείνει σε ηρεμία εκτός εάν παρέμβει μια εξωτερική δύναμη. Είναι μια περιγραφή που λειτουργεί καλά μέχρι να εκτιμήσετε ότι οι εξωτερικές δυνάμεις εργάζονται συνεχώς, κάτι που ο Νεύτωνας σίγουρα θα είχε λάβει υπόψη στη διατύπωσή του.
Εξετάζοντας ξανά τα αρχεία, ο Χουκ συνειδητοποίησε ότι αυτή η κοινή παράφραση περιείχε μια παρερμηνεία που δεν είχε γίνει αντιληπτή μέχρι το 1999, όταν δύο μελετητές αντιλήφθηκαν ότι η μετάφραση μιας λατινικής λέξης είχε παραβλεφθεί. Πρόκειται για την λέξη «quatenus» που σημαίνει «εφόσον» και όχι «εκτός αν».
Για τον Χουκ, αυτό κάνει τη διαφορά. Αντί να περιγράφει πώς ένα αντικείμενο διατηρεί την ορμή του εάν δεν ασκούνται δυνάμεις σε αυτό, ο Χουκ λέει ότι η νέα ανάγνωση δείχνει ότι ο Νεύτωνας εννοούσε ότι κάθε αλλαγή στην ορμή ενός σώματος – κάθε τράνταγμα, βύθιση, εκτροπή και εκτόξευση – οφείλεται σε εξωτερικές δυνάμεις.
«Βάζοντας αυτή τη μια ξεχασμένη λέξη (σ.σ. εφόσον) στη θέση της, οι μελετητές αποκατέστησαν μια από τις θεμελιώδεις αρχές της φυσικής στην αρχική της λαμπρότητα», γράφει ο Χουκ σχετικά με την εργασία του. Ωστόσο, αυτή η πολύ σημαντική διόρθωση δεν «έγινε ποτέ της μόδας». Ακόμη και τώρα μπορεί να δυσκολεύεται να κερδίσει έλξη ενάντια στο βάρος των αιώνων της επανάληψης.
«Μερικοί βρίσκουν το διάβασμά μου πολύ άγριο και αντισυμβατικό για να το πάρουν στα σοβαρά» τόνισε ο Hoek. «Άλλοι πιστεύουν ότι είναι τόσο προφανώς σωστό που μετά βίας αξίζει να διαφωνήσουμε».
Οι απλοί άνθρωποι μπορεί να συμφωνήσουν ότι ακούγεται σαν σημασιολογία. Και ο Χουκ παραδέχεται η επανερμηνεία δεν άλλαξε και δεν πρόκειται να αλλάξει τη φυσική. Αλλά η προσεκτική επιθεώρηση των γραφών του Νεύτωνα ξεκαθαρίζει τι σκεφτόταν εκείνη την εποχή ο πρωτοπόρος μαθηματικός.
Έχει χυθεί πολύ μελάνι για το ερώτημα σε τι χρησιμεύει στην πραγματικότητα ο νόμος της αδράνειας», εξηγεί ο Χουκ, ο οποίος ως φοιτητής ήταν προβληματισμένος με το τι εννοούσε ο Νεύτων.
Αν πάρουμε την επικρατούσα μετάφραση, ότι δηλαδή τα αντικείμενα που ταξιδεύουν σε ευθείες γραμμές μέχρις ότου μια δύναμη τα αναγκάσει διαφορετικά, τότε τίθεται το ερώτημα: γιατί ο Νεύτωνας να έγραφε έναν νόμο για σώματα απαλλαγμένα από εξωτερικές δυνάμεις όταν δεν υπάρχει κάτι τέτοιο στο Σύμπαν μας. Όταν η βαρύτητα και η τριβή είναι πάντα παρούσες;
«Το όλο νόημα του πρώτου νόμου είναι να συναγάγει κανείς την ύπαρξη της δύναμης», λέει ο George Smith, φιλόσοφος στο Πανεπιστήμιο Tufts και ειδικός στα γραπτά του Νεύτωνα.
Στην πραγματικότητα, ο Νεύτων έδωσε τρία συγκεκριμένα παραδείγματα για να επεξηγήσει τον πρώτο του νόμο της κίνησης: το πιο διορατικό, σύμφωνα με τον Hoek, είναι μια περιστρεφόμενη κορυφή (σβούρα) – που όπως γνωρίζουμε, επιβραδύνεται σε μια σπείρα σύσφιξης λόγω της τριβής του αέρα. «Δίνοντας αυτό το παράδειγμα», γράφει ο Χουκ, «ο Νεύτωνας μας δείχνει ρητά πώς ο Πρώτος Νόμος, όπως τον κατανοεί, εφαρμόζεται στα επιταχυνόμενα σώματα που υπόκεινται σε δυνάμεις – δηλαδή, ισχύει για σώματα στον πραγματικό κόσμο».
Τονίζει ακόμα ότι αυτή η αναθεωρημένη ερμηνεία κάνει σαφές μια από τις πιο θεμελιώδεις ιδέες του Νεύτωνα που ήταν εντελώς επαναστατική εκείνη την εποχή. Δηλαδή, οι πλανήτες, τα αστέρια και άλλα ουράνια σώματα διέπονται από τους ίδιους φυσικούς νόμους με τα αντικείμενα στη Γη.
«Κάθε αλλαγή στην ταχύτητα και κάθε κλίση προς την κατεύθυνση διέπεται από τον Πρώτο Νόμο του Νεύτωνα» καταλήγει ο Χουκ.
