Αστρονόμοι κατέγραψαν για πρώτη φορά την άμεση εικόνα ενός πλανήτη που γεννιέται, σμιλεύοντας εντυπωσιακές σπειροειδείς δομές στον δίσκο ύλης γύρω από το νεαρό άστρο HD 135344B, σε απόσταση 440 ετών φωτός από τη Γη.
Η παρατήρηση έγινε με το νέο όργανο υψηλής ανάλυσης ERIS στο Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο (VLT) του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (ESO), ενισχύοντας θεαματικά τη θεωρία ότι οι πλανήτες είναι υπεύθυνοι για τέτοιες δομές.
Φως από τον ίδιο τον πλανήτη
Η ανακάλυψη είναι αξιοσημείωτη επειδή το φως που ανιχνεύτηκε προέρχεται άμεσα από τον υπό διαμόρφωση πλανήτη, γεγονός που προσφέρει άμεση επιβεβαίωση της ύπαρξής του. Η θέση του στον δίσκο, στη βάση μίας από τις σπείρες, είναι ακριβώς εκεί που τα θεωρητικά μοντέλα είχαν προβλέψει ότι θα βρίσκεται. Ο πλανήτης εκτιμάται πως έχει μέγεθος διπλάσιο από του Δία και απέχει από το άστρο του όσο περίπου ο Ποσειδώνας από τον Ήλιο.
«Σαν να βλέπουμε τη Γη να γεννιέται»
«Δεν θα δούμε ποτέ τη Γη να σχηματίζεται, αλλά εδώ, σε έναν δίσκο γύρω από ένα νεαρό άστρο, ίσως βλέπουμε έναν πλανήτη να γεννιέται σε πραγματικό χρόνο», δήλωσε ο Φραντσέσκο Μάιο, υποψήφιος διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας και κύριος συγγραφέας της μελέτης που δημοσιεύθηκε στις 21 Ιουλίου στο Astronomy & Astrophysics.
Μυστήριο συνοδός στο άστρο V960 Mon
Ταυτόχρονα, μια δεύτερη ομάδα επιστημόνων μελέτησε το άστρο V960 Mon, σε πρώιμο στάδιο ζωής, σε απόσταση άνω των 5.000 ετών φωτός. Χρησιμοποιώντας το ίδιο όργανο (ERIS), οι ερευνητές εντόπισαν έναν φωτεινό, συμπαγή συνοδό κοντά στις σπείρες του δίσκου που το περιβάλλει. Αυτό το αντικείμενο ενδέχεται να είναι είτε ένας πλανήτης υπό διαμόρφωση είτε ένας καφέ νάνος – ένα ουράνιο σώμα μεγαλύτερο από πλανήτη αλλά πολύ μικρό για να γίνει άστρο.
Γέννηση μέσω βαρυτικής κατάρρευσης
Προηγούμενες παρατηρήσεις με τα όργανα SPHERE και ALMA είχαν δείξει ότι ο δίσκος του V960 Mon παρουσιάζει «βαρυτική αστάθεια», δηλαδή μεγάλες συσσωρεύσεις υλικού που μπορεί να καταρρεύσουν για να σχηματίσουν ουράνια σώματα. Η νέα μελέτη, υπό την ηγεσία του υποψήφιου διδάκτορα Ανουρούπ Ντασκούπτα από το ESO και το Πανεπιστήμιο Ντιέγκο Πορτάλες στη Χιλή, κατέγραψε ένα πιθανό τέτοιο αντικείμενο. Αν επιβεβαιωθεί, θα πρόκειται για την πρώτη απευθείας ένδειξη πλανητικής γέννησης μέσω βαρυτικής αστάθειας.
Σημείο καμπής στην κατανόηση του σχηματισμού πλανητών
«Αυτό που καθιστά την παρατήρηση τόσο σημαντική είναι πως για πρώτη φορά ανιχνεύουμε άμεσα το φως ενός πρωτοπλανήτη εντός του δίσκου, κάτι που μας δίνει πολύ μεγαλύτερη βεβαιότητα για την ύπαρξή του», εξηγεί ο Μάιο. Μέχρι σήμερα, οι αστρονόμοι υποπτεύονταν την παρουσία πλανητών μέσα από τις επιδράσεις τους στους δίσκους, όπως κενά, δακτύλιοι ή σπείρες – όμως δεν είχαν καταφέρει να δουν τον «γλύπτη» εν δράσει.
Η εξέλιξη αυτή ανοίγει ένα νέο παράθυρο στη μελέτη της πλανητικής γέννησης, προσφέροντας εντυπωσιακές ενδείξεις για το πώς διαμορφώνονται τα πλανητικά συστήματα όπως το δικό μας.
Αναφορές:
«Αποκάλυψη ενός υποψηφίου πρωτοπλανήτου ενσωματωμένου στον δίσκο HD 135344B με VLT/ERIS» από τους F. Maio, D. Fedele, V. Roccatagliata, S. Facchini, G. Lodato, S. Desidera, A. Garufi, D. Mesa, A. Ruzza, L., Testloot και Toci. 21 Ιουλίου 2025, Αστρονομία & Αστροφυσική .
DOI: 10.1051/0004-6361/202554472
«Παρατηρήσεις VLT/ERIS του συστήματος V960 Mon: Ένα υποαστρικό αντικείμενο ενσωματωμένο στη σκόνη που σχηματίζεται από βαρυτική αστάθεια;» από τους Anuroop Dasgupta, Alice Zurlo, Philipp Weber, Francesco Maio, Lucas A. Cieza, Davide Fedele, Antonio Garufi, James Miley, Prashant Pathak, Sebastián Pérez και Veronica Roccatagliata, 18 Ιουλίου 2025, The Astrophysical Journal Letters .
DOI: 10.3847/2041-8213/ade996
Πηγή: FOXreport.gr
