Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν εκατοντάδες σπόρους μαύρου στρύχνου, σε ένα κοίλο οστό, στον αγροτικό, ρωμαϊκό οικισμό Houten-Castellum στις Κάτω Χώρες. Οι σπόροι προέρχονται από ένα δηλητηριώδες φυτό, το οποίο ανήκει στην οικογένεια των νυχτολούλουδων, και έχουν χρησιμοποιηθεί τόσο ως φάρμακο όσο και ως ναρκωτικό. Αυτό έφερε τους ειδικούς μπροστά σε ένα μυστήριο.
Η ηλικία των σπόρων είναι 2000 ετών. Η τοποθεσία που βρέθηκαν οι σπόροι υποδεικνύει την χρήση τους από Ρωμαίους. Οι Ρωμαίοι είναι γνωστό ότι υπήρξαν ένας από τους πολιτισμούς με τη μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο. Αλλά ακόμη και αυτοί μπορεί να είχαν ανάγκη από μία «απόδραση», με τη μορφή ισχυρών παραισθησιογόνων.
Το μυστήριο με τους σπόρους
Το φυτό, ο μαύρος υοσκύαμος , ή μαύρος στρύχνος, ανήκει στην οικογένεια των σωλανοειδών. Μέχρι σήμερα δεν είχαν ανακαλυφθεί πειστικές αποδείξεις για τη χρήση του μαύρου υοσκύαμου κατά την ρωμαϊκή εποχή.
Όμως οι ειδικοί δήλωσαν ότι η τοποθέτηση των σπόρων μέσα σε ένα κοίλο από οστό προβάτου ή κατσίκας, σφραγισμένο με ένα πώμα πίσσας από μαύρο φλοιό σημύδας, υποδεικνύει ότι οι σπόροι αποθηκεύτηκαν εκεί σκόπιμα πριν, από περίπου 2.000 χρόνια.
Τα ιστορικά κείμενα υποδηλώνουν ότι ο στρύχνος μπορεί να χρησιμοποιούνταν ως παυσίπονο και φάρμακο για τον ύπνο. Άλλοι όμως προειδοποιούν ότι μπορεί επίσης να έχει ισχυρά, παραισθησιογόνα αποτελέσματα – προκαλώντας απώλεια μυϊκού ελέγχου, διαστολή των ματιών, οράματα και προκαλώντας ακόμη και αίσθηση πτήσης.
Αν και αυτό είναι το πρώτο δείγμα μαύρου στρύχνου που βρέθηκε σε «δοχείο« από τη ρωμαϊκή περίοδο, δεν είναι σαφές ποια ακριβώς ήταν η προβλεπόμενη χρήση του, σύμφωνα με την έρευνα. Γράφοντας στο περιοδικό Antiquity, η ομάδα από το Freie Universität Berlin σημείωσε: «Ο μαύρος στρύχνος είναι ένα εξαιρετικά δηλητηριώδες φυτικό είδος που μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί ως φαρμακευτικό ή ψυχοδραστικό φάρμακο».
Το μυστήριο με τον στρύχνο
«Οι περιπτώσεις όπου η σκόπιμη χρήση του μαύρου στρύχνου από τον άνθρωπο μπορεί να αποδειχθεί πέραν πάσης αμφιβολίας είναι σπάνιες. Μόνο μια χούφτα αρχαιολογικά παραδείγματα μπορούν να αναφερθούν: ένα εύρημα σε τάφο και τρία ευρήματα από νοσοκομεία.»
“Η ανακάλυψη στο Houten-Castellum, οστέινου κυλίνδρου που έκλεινε στο ένα άκρο με πώμα, σφραγισμένο με πίσσα από φλοιό σημύδας, και ήταν γεμάτος με σπόρους μαύρου στρύχνου, παρέχει επομένως μια νέα σημαντική περίπτωση για την εσκεμμένη συλλογή και χρήση σπόρων από αυτό το φυτό”. Η ανακάλυψη πάντως στο κοίλο οστό του ζώου, δείχνε ότι αυτό χρησιμοποιήθηκε από τους Ρωμαίους για την αποθήκευση των δηλητηριωδών σπόρων και αποτελεί την πρώτη απόδειξη χρήσης των σπόρων αυτών, κατά τη ρωμαϊκή εποχή.
Πριν από αυτή την ανακάλυψη το 2017, δεν υπήρχαν φυσικές αποδείξεις ότι το φυτό αυτό χρησιμοποιούνταν από τους ανθρώπους στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, σύμφωνα με την ανακοίνωση. Οι ερευνητές έχουν βρει παρόμοιους σπόρους διάσπαρτους σε αρχαιολογικές τοποθεσίες σε όλη την Ευρώπη που χρονολογούνται από το 5500 π.Χ. Ωστόσο, είναι συχνά δύσκολο να προσδιοριστεί αν η παρουσία του μαύρου στρύχνου σε αυτές τις τοποθεσίες υποδηλώνει ότι χρησιμοποιήθηκε ή εμφανίστηκε φυσικά, καθώς το φυτό αναπτύσσεται σαν ζιζάνιο. (Σ.σ. στην ίδια οικογένεια ανήκει το στύφνο που τρώμε σήμερα σε πολλές περιοχές στην Ελλάδα).
“Δεδομένου ότι το φυτό μπορεί να αναπτυχθεί με φυσικό τρόπο μέσα και γύρω από οικισμούς, οι σπόροι του μπορεί να καταλήξουν σε αρχαιολογικούς χώρους με φυσικό τρόπο, χωρίς την παρέμβαση του ανθρώπου”, δήλωσε η επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Maaike Groot, ζωοαρχαιολόγος στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου.
Οι αρχαιολόγοι διαπίστωσαν ότι οι σπόροι τοποθετήθηκαν σκόπιμα στο εσωτερικό του οστού, το οποίο είχε μήκος 7,2 εκατοστά. Οι ερευνητές χρονολόγησαν το οστό κάπου μεταξύ 70 και 100 μ.Χ., με βάση τις μορφές των κεραμικών και μιας συρμάτινης καρφίτσας που βρέθηκαν στον ίδιο λασπωμένο λάκκο. Είναι η πρώτη γνωστή περίπτωση που οι σπόροι αυτοί αποθηκεύονται σκόπιμα για μεταγενέστερη χρήση.
Το εύρημα ενισχύει παλαιότερη κλασική βιβλιογραφία που υποστηρίζει ότι ο μαύρος στρύχνος χρησιμοποιούνταν κατά τη ρωμαϊκή περίοδο – αν και οι πηγές αυτές υποδηλώνουν ότι χρησιμοποιούνταν φαρμακευτικά και δεν θεωρούνταν ναρκωτικό ψυχαγωγίας, σύμφωνα με τη μελέτη. Για παράδειγμα, ο Ρωμαίος συγγραφέας και φυσιοδίφης Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (που έζησε από το 23 έως το 79 μ.Χ.) έγραψε ότι οι σπόροι μπορούσαν να προκαλέσουν “παραφροσύνη και ζάλη”, σύμφωνα με τη μελέτη.
