Αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ένα σπάνιο αντικείμενο που αναφέρεται σ’ ολόκληρη την Παλαιά Διαθήκη της Βίβλου.
Συγκεκριμένα ανακάλυψαν σ’ ένα σπήλαιο στο Ισραήλ ένα ύφασμα 3.800 ετών, βαμμένο απ’ τον ερυθρό σκώληκα, μία βαφή που αναφέρεται 25 φορές στη Γραφή.
H κόκκινη βαφή προέρχεται από τα πτώματα ή τ’ αυγά εντόμων, τα οποία συνθλίβονταν για τη δημιουργία βαφής για ρούχα. Το ύφασμα που βρέθηκε, αποτελείται από μάλλινα νήματα βαμμένα κόκκινα, τα οποία έχουν συνυφανθεί με λευκά, λινά νήματα, δημιουργώντας ένα δικτυωτό πλέγμα.
Παραγωγή μπογιάς από τον ερυθρό σκώληκα
Η Ισραηλινή Αρχή Αρχαιοτήτων (ΙΑΑ), ανακοίνωσε τα ευρήματα στις 18 Ιουλίου, μετά την ανακάλυψη του υφάσματος, μικρότερο από δύο εκατοστόμετρα, το οποίο ήταν κρυμμένο στο «Σπήλαιο με τα Κρανία», στην Έρημο της Ιουδαίας.
Τα θηλυκά του εντόμου και τ’ αυγά του, παράγουν το καρμινικό οξύ, το οποίο προσδίδει στη βαφή το κόκκινο χρώμα.
Τα έντομα συλλέγονταν, στη συνέχεια ραντίζονταν με ξύδι, αποξηραίνονταν τα κουφάρια τους και τέλος, τα υπολείμματά τους συνθλίβονταν, παράγοντας μία πούδρα για τον χρωματισμό των υφασμάτων και των ενδυμάτων.
Η κόκκινη απόχρωση κυμαίνεται απ’ το πορτοκαλί μέχρι το ροζ και το κόκκινο, χρώμα με ιστορικό συμβολισμό και σημασία, εξηγεί η ομάδα που δημοσίευσε τα ευρήματά της στο περιοδικό Archaeological Science.
To κόκκινο χρώμα του ανθηρόκοκκου εντόμου, βασίζεται στα μόρια του κερμεσικού και του καρμινικού οξέος, χρώματα όμορφα και σταθερά και γι’ αυτό πολύ πιο εκλεκτά από τα χρώματα με βάση της φυτικές πηγές.
Αναφορές στην Παλαιά Διαθήκη
Στα εβραϊκά, το άλικο χρώμα του ερυθρού σκώληκα, ονομάζεται shani ή tola’ at shani (που σημαίνει ερυθρός σκώληκας), και αναφέρεται σ’ όλη την έκταση της Παλαιάς Διαθήκης, είτε απομονωμένο, είτε μαζί με άλλες πολύτιμες βαφές, μεταξύ των οποίων, η μπλε και μωβ βαφή από τα θαλάσσια σαλιγκάρια.
Στο Λευιτικόν (το τρίτο βιβλίο της Παλαιά Διαθήκης), αναφέρεται:
«Και για να καθαρίσει το σπίτι, θα πάρει δύο πουλιά, ξύλο κέδρου, κόκκινη κλωστή και ύσσωπο. Το ένα πουλί θα το σφάξει σε πήλινο δοχείο που να περιέχει νερό πηγής.
Έπειτα θα πάρει το ξύλο του κέδρου, τον ύσσωπο, την κόκκινη κλωστή και το άλλο πουλί, το ζωντανό, και θα τα βουτήξει στο αίμα του σφαγμένου πουλιού και στο νερό της πηγής, και θα ραντίσει το σπίτι εφτά φορές.
Έτσι το σπίτι θα καθαριστεί με το αίμα του πουλιού, με το νερό της πηγής, με το ζωντανό πουλί, με το ξύλο του κέδρου, με τον ύσσωπο και με την κόκκινη κλωστή.
Τέλος θ’ αφήσει το ζωντανό πουλί να πετάξει έξω από την πόλη, στους αγρούς· έτσι θα κάνει για το σπίτι την τελετουργία της εξιλέωσης και θα είναι καθαρό».
Επίσης, το βαθύ, κόκκινο χρώμα αναφέρεται αρκετές φορές και στο βιβλίο της Εξόδου, όπως ενδεικτικά στο κεφάλαιο 26:1:
«Οι τεχνίτες θα κατασκευάσουν ένα καταπέτασμα από ανθεκτικό λινό, υφασμένο με γαλάζιο, πορφυρό και κόκκινο μαλλί, και πάνω του θα κεντήσουν χερουβίμ. Θα το στερεώσουν με χρυσά καρφιά πάνω σε τέσσερις στύλους από ακακία, επιχρυσωμένους, που θα στηρίζονται σε τέσσερις ασημένιες βάσεις. Θα κρεμάσουν το καταπέτασμα από τους κρίκους και πίσω απ’ αυτό θα εναποτεθεί η Κιβωτός της Διαθήκης».
H χρήση του ανθηρόκοκκου εντόμου απαντά επίσης, σε αρχαία εμπορικά έγγραφα, όπως σε πινακίδες σφηνοειδούς γραφής της Μεσοποταμίας, οι οποίες χρονολογούνται το 1.425 π.Χ.
Η ομάδα ανακάλυψε το αρχαίο υφαντό στο Ισραήλ, και βρήκε ένα φυτικό υλικό απ’ το νότιο Λεβάντες, το οποίο χρησιμοποιούταν για τη δημιουργία νημάτων και υφαδιών από μαλλί. Το ύφασμα είναι ριγωτό, με περίπου 50 νήματα ανά εκατοστό στο υφαντό και, 10 νήματα ανά εκατοστό στο περιτύλιγμα, αναφέρεται στην μελέτη.
Τα υφάδια είναι σε σφιχτή διάταξη, ενώ τα νήματα που περιτυλίγματός του, είναι πιο χαλαρά. Τα νήματα του περιτυλίγματος έχουν έντονο κόκκινο χρώμα και συνυφαίνεται με άβαφα νήματα από λινό.
Ιστορικά και κοινωνιολογικά συμπεράσματα από την αναγνώριση της βαφής του ερυθρού σκώληκα
Οι ερευνητές κατάφεραν ν’ αναγνωρίσουν τις βαφές, χρησιμοποιώντας μέθοδο υψηλής ανάλυσης υγροχρωματογραφίας (HPLC), κατά την οποία οι σύνθετες ουσίες διαλύονται σ’ ένα υγρό δείγμα για την αναγνώριση των συστατικών του μίγματος.
Έπειτα, συνέκριναν τα ευρήματα με μία βάση δεδομένων που περιείχε πρότυπα με γνωστές χημικές ουσίες. Από τη σύγκριση προέκυψε ότι τα έντομα εκκρίνουν το κερμεσικό οξύ.
Το ύφασμα χρονολογήθηκε στην Μέση Εποχή του Χαλκού (1767-1954 π.Χ.), με τη χρήση της μεθόδου χρονολόγησης άνθρακα-14.
Η Δρ. Naama Sukenik απ’ την Ισραηλινή Αρχή Αρχαιοτήτων, δήλωσε: «Η προηγμένη αυτή αναλυτική μέθοδος, μας επέτρεψε ν’ αναγνωρίσουμε την προέλευση της μπογιάς μέχρι το ακριβές έντομο του είδους του».
«Σχεδόν με βεβαιότητα, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι, στους αρχαίους χρόνους, το ύφασμα βάφτηκε από το έντομο Kermes vermilio, το οποίο παράγει το κερμεσικό οξύ, χαρίζοντάς του την ιδιαίτερη κόκκινη απόχρωση».
Ο καθηγητής Zohar Amar από το Πανεπιστήμιο Bar-Ilan εξηγεί: «Στους αρχαίους χρόνους, ο όρος ‘σκώληκας’, αποτέλεσε έναν γενικό ορισμό για διάφορα έντομα και τ’ αναπτυξιακά τους στάδια».
Η βιβλική παραπομπή στο χρώμα αυτό και σ’ ένα ζωντανό πλάσμα, αποδεικνύει εντυπωσιακές γνώσεις ζωολογίας, αν σκεφτούμε ότι, το θηλυκό ανθηρόκοκκο έντομο δεν έχει πόδια και φτερά, ώστε κάποιοι Έλληνες και Ρωμαίοι φυσιοδίφες το μπέρδευαν με κόκκο φυτού.
Τεχνική που εξακολουθεί να χρησιμοποιείται έως σήμερα
«Σ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας έχουν χρησιμοποιηθεί διάφορα είδη του ανθηρόκοκκου εντόμου για την παραγωγή κόκκινης μπογιάς».
«Μέχρι και σήμερα, στη Νότιο Αφρική, ένα άλλο είδος ανθηρόκοκκου εντόμου που παράγει κοχενίλλη και ζει σε ορισμένα είδη κάκτων, εξακολουθεί να χρησιμοποιείται στον χρωματισμό υφασμάτων».
Παρά τον πλούτο των γραπτών ιστορικών πηγών σχετικά με τη διαδεδομένη χρήση της βαφής από ανθηρόκοκκα έντομα στον αρχαίο κόσμο, έως και σήμερα, ελάχιστα υφάσματα έχουν βρεθεί βαμμένα με τον ερυθρό σκώληκα προγενέστερα της Ρωμαϊκής περιόδου.
«Το σημαντικό εύρημα γεφυρώνει το χάσμα ανάμεσα στις γραπτές πηγές και τις αρχαιολογικές ανακαλύψεις, παρέχοντας αποδείξεις ότι η αρχαία βιομηχανία βαφής υφασμάτων απ’ τη χρήση εντόμων, ήταν -ήδη σ’ αυτό το στάδιο-αρκετά ανεπτυγμένη».
«Το σπάνιο ύφασμα είναι η απόδειξη των εκτεταμένων διεθνών εμπορικών δικτύων που λειτουργούσαν ήδη από την εποχή εκείνη, ενώ μαρτυρά την παρουσία μίας ελίτ κοινωνίας».
