Την ημέρα αρχαιολογίας της Ρωσίας, το Κρατικό Ιστορικό, Πολιτιστικό και Φυσικό Μουσείο-Καταφύγιο της Καρατσάι-Τσερκέσια παρουσίασε για πρώτη φορά μια εξαιρετική συλλογή από αρχαιολογικά ευρήματα που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα στην περιοχή.
Τα ευρήματα αυτά προσφέρουν μοναδική γνώση για την ιστορία και τον πολιτισμό της περιοχής και είναι ένα σημαντικό βήμα στην κατανόηση της πολιτιστικής κληρονομιάς του Καυκάσου.
Η παρουσίαση αυτών των αντικειμένων προσφέρει μια σπάνια ευκαιρία στο κοινό να δει από κοντά αρχαιολογικά ευρήματα που ρίχνουν φως στις ζωές των ανθρώπων που κατοικούσαν στην περιοχή κατά τις αρχαίες και μεσαιωνικές εποχές.
Αυτή η ανακάλυψη έχει ξεχωριστή σημασία για τη μελέτη της ιστορίας των Αλάνων και άλλων τοπικών πολιτισμών της περιοχής, προσφέροντας μια νέα προοπτική στις γνώσεις μας για τις αρχαίες κοινωνίες του Βόρειου Καυκάσου.
Οι επισκέπτες είχαν τη σπάνια ευκαιρία να δουν τις αποθήκες του μουσείου, ανακαλύπτοντας θησαυρούς που δεν είχαν εκτεθεί ποτέ πριν.
Στον ορεινό Καύκασο, εκεί που τα αλπικά δέντρα φαίνεται ν’ αγγίζουν τον ουρανό, οι αρχαιολόγοι έφεραν πρόσφατα στο φως ανατριχιαστικά – όσο και γοητευτικά – ευρήματα.
Ανακάλυψαν μικρά, κεραμικά φυλαχτά που απεικονίζουν τον στοιχειωμένο πρόσωπο της Γοργόνας Μέδουσας – τα οποία εκτίθενται για πρώτη φορά στο κοινό.
Την ανακάλυψη ανακοίνωσε ο Magomet Izhayev, επικεφαλής του τμήματος αρχαιολογίας στο εθνικό, πολιτιστικό, ιστορικό και φυσικό μουσείο – καταφύγιο της Δημοκρατίας Καρατσάι-Τσερκέσι, παρουσιάζοντας συνολικά πέντε ευρήματα από την περιοχή.
Το εύρημα που “έκλεψε την παράσταση”, ήταν τα γοργόνεια – η απεικόνιση της φοβερής ματιάς της Μέδουσας σε πηλό.
Το μυστηριακό τοπίο του Moon Glade
Τα φυλαχτά με την Μέδουσα, ανακαλύφθηκαν στο Moon Glade, στο Άρκχιζ, ένα υψίπεδο γνωστό για τους αρχαίους οικισμούς και τις ορεινές διελεύσεις που άλλοτε αποτελούσαν τμήμα των βόρειων αρτηριών του Δρόμου του Μεταξιού.
Το Moon Glade (ή “Σεληνιακή Λίμνη”) στο Άρκχιζ (Arkhyz), είναι μια περιοχή της ορεινής περιοχής του Καυκάσου, κοντά στο βουνό Άρκχιζ στη Ρωσία, γνωστή για την όμορφη φυσική της τοπιογραφία και τη μοναδική της ατμόσφαιρα.
Το όνομα “Moon Glade” προέρχεται από τη μαγευτική εικόνα που προσφέρει η περιοχή όταν το φως της σελήνης αντανακλά στις λίμνες και στα γύρω τοπία, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα ονειρική και γαλήνια. Το πλούσιο υψίπεδο, περιβάλλεται από πυκνή αλπική βλάστηση και ανέκαθεν προσείλκυε το ενδιαφέρον των αρχαιολόγων, χάρη στα ίχνη των αρχαίων οικισμών, των ταφικών τύμβων και των τελετουργικών χώρων που βρίσκονται εκεί.
Η στρατηγική τοποθεσία του, κοντά σε ιστορικές, ορεινές διελεύσεις, το έκανε σημείο συνάντησης εμπόρων, πολεμιστών και προσκυνητών. Η ανακάλυψη των απεικονίσεων της Γοργούς, υποδηλώνει πως ήταν σημείο με πνευματική σημασία, ενδεχομένως ένας τόπος όπου οι ταξιδιώτες αναζητούσαν προστασία, προτού ξεκινήσουν τα επικίνδυνα ταξίδια τους μέσα από τα περάσματα του Καυκάσου.
“Πιθανόν η περιοχή να ήταν σημείο συνάντησης”, εξηγεί ο Izhayev. “Από εκεί περνούσαν έμποροι, πολεμιστές και προσκυνητές, ενώ τα φυλαχτά μπορεί να χρησίμευαν για την προστασία από το κακό”.
Ορισμένοι ακαδημαϊκοί, υποστηρίζουν ότι τα φυλαχτά αυτά μπορεί να είχαν εισαχθεί από εμπόρους που μετέφεραν αγαθά πολυτελείας, μέσω του Δρόμου του Μεταξιού, από το Βυζάντιο ή τις αποικίες της Μαύρης Θάλασσας, επηρεασμένες από τον ελληνιστικό πολιτισμό.
Άλλοι, εικάζουν πως αυτά είχαν δημιουργεί σε τοπικά εργαστήρια, από τεχνίτες που αφομοίωσαν την εικονογραφία της Μεσογείου μέσα από το εμπόριο και την πολιτιστική ανταλλαγή.
Η Μέδουσα στον Μύθο και την Ιστορία
Στην ελληνική μυθολογία, η Μέδουσα ήταν η πιο γνωστή από τις αδελφές της, των Γοργόνων Σθενώ και Ευρυάλη, και η μόνη θνητή.
Η Γοργώ, ήταν καταραμένη και για μαλλιά είχε ζωντανά φίδια και δόντια όμοια με των αγριόχοιρων. Η ματιά της μετέτρεπε τους ανθρώπους σε πέτρα. Στην αρχαιότητα, η εικόνα της, εκτός από προειδοποίηση, ήταν και μέσο προστασίας. Για τον λόγο αυτό, απεικονίζεται σε ασπίδες, όπλα, σε αετώματα ναών και κοσμήματα, για να διώχνει το κακό.
Οι αναπαραστάσεις της Γοργούς, τα γοργόνεια στο Άρκχιζ, έχουν κοινά χαρακτηριστικά με τις μεσογειακές – μεγάλα μάτια και βλέμμα που παγώνει, το μειδίαμα που αποκαλύπτει τους κυνόδοντες και οι εμβληματικές μπούκλες από ερπετά.
Αυτά τα φυλακτά οι άνθρωποι τα φορούσαν, τα κρεμούσαν στις εισόδους τις πόρτας, τα εναπέθεταν σε τάφους για να κρατούν τον κίνδυνο μακριά, τόσο στον κόσμο πάνω στη γη, όσο και στον άλλο.
Άλλοι θησαυροί από τις κοιλάδες των βουνών
Ενώ τα φυλακτά της Γοργούς βρέθηκαν στο επίκεντρο των ειδήσεων, αυτά είναι τμήμα της μεγαλύτερης εικόνας της πλούσιας αρχαιολογικής κληρονομιάς του Καρατσάι-Τσερκέσια.
Ενδεικτικά,
Μεσαιωνικά οστά – παίγνια
Κατά μήκος του ποταμού Μπόλσοϊ Ζελέντσουνκ, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ένα ολοκληρωμένο σύνολο από 59 λαξευμένα οστά προβάτων – κομμάτια από παίγνιο, με την ονομασία alchiki — τα οποία ανάγονται 600–700 χρόνια στο παρελθόν, στην εποχή της Χρυσής Ορδής.
Τα κομμάτια αυτά, χρησιμοποιούνταν σε παιχνίδια δεξιοτεχνίας και η χρήση τους απαιτούσε ρίψεις ακριβείας, εξαιρετική όραση και γρήγορα αντανακλαστικά. Κάθε σύνολο, ήταν μοναδικό σε βάρος, σχήμα και ισορροπία, και για τους παίκτες τους, ήταν μικροί θησαυροί.
Το εύρημα, υποδηλώνει μια ζωηρή κοινωνική ζωή στα μεσαιωνικά χωριά του Καυκάσου, εκεί όπου τα παιχνίδια εξυπηρετούσαν έναν διπλό σκοπό, τόσο για ψυχαγωγία όσο και για εξάσκηση των δεξιοτήτων στο κυνήγι και την μάχη.
Το σύνθετο τόξο του πολεμιστή των Αλανών
Το 1960, στην Μοσχεβάγια Μπάλκα, μια περιοχή στην κοιλάδα του ποταμού Λάμπα (Laba), η οποία βρίσκεται στην περιοχή του Καυκάσου στη Ρωσία, κοντά στην περιοχή Καρατσάι-Τσερκέσια, αποκάλυψε έναν τάφο πολεμιστή των Αλάνων, χρονολογούμενο μεταξύ του 8ου και του 10ου αιώνα.
Ανάμεσα στα κτερίσματα που βρέθηκαν, ξεχωρίζουν οι άκρες με οστά από ένα σύνθετο τόξο, ένα μία καλά διατηρημένη δερμάτινη φαρέτρα, βέλη, μία θήκη από πυριτόλιθο και έναν πέλεκυ.
Το τόξο του πολεμιστή των Αλάνων – ενός νομαδικού λαού της κεντρικής Ασίας και του Βόρειου Καυκάσου, είναι ένα προηγμένο όπλο, το οποίο αποτελείται από πολλά στρώματα ξύλου, ενισχυμένο με τένοντα, κέρατο και οστό.
Η κατασκευή του, ήταν μια απαιτητική διαδικασία και, η κατοχή του ήταν ένδειξη κοινωνικού κύρους. Η ανακάλυψη αναδεικνύει τη ικανότητα των έφιππων Αλάνων τοξοτών που σκορπούσαν τον φόβο στην Ευρασία.
Ο δερμάτινος παιδικός κόκορας
Επίσης από την περιοχή Μοσχεβάγια Μπάλκα, προέρχεται ένα μικροσκοπικό δερμάτινο παιχνίδι στο σχήμα ενός κόκορα, το οποίο χρονολογείται και αυτό από την ίδια περίοδο των Αλάνων.
Το σημείο, ένας άλλοτε δραστήριος κόμβος του βόρειου τμήματος του Δρόμου του Μεταξιού, ανέδειξε και άλλα προσωπικά στοιχεία της καθημερινής ζωής, όπως μια ξύλινη χτένα, ένα φλάουτο από καλάμι, μια χούφτα από χάντρες, ένα αδράχτι.
Τα ευρήματα αυτά, μαρτυρούν πως, ακόμη και σε μια περιοχή συνυφασμένη με πολεμιστές και εμπόρους, ευημερούσε η οικογενειακή ζωή και το παιδικό παιχνίδι.
Υφάσματα του Δρόμου του Μεταξιού
Το μουσείο φιλοξενεί κομμάτια μεταξιού πάνω από μιας χιλιετίας, τα οποία έχουν ανακαλυφθεί στην Μοσχεβάγια Μπάλκα. Αυτά περιλαμβάνουν Κινέζικα, Ιρανικά, Σογδιανά (επαρχία της Αυτοκρατορίας των Αχαιμενιδών) και Βυζαντινά υφάσματα, τα οποία έφταναν ταξιδεύοντας με καραβάνια από τον βόρειο Δρόμο του Μεταξιού.
Τα ιστορικά αρχεία, μαρτυρούν ότι οι τοπικοί άρχοντες προσέφεραν στους εμπόρους ένοπλους συνοδούς, σταθμούς ξεκούρασης και τους επέβαλαν εισαγωγικούς δασμούς. Τα εξαιρετικά μοτίβα των υφασμάτων, αφηγούνται ιστορίες πολιτιστικούς δεσμούς, αγορές πολυτελών αγαθών και τα πολιτικά δίκτυα που τα συντηρούσαν.
Σταυροδρόμι πολιτισμών και μύθων
Τα ευρήματα στο Moon Glade ( “Σεληνιακή Λίμνη”) ειδικά οι αναπαραστάσεις της Γοργούς, μαρτυρούν πως, το σημείο αυτό στην Τσερκέσια, ήταν σημείο συνάντησης διάφορων κόσμων – εκεί όπου συναντιόντουσαν νομαδικές φυλές του βουνού, καραβάνια του Δρόμου του Μεταξιού και μύθοι από τις άκρες του κόσμου.
Από το στοιχειωμένο βλέμμα της Μέδουσας, μέχρι τις λεπτεπίλεπτες κλωστές των υφασμάτων του Δρόμου του Μεταξιού, οι αρχαιολογικοί θησαυροί της Καρατσάι-Τσερκέσια, αντανακλούν μια περιοχή συνάντησης και αλληλεπίδρασης πολιτισμών.
Τα φυλαχτά της Γοργούς είναι ενδεχομένως τα πιο εντυπωσιακά – ως υπενθύμιση του πόσο μακριά ταξίδευαν οι μύθοι, πώς προσαρμοζόντουσαν σε νέα περιβάλλοντα και λαούς και όμως, διατηρούσαν την προστατευτική τους δύναμη και την ικανότητα να συναρπάζουν.
Η εικόνα της Γοργούς, η οποία γεννήθηκε προήλθε από την ελληνική μυθολογία, ταξίδεψε σε θάλασσες και στέπες, φτάνοντας μέχρι τον Καύκασο.
Περισσότερα από χίλια χρόνια αργότερα, αναδύεται και πάλι η πήλινη απεικόνισή της, με ίδιο αυστηρό βλέμμα – μια υπενθύμιση πως, κάποια σύμβολα δεν χάνουν ποτέ τη δύναμή τους.
