Στη διάρκεια έργων ανακαίνισης στη Neue Residenz στην παλιά πόλη του Σάλτσμπουργκ, αρχαιολόγοι ανακάλυψαν τη χάλκινη πλώρη ενός ρωμαϊκού πολεμικού πλοίου – η οποία θεωρείται ότι διακοσμούσε τους τοίχους ή τις πόρτες κάποιας πολυτελούς ρωμαϊκής έπαυλης.
Το Σάλτσμπουργκ είναι μια από τις πιο γραφικές πόλης της Αυστρίας, βόρεια στους πρόποδες των Άλπεων και κατά μήκος του ποταμού Σάλτσαχ. Γνωστή ως η γενέτειρα του Μότσαρτ και δημοφιλής για την Παλιά Πόλη με τα κτίρια μπαρόκ – μνημεία προστατευόμενα από την UNESCO, στην περιοχή έχει προστεθεί ένα ακόμη συναρπαστικό ιστορικό στοιχείο.
Στη διάρκεια ανακαίνισης στη Neue Residenz, στο ιστορικό κέντρο, οι αρχαιολόγοι έφεραν στο φως μια διακοσμητική, χάλκινη πλώρη που πιστεύουν ότι διακοσμούσε τους τοίχους ή τις πόρτες κάποιας πολυτελούς ρωμαϊκής έπαυλης.
Χάλκινο εύρημα του ρωμαϊκού Iuvavum
Το εύρημα ζυγίζει περίπου ενάμιση κιλό και ανακαλύφθηκε στη δεύτερη αυλή της Neue Residenz. Κάτω από στρώματα χαλασμάτων, οι ερευνητές αναγνώρισαν τα ερείπια μιας ρωμαϊκής, αστικής έπαυλης, χρονολογούμενης στον 2ο ή τον 3ο αιώνα μ.Χ.. Μέσα στο προστατευτικό αυτό στρώμα, βρέθηκε η χάλκινη πλώρη ενός πλοίου – ένα κομμάτι το οποίο αμέσως χαρακτηρίστηκε ως ξεχωριστό.
Οι ειδικοί περιγράφουν την ανακάλυψη ως το μεγαλύτερο μπρούτζινο εύρημα που έχει βρεθεί στο ρωμαϊκό Σάλτσμπουργκ, την πόλη Iuvavum, από τα μέσα του 20ού αιώνα. Τα μεγάλα μπρούτζινα αντικείμενα της αρχαιότητας σπάνια διασώζονται άθικτα, καθώς τα περισσότερα τα έλιωναν και τα επαναχρησιμοποιούσαν. Το γεγονός ότι αυτό το περίτεχνο κομμάτι διασώθηκε κάτω από κατεστραμμένους τοίχους θεωρείται απλώς αξιοθαύμαστο.
Από μυστηριώδες αντικείμενο σε ναυτικό σύμβολο
Στην αρχική του εξέταση, το παραμορφωμένο και θρυμματισμένο τεχνούργημα μπέρδεψε τους αρχαιολόγους. Η κυρτή μορφή του, τους έκανε να πιστεύουν ότι πρόκειται για λυχνία σε σχήμα πλώρης. Χρειάστηκε να γίνει προσεκτική αποκατάσταση για ν’ αποκαλυφθεί η πραγματική φύση του αντικειμένου. Κάτω από το μικροσκόπιο, οι συντηρητές καθάρισαν το χώμα και απομάκρυναν τη διάβρωση.
Το εύθραυστο μπρούντζινο αντικείμενο στερεοποιήθηκε με ειδικά ακρυλικά ρητίνες και η επιφάνειά του καλύφθηκε με μικροκρυσταλλικό κερί – για τη συντήρησή του. Όταν διασφαλίστηκε η ακεραιότητα του ευρήματος, οι ερευνητές δημιούργησαν πλαστικές ρεπλίκες για να ανακατασκευάσουν το αρχικό σχήμα.
Το αποτέλεσμα, ήταν μια ξεκάθαρη εικόνα της πλώρης του ρωμαϊκού πολεμικού πλοίου. Το επίπεδο λεπτομέρειας αποτύπωσε ακόμη και το λεπτό περίγραμμα της κουπαστής του πλοίου, επιβεβαιώνοντας ότι δεν επρόκειτο για λειτουργικό αντικείμενο, αλλά για ένα διακοσμητικό έργο υψηλής καλλιτεχνικής ποιότητας.
Σύμβολο status της ρωμαϊκής δύναμης
Η πλώρη του πλοίου μπορεί να ήταν τοποθετημένη σε έναν τοίχο ή πόρτα με τη βοήθεια σιδερένιου καρφιού, στερεωμένου με προηγμένες τεχνικές χύτευσης. Ανάμεσα στον τοίχο και την πλώρη, ένας διακοσμητικός δίσκος εμπλούτιζε την ομορφιά της. Για τους αρχαιολόγους, η τοποθέτηση ενός τέτοιου συμβόλου μέσα σε μια ρωμαϊκή βίλα ήταν ιδιαίτερα σημαντική.
Στον ρωμαϊκό πολιτισμό, οι μικρογραφίες πολεμικών πλοίων αποτελούσαν εμβληματικά δείγματα δύναμης και θριάμβου. Ιστορικά κείμενα περιγράφουν πλούσια νοικοκυριά διακοσμημένα με μπρούτζινες πλώρες, φάσκες (αρχαίο ρωμαϊκό έμβλημα εξουσίας) και τσεκούρια — σύμβολα εξουσίας και κρατικής δύναμης. Η ανακάλυψη στη Ζάλτσμπουργκ εντάσσεται άψογα σε αυτήν την παράδοση.
Ακόμη και στη Ρώμη, ο όρος rostra — η περίφημη εξέδρα για τους ρήτορες στην Αγορά, — προέρχεται από τις πλώρες κατασχεμένων πλοίων που διακοσμούσαν τη πρόσοψή της. Ως τρόπαια, διαλαλούσαν τις στρατιωτικές νίκες της Ρώμης σε όλους όσοι περνούσαν. Για τον ιδιοκτήτη της βίλας στη Ζάλτσμπουργκ, η έκθεση μιας πλώρης σκάφους αποτελούσε σαφή δήλωση πλούτου, επιρροής και ταύτισης με τις αυτοκρατορικές αξίες.
Ταξίδι στον χρόνο και την τέχνη
Η ανακάλυψη αναδεικνύει επίσης την προηγμένη δεξιοτεχνία των ρωμαϊκών τεχνιτών. Η κατασκευή ενός τέτοιου αντικειμένου απαιτούσε όχι μόνο δεξιοτεχνία αλλά και σημαντικούς πόρους, υπογραμμίζοντας την ελίτ θέση του ιδιοκτήτη της βίλας. Ο συνδυασμός λεπτομερούς μοντελοποίησης, ενίσχυσης με σίδηρο και διακοσμητικών στοιχείων δείχνει την καλλιτεχνική φιλοδοξία και την τεχνική μαεστρία.
Για τους αρχαιολόγους και τους ιστορικούς, το εύρημα προσφέρει νέα γνώση για την πολιτιστική και κοινωνική ζωή της Iuvavum, αποκαλύπτοντας πόσο βαθιά η ρωμαϊκή ταυτότητα και η συμβολική γλώσσα είχαν διεισδύσει ακόμη και σε επαρχιακά κέντρα, μακριά από την καρδιά της αυτοκρατορίας.
Μελλοντική έκθεση
Μετά την αποκατάστασή της, η χάλκινη πλώρη του πλοίου, δεν πρόκειται να παραμείνει κρυμμένη στις αποθήκες του μουσείου. Προγραμματίζεται η έκθεσή της στο κοινό το 2028, μετά το άνοιγμα του νέου αρχαιολογικού μουσείου του Iuvavum στο Σάλτσμπουργκ. Μαζί με το αυθεντικό εύρημα, θα δοθεί σε έκθεση και ένα αστραφτερό, χρυσό αντίγραφο που θα δίνει στους επισκέπτες την ευκαιρία να δουν πώς ήταν το εύρημα όταν είχε πρωτοδημιουργηθεί.
Για το Σάλτσμπουργκ, η ανακάλυψη γεφυρώνει το παρελθόν με το παρόν. Η πόλη που σήμερα γοητεύει τους επισκέπτες με τα μπαρόκ ανάκτορα και αλπικά τοπία, κάποτε ήταν ένας ανεπτυγμένη ρωμαϊκή αποικία.
H χάλκινη πλώρη, θαμμένη για σχεδόν 1.800 χρόνια, εμφανίστηκε ξανά για να αφηγηθεί μια ιστορία ισχύος, καλλιτεχνικής δεξιότητας και πολιτιστικής υπερηφάνειας.
Περισσότερο από μια ανακάλυψη
Πέρα από την αρχαιολογική της αξία, η πλώρη του πλοίου έχει ήδη πυροδοτήσει τη φαντασία του κοινού. Δεν πρόκειται για ένα απλό θραύσμα χαλκού – είναι ένα σύμβολο συνέχειας. Από τις ρωμαϊκές λεγεώνες που κάποτε επέβλεπαν τα σύνορα του Δούναβη, μέχρι τη σύγχρονη πόλη της ιστορίας και του τουρισμού, το Σάλτσμπουργκ παραμένει ένα μέρος όπου διασταυρώνονται ο πολιτισμός, η δύναμη και η τέχνη.
Η πλώρη – μινιατούρα, μας θυμίζει πως, η ιστορία μπορεί ν’ αποκαλυφθεί στα πιο απροσδόκητα μέρη. Κρυμμένη κάτω από στρώματα ερειπίων, περιμένοντας σιωπηλά αιώνες, τώρα ξαναμιλά – για τη ρωμαϊκή φιλοδοξία, τη δεξιοτεχνία και τη διαχρονική κληρονομιά μιας πόλης όπου το παρελθόν συναντά το μέλλον.
