Μια πρωτοποριακή μελέτη, αποκάλυψε πώς οι αστρονόμοι αρχαίου πολιτισμού σχεδίασαν και τελειοποίησαν ένα σύστημα πρόβλεψης των ηλιακών εκλείψεων, εξαιρετικής ακρίβειας, ανατρέποντας έναν ολόκληρο αιώνα παρερμηνειών του Κώδικα της Δρέσδης.
Εδώ και αιώνες, το αίνιγμα παρέμενε κρυμμένο στις σελίδες του Κώδικα της Δρέσδης, ένα απ’ τα ελάχιστα, πολύτιμα βιβλία των Μάγια που έχει διασωθεί απ’ την κατάκτηση των Ευρωπαίων. Μέσα στις σελίδες του, βρίσκεται ένας περίπλοκος πίνακας αριθμών και γραφικών συμβόλων που έχει αναγνωριστεί ως μηχανισμός πρόβλεψης των εκλείψεων.
Πώς όμως λειτουργούσε; Πώς κατάφερναν οι αρχαίοι αστρονόμοι των Μάγια – οι «φύλακες του χρόνου» – να προβλέπουν τα σημαντικά ουράνια φαινόμενα, χωρίς τη σύγχρονη τεχνολογία; Η μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Science Advances, απ’ τους ερευνητές John Justeson και Justin Lowry, προσφέρει την πιο ολοκληρωμένη και πειστική εξήγηση που έχει διατυπωθεί μέχρι σήμερα.
Η έρευνά τους αποκρυπτογραφεί τον εσωτερικό τρόπο λειτουργίας του πίνακα και ανακατασκευάζει την εξελικτική του ιστορία, αποκαλύπτοντας μια εξελιγμένη κατανόηση των σεληνιακών κύκλων που παρέμεινε ακριβής για περισσότερα από 700 χρόνια.
Σύμφωνα με την παραδοσιακή ερμηνεία που επικράτησε για πάνω από έναν αιώνα, για τη δημιουργία ενός νέου πίνακα εκλείψεων, οι Μάγια απλώς έπαιρναν την τελική ημερομηνία του τελευταίου και ξεκινούσαν, απ’ το σημείο αυτό, έναν νέο κύκλο.
Η μελέτη των Justeson και Lowry, αποκαλύπτει πως, η μέθοδος αυτή μπορεί να ήταν λάθος, με προβλέψιμες συνέπειες.
Οι συγγραφείς εξηγούν ότι «προγενέστερες εργασίες στον πίνακα των εκλείψεων, υπέθεταν πως, ένας πίνακας διάδοχος της ίδιας δομής θα υπολογιζόταν από μια βάση που ήταν ο τελευταίος σταθμός του προηγούμενου πίνακα». Ωστόσο, η ανάλυσή τους αποκαλύπτει ότι, «αν γινόταν αυτό, θα μπορούσαν να προκύψουν απρόβλεπτες εκλείψεις στην εφαρμογή του επόμενου ή των δύο επόμενων πινάκων… και αυτό θα γινόταν όλο και πιο συχνό με κάθε διαδοχική επανεκκίνηση».
Αντίθετα, οι «φύλακες του χρόνου» των Μάγια, αξιοποιούσαν μια πιο έξυπνη και αξιόπιστη διαδικασία.
Ο αριθμός – κλειδί 405
Ο πίνακας των εκλείψεων του Κώδικα της Δρέσδης καλύπτει 405 σεληνιακούς μήνες (κύκλους νέας σελήνης). Ο αριθμός 405, δεν επιλέχθηκε τυχαία για τις εκλείψεις.
Αντιθέτως, αποδείχθηκε ότι ήταν το κομβικό στοιχείο ενός μεγαλύτερου ημερολογιακού αινίγματος.
Μεταξύ άλλων, οι Μάγια χρησιμοποιούσαν ένα ιερό ή “μαντικό” ημερολόγιο 260 ημερών. Οι ερευνητές διατυπώνουν την υπόθεση πως, αρχικά, οι αστρονόμοι των Μάγια είχαν σχεδιάσει έναν γενικό σεληνιακό πίνακα 405 μηνών για να συνδέσουν τον σεληνιακό κύκλο με το συγκεκριμένο ημερολόγιο των 260 ημερών.
Στη διάρκεια της μακράς αυτής αλληλουχίας, το μοτίβο των 405 μηνών, ήταν το πρώτο που ευθυγραμμιζόταν σχεδόν τέλεια μ’ ένα πολλαπλάσιο των 260 ημερών (11.960 ημέρες), δημιουργώντας μια βαθιά ουσιαστική ημερολογιακή σύνδεση.
Στο πλαίσιο αυτό, των 405 μηνών, έπειτα από πολλαπλές παρατηρήσεις του ουρανού, οι Μάγια άρχισαν να διακρίνουν μοτίβα στα διαλείμματα ανάμεσα στις ορατές ηλιακές εκλείψεις.
Έτσι, γεννήθηκε ο πίνακας των εκλείψεων, ως μια εξειδικευμένη προσαρμογή ενός πιο γενικού σεληνιακού αλμανάκ.
Ο Κώδικας της Δρέσδης και οι εκλείψεις των Μάγια
Ο πίνακας δεν απαριθμεί τους 405 μήνες αλλά 69 συγκεκριμένες ημερομηνίες από τις νέες σελήνες, τις οποίες ονόμαζαν «σταθμούς». Από αυτές, οι 55 είχαν χαρακτηριστεί ως ημερομηνίες κατά τις οποίες θα ήταν δυνατή η παρατήρηση ηλιακής έκλειψης στο έδαφος των Μάγια.
Αυτοί ήταν οι «πραγματικοί» σταθμοί. Οι υπόλοιποι 14 σταθμοί είναι «τεχνητοί». Δεν περίμεναν δηλαδή εκλείψεις στις ημερομηνίες αυτές, εφόσον η Σελήνη ήταν πολύ μακριά από την τέλεια ευθυγράμμιση που ήταν αναγκαία.
Ποιος ο λόγος της ύπαρξής τους; Για να διατηρηθεί η αλληλουχία του πίνακα.
Οι σταθμοί των εκλείψεων, τόσο οι πραγματικοί, όσο και οι τεχνητοί, εμφανίζονται σε ομάδες που χωρίζονται από διαλείμματα των 5, 6, 11 ή 17 μηνών.
Οι τεχνητοί σταθμοί ήταν τα «διαχωριστικά» ανάμεσα στις ομάδες αυτές, διασφαλίζοντας πως, ο πίνακας θα διατηρούσε την αρχική του ακεραιότητα και τις συνδέσεις του με το ημερολόγιο των 260 ημερών.
Το μυστικό της επανεκκίνησης: 358 και 223 μήνες
Η πιο σημαντική ανακάλυψη της έρευνας είναι η διεργασία της “επανεκκίνησης” του πίνακα για να διατηρηθεί η ακρίβειά του στο πέρασμα των αιώνων.
Αντί να ξεκινά ο νέος πίνακας τον μήνα 405 του προηγούμενου, οι αστρονόμοι των Μάγια τον επανεκκινούσαν σε ένα από δύο βασικά σημεία εντός του τρέχοντος πίνακα: τον μήνα 358 ή τον μήνα 223.
Γιατί τα σημεία αυτά; Επειδή είναι οι σταθμοί που, κατά προσέγγιση αποκλίνουν το ελάχιστο από την ακριβή στιγμή όπου ο Ήλιος, η Σελήνη και η Γη ευθυγραμμίζονται τέλεια .
Ο μήνας 358 αποκλίνει μόλις κατά 2 ώρες και 20 λεπτά, ενώ ο μήνας 223 παρεκκλίνει περίπου κατά 10 ώρες και 10 λεπτά.
Η στρατηγική τους ήταν ακριβής: Τις περισσότερες φορές, ο πίνακας ξεκινούσε τον μήνα 358 από τον προηγούμενο – ελάχιστη διόρθωση. Περιστασιακά, για να αναπληρώνονται οι συσσωρευμένες αποκλίσεις, η επανεκκίνηση οριζόταν τον μήνα 223, μια μεγαλύτερη διόρθωση, στην αντίθετη κατεύθυνση.
Οι συγγραφείς το εξηγούν ως εξής: «Αυτή η μελέτη προτείνει ότι η πρώτη ημερομηνία ενός νέου πίνακα θα ορίζεται συνήθως στον μήνα 358 ενός υπάρχοντος πίνακα… Αυτή η διαδικασία θα συνεπαγόταν επίσης ότι, περιστασιακά, η πρώτη ημερομηνία σε έναν πίνακα που θα διαδεχόταν τον προηγούμενο θα οριζόταν στον μήνα 223… προκειμένου να προσαρμοστεί στις αποκλίσεις που συσσωρεύονται σταδιακά.»
Σύμφωνα με τη μελέτη, ο βέλτιστος συνδυασμός ήταν η χρήση τεσσάρων επανεκκινήσεων στον μήνα 358 για κάθε επανεκκίνηση στον μήνα 223. Αυτός ο κύκλος 1.655 μηνών (4×358 + 223) ισούται με σχεδόν 134 χρόνια και παρουσιάζει μέση απόκλιση μικρότερη από 51 λεπτά — ένα εξαιρετικά χαμηλό περιθώριο σφάλματος για έναν αρχαίο πολιτισμό.
Αυτό το σύστημα θα μπορούσε να είχε διατηρήσει τη βιωσιμότητα του πίνακα «επ’ αόριστον».
Ακόμη, η μελέτη ανατρέχει στην προέλευση του πίνακα. Τα στοιχεία υποδηλώνουν πως, μπορεί να χρησιμοποιούταν κάποιο πρόδρομο πλαίσιο περί το 550 μ.Χ., βάσει της συσσώρευσης των παρατηρήσεων της έκλειψης. Αναλύοντας τις εκλείψεις που ήταν ορατές στην περιοχή των Μάγια ανάμεσα στο 356 μ.Χ. και 1148, οι ερευνητές κατέληξαν σε τέσσερις εν δυνάμει ημερομηνίες για τη βάση του πίνακα του Κώδικα της Δρέσδης: 1043, 1076, 1083, και 1116 μ.Χ.
Μια κληρονομιά ακρίβειας και δέους
Έπειτα από λεπτομερή ανάλυση, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι πιο πιθανές τοποθετήσεις είναι το 1083 ή το 1116 μ.Χ. Ένα κρίσιμο στοιχείο είναι ότι, για αυτές τις βάσεις, ο πίνακας θα είχε αρχίσει και τελειώσει με μια ηλιακή έκλειψη ορατή στο Γιουκατάν, ένα αξιοσημείωτο και σπάνιο γεγονός που μπορεί να έχει παρακινήσει τη διατήρηση αυτού του συγκεκριμένου πίνακα στον κώδικα.
Η έρευνα σκιαγραφεί μια ζωντανή και εξελισσόμενη αστρονομική παράδοση. Οι φύλακες του χρόνου των Μάγια δεν ήταν απλοί καταγραφείς γεγονότων, αλλά επιστήμονες που δημιούργησαν και τελειοποίησαν προγνωστικά μοντέλα βασισμένα σε αιώνες σχολαστικής παρατήρησης. Το κύριο εργαλείο τους δεν ήταν το τηλεσκόπιο, αλλά το ημερολόγιο — μια εξαιρετική κατανόηση της αριθμητικής και η υπομονή γενεών.
«Η μελέτη παρέχει στοιχεία για τις εξελίξεις στη θεωρία της Σελήνης μεταξύ των ειδικών του ημερολογίου των Μάγια από το 350 μ.Χ. περίπου και μετά. Το έργο τους καταρρίπτει μια παρερμηνεία που διήρκεσε έναν αιώνα και μας φέρνει πιο κοντά στην κατανόηση της πραγματικής μεγαλοφυΐας των αστρονόμων των Μάγια, των οποίων το δέος για τον σκοτεινό ουρανό μετατράπηκε σε ένα από τα πιο διαχρονικά και ακριβή συστήματα πρόβλεψης του αρχαίου κόσμου» καταλήγουν οι συγγραφείς.
