Αν και έχει περάσει ένας χρόνος από την μεγαλύτερη σιδηροδρομική τραγωδία της χώρας που σημειώθηκε στα Τέμπη, η οποία κόστισε την ζωή 57 ανθρώπων, κατά κύριο λόγο, νέων, σοβαρά ερωτήματα παραμένουν ακόμη αναπάντητα. Ένα από αυτά, το οποίο αποτελεί και έναν “άλυτο γρίφο”, είναι ότι μέχρι και σήμερα, δεν έχει διευκρινιστεί η καύσιμη ύλη, η οποία προκάλεσε την αρχική ανάφλεξη και συνέβαλε στην εξέλιξης της φωτιάς, που έγινε μετά τη σύγκρουση του Intercity 62 με την εμπορική αμαξοστοιχία.
Της Κωνσταντίνας Χαϊνά
Την πρώτη θεωρία, είχε κάνει η Hellenic Train, μέσω ενός εγγράφου που έστειλε στον εφέτη-ανακριτή, όπου παραθέτει την εκτίμησή της για την φωτιά και την τεράστια ανάφλεξη, και καταλήγει στα συμπεράσματα, ότι η ανάφλεξη των σωματιδίων ελαίου σιλικόνης που χρησιμοποιούνται για την ψύξη των μηχανών και διασκορπίστηκαν κατά τη σύγκρουση ευθύνεται για αυτό το αποτέλεσμα, καθώς και το βραχυκύκλωμα που προκλήθηκε όταν από τη μετωπική σύγκρουση κόπηκαν τα καλώδια ηλεκτροδότησης της σιδηροδρομικής γραμμής.
Την συγκεκριμένη θεωρία, υιοθέτησε αργότερα και η Πυροσβεστική σε συμπληρωματική έκθεση αυτοψίας που συνέταξε, κατόπιν παραγγελίας του εφέτη ανακριτή, καθώς και οι διορισμένοι, από την ανάκριση, πραγματογνώμονες σε πόρισμα που συνέταξαν τον Ιούνιο. «Η φωτιά, στη συνέχεια, ακολούθησε την πορεία των μετασχηματιστών των δύο ηλεκτραμάξων μέσω του νέφους του ελαίου σιλικόνης που υπήρχε ήδη στον αέρα και κατέληξε να καίει το έλαιο σιλικόνης που είχε απομείνει στους μετασχηματιστές με την δημιουργία δύο εστιών».
Για τους διορισμένους από τις οικογένειες των θυμάτων πραγματογνώμονες, η έκρηξη οφείλεται σε «άγνωστη καύσιμη ύλη», η ταυτότητα της οποίας δεν κατέστη εφικτό να αποκαλυφθεί από την έως τώρα διερεύνηση του δυστυχήματος. Ωστόσο, ο πραγματογνώμονας Βασίλης Κοκοτσάκης, καθώς και η Επιτροπή Διερεύνησης Ανεξάρτητων Πραγματογνωμόνων Οικογενειών (ΕΔΑΠΟ), τονίζουν πως «δεν υπάρχει καταγεγραμμένο, παγκόσμια, περιστατικό έκρηξης ελαίου σιλικόνης».
Οι αναλύσεις από το Γενικό Χημείο του Κράτους
Υπενθυμίζεται πως, με μεγάλη χρονική καθυστέρηση, στις 29 Μαρτίου 2023, έγινε για πρώτη φορά δειγματοληψία τόσο στον τόπο φύλαξης των συντριμμιών του πολύνεκρου δυστυχήματος, όσο και στον χώρο της σύγκρουσης των μοιραίων τρένων, από Χημικής Υπηρεσίας Λάρισας και της Χημικής Υπηρεσίας Θεσσαλονίκης. Στη συνέχεια, τα δείγματα, απεστάλησαν στην 8′ Χημική Υπηρεσία Αθηνών του Γενικού Χημείου του Κράτος για ανάλυση.
Σε έγγραφα που εστάλησαν από το Γενικό Χημείο του Κράτους προς την Χημική Υπηρεσία Λάρισας, τα οποία συμπεριλαμβάνονται στην δικογραφία, προκύπτει ότι ανιχνεύτηκε η χημική ουσία ξυλόλιο, ένας εύφλεκτος χημικός διαλύτης που χρησιμοποιείται για την παρασκευή χρωμάτων, «αλλά και τη νόθευση καυσίμων» όπως επισημαίνουν πραγματογνώμονες οικογενειών.
Συγκεκριμένα, σε έγγραφο που εστάλη στις 28 Απριλίου 2023, αναφέρεται πως «σε δείγμα από υλικό ευρεθέν στην 1η ηλεκτράμαξα της εμπορευματικής αμαξοστοιχίας (δείγμα νούμερο 5)», που εξετάστηκε από τις 13/4/2023 έως 28/4/2023, προέκυψε μέσω της μακροσκοπικής εξέτασης ότι «το δείγμα περιέχει κομμάτι βαμβακιού δειγματοληψίας υλικού, σωματίδια άμμου και ένα μεταλλικό κομμάτι, το οποίο έχει υποστεί τήξη. Σε όλα τα παραπάνω έχουν εναποτεθεί προϊόντα μερικής καύσης οργανικών υλικών (μαύρα υπολείμματα). Ταυτόχρονα, όσον αφορά τον ποιοτικό προσδιορισμό σύστασης, επισημαίνεται ότι «ταυτοποιείται η παρουσία ελαίου σιλικόνης», ενώ σχετικά με τον ποιοτικό προσδιορισμό σύστασης πτητικών συστατικών, προκύπτει ότι, μεταξύ άλλων, «ταυτοποιείται η παρουσία μεθυλοσιλοξανίων, ισομερών ξυλολίου, αίθυλο, εξανόλη, μέθυλο, βενζόλιο».
Επίσης, σε άλλο έγγραφο που εστάλη στις 4 Μαΐου του 2023, αναφέρεται πως «σε δείγμα υαλοβάμβακα στην 1η ηλεκτράμαξα της εμπορευματικής αμαξοστοιχίας (δείγμα νούμερο 6)» που εξετάστηκε από τις 18/4/2023 έως 3/5/2023, προέκυψε για τον ποιοτικό προσδιορισμό σύστασης πτητικών συστατικών, ότι μεταξύ άλλων, «ταυτοποιούνται κυκλικά και μη κυκλικά μεθυλοσιλοξάνια και οι ουσίες μέθυλο-βενζόλιο ή ισομερές αυτής, ξυλόλιο, τριμέθυλο βενζόλιο κλπ».
Στις σημειώσεις υπογραμμίζεται ότι: «Το δείγμα είναι εμποτισμένο με έλαιο σιλικόνης. Από τις λοιπές ουσίες που ταυτοποιήθηκαν ο οξεικός 1- μεθόξυ-2-προπυλεστέρας είναι διαλύτης που χρησιμοποιείται σε μελάνια, επικαλυπτικά και καθαριστικά η μέθυλο ισοβούτυλο κετόνη χρησιμοποιείται ως διαλύτης σε χρώματα και βερνίκια, οι ουσίες ξυλόλιο και τριμέθυλο-βενζόλιο είναι αρωματικοί υδρογονάνθρακες που ανευρίσκονται μεταξύ άλλων και σε διαλυτικά χρωμάτων ή μπορούν να προκύψουν από την καύση ορισμένων πλαστικών και το 2.3-διυδρο-1,1,3-τριμέθυλο-3-φαίνυλο-14-ινδένιο αναφέρεται στην ηλεκτρονική βιβλιογραφία ως ενδιάμεση ουσία για την παραγωγή πολυβρωμιομένων επιβραδυντών καύσης για πλαστικά».
Ακολούθως, σε έγγραφο που εστάλη την ίδια ημέρα, αναφέρεται πως σε «υλικό ευρεθέν επί της εξωτερικής επιφάνειας στη 2η ηλεκτράμαξα της εμπορευματικής αμαξοστοιχίας (δείγμα νούμερο 2» που εξετάστηκε από τις 18/4/2023 έως 3/5/2023, προέκυψε, μέσω της οπτικής εξέτασης, ότι πρόκειται για «κοκκώδες στερεό υλικό σκούρου καφέ χρώματος. Κατά την μικροσκοπική παρατήρηση διακρίνεται καφέ σκόνη (χώμα), ίνες από μονωτικό υλικό καθώς και θραύσματα γυαλιού και διαφόρων συνθετικών υλικών». Παράλληλα, όσον αφορά τον ποιοτικό προσδιορισμό σύστασης, επισημαίνεται ότι «ταυτοποιείται η παρουσία ελαίου σιλικόνης», ενώ σχετικά με τον ποιοτικό προσδιορισμό σύστασης πτητικών συστατικών, προκύπτει ότι «ταυτοποιούνται κυκλικά μεθυλοσιλοξάνια και ξυλόλιο».
Στις σημειώσεις αναφέρεται σχετικά πως «το δείγμα είναι εμποτισμένο με έλαιο σιλικόνης. Το ξύλολιο είναι οργανικός διαλύτης και μπορεί να αποτελεί συστατικό των χρωμάτων ή να προκύψει από την καύση ορισμένων πλαστικών».
Σε ακόμη ένα έγγραφο που εστάλη στις 4 Μαΐου αναφέρεται πως σε «έλαιο μετασχηματιστή στη 2η ηλεκτράμαξα της εμπορευματικής αμαξοστοιχίας (δείγμα νούμερο 3), που εξετάστηκε από τις 18/4/2023 έως 3/5/2023, και περιλαμβάνεται στη δικογραφία, προέκυψε, μέσω της μακροσκοπικής εξέτασης, ότι «το δείγμα είναι διαφανές, άχρωμο ελαιώδες υγρό. Περιέχει μερικά μαύρα αιωρούμενα σωματίδια». Επίσης, σχετικά με τον ποιοτικό προσδιορισμό σύστασης πτητικών συστατικών προκύπτει ότι «ταυτοποιούνται κυκλικά και μη κυκλικά μεθυλοσιλοξάνια και η ουσία 1-μέθυλο-4-βενζόλιο ή ισομερές της».
Τα παραπάνω σχολίασε στο enikos.gr, ο δικηγόρος συγγενών θυμάτων Γιώργος Ηλιόπουλος, ο γιος του οποίου βρισκόταν στο τρίτο βαγόνι τη μοιραία νύχτα, τονίζοντας πως «είναι σαν να αγνοήθηκε το ξυλόλιο. Το πεδίο έπρεπε να μείνει αλώβητο μέχρι να ολοκληρωθούν οι έρευνες. Εδώ, μέσα σε 1 εβδομάδα ολοκλήρωσαν τα πάντα. Ποιος ο λόγος αυτής της βιασύνης; Φανταστείτε, πως οι χημικές ουσίες εντοπίστηκαν 1 μήνα μετά που έγινε και η πρώτη δειγματοληψία, ενώ δεν υπάρχει καν πλέον το φυσικό έδαφος. Εάν γίνονταν νωρίτερα οι έρευνες, ίσως θα είχαν εντοπιστεί περισσότερα στοιχεία. Αυτά είναι αδιανόητα πράγματα και τώρα γίνεται ένα μπαλάκι ευθυνών. Δεν γίνεται να έχει προκληθεί τόσο τεράστια έκρηξη που είδαμε όλοι από την κάμερα, διαμέτρου 80-130 μέτρα, από το έλαιο σιλικόνης. Ο κ. Κοκοτσάκης αναφέρει πως πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω το ξυλόλιο, το οποίο είναι μεγάλης “καθαρότητας”, περίπου 95%. Χρησιμοποιείται ευρέως για νοθεία καυσίμων».
Παράλληλα, ο κ. Ηλιόπουλος προχώρησε σε μία ακόμη επισήμανση, η οποία κατά τον ίδιο είναι πολύ σημαντική. «Σε επικοινωνία με τον κ. Κοκοκτσάκη, διαπιστώθηκε ότι από τα βαγόνια του εμπορικού, θα έπρεπε να υπάρχουν 10 πλατφόρμες κοντέινερ και 3 πλατφόρμες που έχουν τα ελάσματα (ατσαλιού, σιδήρου κλπ) που εκτινάχθηκαν. Εάν μετρήσει κανείς στις φωτογραφίες της επόμενης ημέρας του δυστυχήματος, τα κοντέιντερ είναι 9, ενώ το 10ο δεν υπάρχει. Παρατηρείται μόνο η πλατφόρμα στην οποία ήταν τοποθετημένο. Συμπεραίνουμε ότι μάλλον διαλύθηκε από την έκρηξη, γιατί μέσα σε αυτό πρέπει να ήταν ό,τι ανεφλέγη και προκάλεσε αυτή την πυρόσφαιρα».
Η τεχνική έκθεση Κοκοτσάκη – Το ξυλόλιο στα αντικείμενα των θυμάτων
Στην τεχνική έκθεση του Βασίλη Κοκοτσάκη, πραγματογνώμονα ειδικού στις πυρκαγιές, στον οποίο απευθύνθηκαν συγγενείς των θυμάτων, σχετικά με το διαπιστωμένο στις αναλύσεις του Γενικού Χημείου του Κράτους, έλαιο σιλικόνης, και στο οποίο αποδίδεται η ευθύνη του φαινομένου την έκρηξης, αναφέρεται πως:
«Κατ’ ουδένα τρόπο δεν εκδηλώνει τέτοιες συμπεριφορές, ούτε αναμειγνυόμενο με τον αέρα σε οποιαδήποτε μορφή του (υγρή ή αέρια), μπορεί να δημιουργήσει εκρηκτικό μίγμα με τέτοια ορμή και ταχύτητα, άλλωστε δεν υπάρχει καταγεγραμμένο παγκόσμια περιστατικό έκρηξης ελαίου σιλικόνης, ιδιότητες που το κατατάσσουν και χωρίς την ανάγκη λήψεως ειδικών μέτρων ασφαλείας κατά την χρήση, αποθήκευση ή μεταφορά στα μη εύφλεκτα και μη εκρηκτικά». Παράλληλα, επισημαίνεται πως «βρέθηκε λογικά στα δείγματα αφού αποτελεί το κατ’ εξοχή ψυκτικό μέσο των μετασχηματιστών των ηλεκτραμαξών και η παρουσία του δικαιολογείται απολύτως στον χώρο».
Υλικά τα οποία έχουν τέτοια χαρακτηριστικά και εκρηκτική συμπεριφορά αναμειγνυόμενα με τον αέρα μεταξύ άλλων είναι:
-Οργανικοί διαλύτες και καύσιμα (Βενζόλιο, Ξυλόλιο, Τολουόλιο, εξάνιο, πεντάνιο, επτάνιο κλπ.)
-Υγραέρια (Βουτάνιο, προπάνιο, αιθάνιο κ.λ.π)
«Όλα τα παραπάνω καύσιμα υλικά και οργανικοί διαλύτες χημικές και πολλά περισσότερα, βρέθηκαν και αναλύθηκαν στα περισσότερα των δειγμάτων του Γενικού Χημείου του Κράτους» αναφέρεται στην τεχνική έκθεση του κ. Κοκοτσάκη.
Συμπερασματικά, σύμφωνα με τον κ. Κοκοτσάκη, διαπιστώνεται ότι:
«Α) Όντως υπήρξε έκρηξη που συνάδει αφενός στην αποδεδειγμένη ηλεκτρική έκρηξη λόγω εκτροπής ηλεκτροφόρου αγωγού υψηλής τάσης.
Β) Ακολούθησε εκτόνωση με τα χαρακτηριστικά της μηχανικής έκρηξης και οι λόγοι και το υλικό πρόκλησης της πρέπει να ερευνηθούν περαιτέρω και με μεθοδικότητα(εργαστηριακά), αφού στα μέχρι τώρα δείγματα τόσο στην ευρύτερη περιοχή του δυστυχήματος των Τεμπών όσο και στα υπολείμματα προσωπικών αντικειμένων των θυμάτων, έχουν ανιχνευτεί τέτοιου είδους υλικά, ουσίες – καύσιμα δηλ. αρκετοί οργανικού διαλύτες αλλά και υγραέρια.
(σ.σ. Όπως δήλωσε ο κ. Χρήστος Κωνσταντινίδης, εντός της δικογραφίας, εντόπισε ο ίδιος συμπληρωματικό πόρισμα του Γενικού Χημείου του Κράτους, με ανακριτική παραγγελία στις 29 Σεπτεμβρίου του 2023, που παραδόθηκε στις ανακριτικές αρχές μέσα στις γιορτές των Χριστουγέννων. «Στα αντικείμενα των επιβατών εντοπίστηκαν ξυλόλιο, τολουόλιο, προπάνιο, βουτάνιο, που δεν θα έπρεπε να υπάρχουν στο σημείο του δυστυχήματος»).
Γ) Από την πρόχειρη & λεπτομερή ανάλυση (αλλά εκτός εργαστηρίου) του βίντεο(που δημοσιεύτηκε στα ΜΜΕ) προκύπτει ότι η δημιουργηθείσα μηχανική έκρηξη ήταν μεγάλη. Πριν από αυτή και μετά την ηλεκτρική υπάρχει η εκδήλωση μιας μικρής φωτιάς.
Το συμπεραίνουμε διότι η θερμική «υπογραφή» είναι ασθενής και χρώματος κίτρινου και μπλέ.
Δ) Όμως η ακολουθήσασα μηχανική έκρηξη εντός κλάσματος δευτερολέπτου , είναι ισχυρή αφού η θερμική υπογραφή είναι κόκκινη και λευκή.
Τα παραπάνω αναφερόμενα υλικά (Οργανικοί Διαλύτες-καύσιμα και υγραέρια) δύναται να πυροδοτήσουν εκτόνωση(έκρηξη) τέτοιου είδους και δημιουργία πυρόσφαιρας (fire ball), (αποδεδειγμένα) τόσο από την χημική τους σύσταση και συμπεριφορά, όσο και από την πολλάκις συμμετοχή τους σε μεγάλα βιομηχανικά και λοιπά ατυχήματα και δυστυχήματα.
Ε) Το έλαιο σιλικόνης, το οποίο επίσης βρέθηκε λογικά στα δείγματα αφού αποτελεί το κατ’ εξοχή ψυκτικό μέσο των μετασχηματιστών των ηλεκτραμαξών και η παρουσία του δικαιολογείται απολύτως στον χώρο , άλλωστε αρκετές ποσότητες του υπήρχαν σε κανονική μορφή στους χώρους του δυστυχήματος και πολύ χρόνο μετά από αυτό.
Τα «χημικά εγκαύματα» των πυροσβεστών
ΣΤ) Έχει προκύψει ο αποδεδειγμένος τραυματισμός 4 πυροσβεστών της ομάδας πυρόσβεσης , των οποίων η ιατρική γνωμάτευση αναφέρει ότι υπέστησαν «χημικά εγκαύματα» διαφόρων βαθμών. Σημειώνουμε ότι οι πυροσβέστες δεν ήλθαν σε επαφή με άμεσες φλόγες, αλλά πιθανόν με τα κατάλοιπα κατάσβεσης (νερά με φερτά από αυτά υλικά) και τα οποία διαπέρασαν την στολή τους και τους προκάλεσαν τέτοιου είδους τραυματισμό.
Τα χημικά εγκαύματα δεν συνάδουν σε επαφή με έλαιο σιλικόνης σε οποιαδήποτε μορφή του, διότι ούτε αυτή ούτε τα παράγωγα της έχουν αρνητικές επιδράσεις στο δέρμα των ανθρώπων, αντίθετα τα χημικά αυτά εγκαύματα συνάδουν με την επαφή με ουσίες όπως οργανικοί διαλύτες που είναι ισχυρά τοξικοί. Τέτοιοι διαλύτες έχουν ανιχνευτεί στα ληφθέντα δείγματα, (Βενζόλιο, Ξυλόλιο, Τολουόλιο κ.λ.π)».
Πόρισμα ΕΔΑΠΟ: Το ξυλόλιο εντοπίστηκε σε 7 διαφορετικά σημεία
Από την πλευρά του, ο Κωνσταντίνος Λακαφώσης, μέλος της επιτροπής Διερεύνησης Ανεξάρτητων Πραγματογνωμόνων Οικογενειών (ΕΔΑΠΟ), κατά την διάρκεια συνέντευξης Τύπου που είχε πραγματοποιηθεί στην ΕΣΗΕΑ σχετικά με το σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών, είχε τονίσει πως έναν χρόνο αργότερα από την σιδηροδρομική τραγωδία, είναι γνωστό το πώς μοιράζονται πρακτικά οι ευθύνες ενώ επεσήμανε πως σε περίπτωση που δεν υπήρχε τέτοια ανάφλεξη, δεν θα υπήρχαν και τόσα πολλά θύματα.
«Αυτή τη στιγμή γνωρίζουμε πως τουλάχιστον 5 άτομα έχασαν την ζωή τους συνεπεία της φωτιάς. Μπορούμε να κάνουμε υποθέσεις και εκτιμήσεις και για κάποιους ακόμη, όχι όμως πολλούς» αποκάλυψε και πρόσθεσε πως «είναι ωστόσο κάτι που δεν διερευνήθηκε από τους αρμόδιους. Το έλαιο σιλικόνης, το οποίο είχαν μέσα οι μετασχηματιστές, και το οποίο σύμφωνα με μία θεωρία την οποία εμείς δεν συνεριζόμαστε, ευθύνεται για την τεράστια ανάφλεξη. Εμείς, βρήκαμε το λάδι αυτό, και πραγματοποιήσαμε διάφορες δοκιμασίες. Όποιος θεωρεί, ότι μπορεί να αναφλεγεί με έναν σπινθήρα ή με ένα βραχυκύκλωμα, ας το πάρει και ο ίδιος το λάδι, κι ας το δοκιμάσει στην πράξη».
Μιλώντας στον RealFm 97,8 είχε αναφέρει πως «το έλαιο σιλικόνης υπάρχει μέχρι και σήμερα στα τρένα που κυκλοφορούν στον ελληνικό σιδηρόδρομο. Άρα αναρωτιόμαστε, εάν συμβεί κάτι στον δρόμο και εκτροχιαστεί το τρένο, και χτυπήσει σε μία τσιμεντένια γέφυρα, αυτά τα έλαια σιλικόνης θα δημιουργήσουν πάλι τεράστια ανάφλεξη και θα καούν οι άνθρωποι; Αυτό βέβαια, στην πραγματικότητα δεν ισχύει. Σίγουρα, αυτό που προκάλεσε την ανάφλεξη δεν είναι τα λάδια σιλικόνης, καθώς ποτέ κανένα τρένο δεν έχει πάρει φωτιά από κάτι τέτοιο, άρα είναι κάτι άλλο που πρέπει να ψάξουμε».
Σχετικά με το ξυλόλιο, ο κ. Λακαφώσης επεσήμανε ότι πρόκειται για «έναν από τους τρεις που χρησιμοποιείται συχνά στην νοθεία καυσίμων. Πρόκειται για μία εύφλεκτη χημική ουσία, που βρέθηκε σε 7 διαφορετικά σημεία. Συγκεκριμένα, σε 3 σημεία στο χώμα, και σε 4 σημεία των ηλεκτρομηχανών που είχαν μεταφερθεί ήδη στο Κουλούρι Λάρισας. Αυτά βέβαια, είναι εκτιμήσεις και θεωρίες, αλλά δεν μπορούν να αμφισβητηθούν ως ευρήματα. Πρέπει κάποιος, να καταφέρει να απαντήσει, γιατί εντοπίστηκαν σε αυτά τα σημεία στο έδαφος» εξηγεί, ο κ. Λακαφώσης και προσθέτει πως χημικά εγκαύματα στα ρούχα τους είχαν και κάποιοι πυροσβέστες, το οποίο αποτελεί «ένδειξη ότι υπήρξαν επικίνδυνα χημικά, τα οποία πρέπει να βρεθούν τι ακριβώς ήταν».
