Τον μύθο που θέλουμε να μας καθησυχάζει, ότι δηλαδή οι πολλοί μικροί σεισμοί εκτονώνουν τη σεισμική δραστηριότητα και “ξορκίζουν” ένα μεγάλο, καταρρίπτει ο γνωστός σεισμολόγος Γεράσιμος Παπαδόπουλος.
Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα “Νέα Κρήτη”, ο διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, πρόεδρος του Συστήματος της UNESCO για Προειδοποίηση για Τσουνάμι στον Βορειοανατολικό Ατλαντικό και τη Μεσόγειο, μιλάει για τα τρωτά σημεία της Κρήτης, για το μείζον θέμα της πρόγνωσης των σεισμών, την πολιτική προστασία, την απειλή από τσουνάμι, αλλά και για το όραμά του για την Ευρώπη, ως υποψήφιος του Ποταμιού στις επερχόμενες ευρωεκλογές.
– Η Κρήτη είναι στο “μάτι του κυκλώνα” για πολλούς λόγους. Ηφαίστειο Σαντορίνης, ηφαίστειο Νισύρου και βεβαίως Εγκέλαδος είναι μερικά μόνο από τα ονόματα του εφιάλτη. Ποιο είναι το τρωτό μας σημείο ως νησί και ποιο το ισχυρό μας;
«Πράγματι, η Κρήτη περιτριγυρίζεται από πολλές πηγές γεωδυναμικών κινδύνων. Πρώτα είναι οι εστίες μεγάλων σεισμών, για παράδειγμα του 365 μ.Χ. στα δυτικά και του 1303 στα ανατολικά, οι οποίοι, εκτός από τις σεισμικές καταστροφές, προκάλεσαν και μεγάλα τσουνάμι που συμπλήρωσαν την καταστροφή. Έπειτα είναι τα ενεργά ηφαίστεια στο τόξο του Νοτίου Αιγαίου, κυρίως της Σαντορίνης και λιγότερο της Νισύρου και των Μεθάνων. Αυτές οι πηγές κινδύνων αποτελούν το τρωτό σημείο, αν δεν υπάρξει μέριμνα για προετοιμασία, πρόληψη, σχεδιασμός και ετοιμότητα. Αν αυτά τα στοιχεία αναπτυχθούν, τότε θα αποτελέσουν το ισχυρό σημείο, τότε η άμυνα του νησιού θα είναι σημαντικά ενισχυμένη».
– Αν ζούσατε σε μια πόλη όπως το Ηράκλειο, η οποία έχει “μαστιγωθεί” ανελέητα ως άναρχη και άρα επικίνδυνη, τι θα περιελάμβανε η λίστα των άμεσων ενεργειών αυτοπροστασίας σας για το ενδεχόμενο ενός ισχυρού σεισμού ή ενός παλιρροϊκού κύματος;
«Ίσως φανεί παράξενο, αλλά η προετοιμασία ενός απλού ατομικού ή οικογενειακού σχεδίου είναι ιδιαίτερα σημαντική. Στον χώρο κατοικίας και εργασίας θα φρόντιζα να έχω ένα τσαντάκι με λίγα χρήσιμα αντικείμενα σε περίπτωση σεισμού, όπως ένα ραδιοφωνάκι, ένα φακό και άλλα χρειώδη, π.χ. φάρμακα που χρειάζομαι. Θα εύρισκα από πριν έναν ανοιχτό χώρο ώστε να καταφύγω σε περίπτωση ισχυρού σεισμού, παίρνοντας μαζί μου τα αντικείμενα αυτά. Και βέβαια θα είχα προσυνεννοηθεί με τα μέλη της οικογένειάς μου να κάνουν το ίδιο και να συναντηθούμε στον ίδιο χώρο. Στα παιδιά, όμως, θα έλεγα ότι, αν ο σεισμός τα βρει στο σχολείο, να παραμείνουν στο προαύλιο του σχολείου μέχρι να πάω να τα πάρω. Αυτά είναι απλές οδηγίες, που όμως μειώνουν τους κινδύνους. Και βέβαια, ποτέ μετά από ισχυρό σεισμό δε συγκεντρωνόμαστε στην παράκτια ζώνη. Απεναντίας, απομακρυνόμαστε από αυτήν προς τα ενδότερα όσο το δυνατόν συντομότερα, γιατί ενδέχεται να προκληθεί τσουνάμι».
– Τι είναι αυτό που σας τρομάζει περισσότερο στο Ηράκλειο; Πού θα έπρεπε να εστιάσουν Αρχές και πολίτες;
«Οι στενοί δρόμοι στο ιστορικό κέντρο είναι ένα μεγάλο θέμα. Οι Αρχές πρέπει να αναζητήσουν εναλλακτικούς τρόπους πρόσβασης εκεί των δυνάμεων επέμβασης (π.χ. Πυροσβεστική, Αστυνομία, ασθενοφόρα). Για τους πολίτες ισχύουν όσα είπαμε παραπάνω, με την υπενθύμιση ότι μετά από σεισμό ποτέ δε στεκόμαστε μπροστά από τα κτήρια, πάντα μαζευόμαστε σε ανοιχτούς χώρους.
– Και για να λύσουμε κάποιες παρανοήσεις. Συνηθίζουμε να λέμε ότι, όταν γίνονται αρκετοί μικροί “ανώδυνοι” σεισμοί, νιώθουμε πιο ήσυχοι γιατί εκτονώνεται η σεισμική δραστηριότητα και ανησυχούμε αν περάσει καιρός χωρίς κάποιον δυνατό σεισμό. Μύθος ή υπάρχει κάποια επιστημονική βάση;
«Όχι, οι μικροί σεισμοί δεν εκτονώνουν τη σεισμική ενέργεια που απαιτείται για να δώσει έναν ισχυρό σεισμό. Για παράδειγμα, ένας σεισμός μεγέθους 6 ισοδυναμεί με περίπου 1.000 μεγέθους 4 και με 30.000 μεγέθους 3. Σε συγκεκριμένη περιοχή δε γίνονται τόσοι πολλοί μικροί σεισμοί ώστε να “αποτρέψουν” τον μεγάλο, συνεπώς εδώ έχουμε ένα μύθο. Αν, όμως, περάσει αρκετός καιρός χωρίς μεγάλο σεισμό, τότε αυτό γίνεται ανησυχητικό. Αυτό έχει βάση».
– Όμως στην Κρήτη έχουμε καιρό να νιώσουμε κάποιο ισχυρό ξύπνημα του Εγκέλαδου. Αυτό θα έπρεπε να μας προβληματίζει; Αν όχι να μας ανησυχεί;
«Ισχύει μια γενική αρχή που λέει ότι, όσο μεγαλύτερο είναι το χρονικό διάστημα από τον προηγούμενο σεισμό, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να πλησιάζουμε προς τον επόμενο. Η περιοχή έχει πολύ υψηλή σεισμικότητα – αυτό όλοι το γνωρίζουμε. Οπότε ανά πάσα στιγμή μπορεί να γίνει ισχυρός σεισμός και αυτό ισχύει όχι μόνο για την Κρήτη, αλλά για όλη τη χώρα. Επιπλέον, η Κρήτη έχει την ιδιότητα ότι πλήττεται τόσο από επιφανειακούς όσο και από ενδιάμεσου βάθους σεισμούς. Από την άλλη μεριά, πολλοί από τους σεισμούς αυτούς έχουν τις εστίες τους μακριά από το νησί, οπότε γίνονται έντονα αισθητοί αλλά δεν προκαλούν βλάβες. Οι κοντινότεροι όμως είναι πολύ επικίνδυνοι. Σε κάθε περίπτωση, χρειάζεται συστηματική προετοιμασία, καλός σχεδιασμός και ετοιμότητα. Και οι πολίτες να είναι ψύχραιμοι και να φροντίζουν να μαθαίνουν τις βασικές οδηγίες».
– Η όλη φιλολογία για τους κινδύνους ενεργοποίησης ρηγμάτων από εξορύξεις φυσικών πόρων που θα μας απασχολήσουν ως νησί έχει βάση;
«Οι έρευνες για υδρογονάνθρακες και η εξόρυξή τους ίσως μερικές φορές να προκαλούν μικρή τοπική σεισμική δράση, αλλά όχι μεγάλους σεισμούς. Διεθνώς αυτό ισχύει από τις μέχρι τώρα παρατηρήσεις».
«Επικρατεί το “άσε, βρε αδερφέ” στην Ελλάδα»
– Όπως είχατε σημειώσει μετά το πιο πρόσφατο φονικό παλιρροϊκό κύμα στην Ινδονησία, θα έρθει η ώρα που θα κλάψει η Ελλάδα από το τσουνάμι. Διαπιστώνετε ότι και σε αυτή την περίπτωση προτιμάμε να ξορκίζουμε το κακό από το να προετοιμαζόμαστε να το αντιμετωπίσουμε; Μήπως έχει να κάνει και με την “κουλτούρα” μας του “άσε, βρε αδερφέ”;
«Ναι, νομίζω ότι στη χώρα μας η κουλτούρα πρόληψης και προετοιμασίας δεν είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη. Πράγματι το “άσε, βρε αδερφέ” εξακολουθεί να επικρατεί. Έχουμε την εντύπωση ότι το κακό δε θα συμβεί σε μας, ότι εμείς είμαστε άτρωτοι, ότι μόνο κάποιοι άλλοι θα “πληρώσουν τη νύφη”. Αλλά αυτό είναι μια κακή αντίληψη. Ποτέ δεν ξέρουμε ποιοι από μας και πότε θα έρθουν αντιμέτωποι με τον κίνδυνο. Πρέπει όλοι να συμβάλουμε για την εξάλειψη αυτής της αντίληψης, η οποία ενισχύει τους κινδύνους».
– Σε άλλες χώρες του πλανήτη η κουλτούρα της πρόληψης αποτελεί προτεραιότητα. Μπορείτε να μας προσδιορίσετε λίγο τη διαφορά σε σχέση με εμάς;
«Η κορυφαία χώρα στον τομέα αυτό είναι η Ιαπωνία, από το κράνος σ’ αυτούς που οδηγούν ποδήλατο μέχρι την αντισεισμική προστασία. Εκεί υπάρχει συνεχής ενημέρωση και άσκηση, και η προστασία της ανθρώπινης ζωής είναι ύψιστης σημασίας. Και πρέπει να διδαχθούμε από αυτή τη χώρα. Εξάλλου, σήμερα τα ηλεκτρονικά μέσα δίνουν άπειρες δυνατότητες ενημέρωσης για αυτοπροστασία. Από το κράτος πρέπει να περιμένουμε και να απαιτούμε πολλά, αλλά μην τα περιμένουμε όλα από το κράτος».
– Υπάρχει σημαντικό κενό ενημέρωσης παρά τις πρωτοβουλίες που έχουν ληφθεί τα τελευταία χρόνια. Για παράδειγμα, η πλειονότητα του κόσμου “ανακάλυψε” τον κίνδυνο από τσουνάμι μετά την τρομακτική καταστροφή στην Ινδονησία το 2004. Και την απειλή από τσουνάμι προερχόμενο από ηφαίστειο μόλις το 2018. Γιατί αυτή η άγνοια;
«Το φαινόμενο του τσουνάμι είναι σπάνιο και γι’ αυτό η μνήμη για τα καταστροφικά του αποτελέσματα, όταν αυτό συμβαίνει, δεν παραμένει για πάντα, εξασθενεί με τον χρόνο. Έπειτα είναι ότι ο κόσμος έχει στραμμένη την προσοχή του κυρίως στην καθημερινότητά του, καθώς οι περισσότεροι αντιμετωπίζουν πολλές δυσκολίες, τα βγάζουν δύσκολα πέρα. Αυτό καθόλου δε μου διαφεύγει, πρέπει να το λαμβάνουμε υπόψη μας. Αλλά όλοι πρέπει να κάνουν προσπάθεια να ενημερώνονται περισσότερο. Και βέβαια το κράτος σε όλα του τα επίπεδα, δηλαδή στην κεντρική κυβέρνηση, την Περιφέρεια και τον Δήμο, έχει την υποχρέωση να καθοδηγεί τους πολίτες στην ενημέρωση και να τους κάνει συμμέτοχους στις ασκήσεις. Με άλλα λόγια, είναι πλέον καιρός να αποκτήσει η χώρα μας ένα σύγχρονο και αποτελεσματικό μηχανισμό πολιτικής προστασίας. Τα τραγικά γεγονότα που είδαμε στη Μάνδρα το 2017 και στο Μάτι το 2018 δεν πρέπει να επαναληφθούν σε μια χώρα που θέλει να συγκαταλέγεται στην Ευρώπη».
– Η τοποθέτηση παλιρροιογράφων στην Κρήτη χάρη στην πολύτιμη προσπάθειά σας αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο για την αντιμετώπιση της απειλής. Υπάρχουν σχέδια και για άλλες αντίστοιχες πρωτοβουλίες για άλλες μορφές κινδύνων;
«Αυτά που κάναμε τα τελευταία χρόνια ως Εθνικό Αστεροσκοπείο έβαλαν τη βάση για ακόμη περισσότερες δράσεις στη μείωση του κινδύνου από τσουνάμι στην Κρήτη και αλλού (π.χ. στη Ρόδο). Τοποθετήσαμε όργανα, οργανώσαμε το Εθνικό Κέντρο Προειδοποίησης για Τσουνάμι, πραγματοποιήσαμε ασκήσεις εκκένωσης σε παράκτιες ζώνες, οργανώσαμε ενημερωτικές δράσεις, συνεργαζόμαστε συστηματικά με την Ε.Ε. και την UNESCO. Αλλά χρειάζεται να γίνουν και άλλα πολλά. Για τους άλλους κινδύνους, π.χ. τις πλημμύρες και τις δασικές πυρκαγιές, πρέπει να αναπτυχθούν παρόμοιες δράσεις ενημέρωσης και ανάπτυξης συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης».
– Η φετινή χρονιά υπενθύμισε με τον πλέον τραγικό τρόπο ότι δεν είναι μόνο οι σεισμοί και τα τσουνάμι που μπορούν να γεννήσουν τους μεγαλύτερους από τους εφιάλτες μας. Απανωτές κακοκαιρίες απέδειξαν ότι είμαστε ανίσχυροι να αντιμετωπίσουμε τη δύναμη της φύσης και στην Κρήτη, τόσο ως Αρχές όσο και ως πολίτες. Παρά το γεγονός ότι επρόκειτο για σπάνια φαινόμενα, πιστεύετε ότι “πιαστήκαμε στον ύπνο” ή ότι θα μπορούσαμε να έχουμε οχυρωθεί έστω και για το ακραίο αυτό “ο μη γένοιτο”;
«Εδώ μεγάλο ρόλο έπαιξαν οι υποδομές. Στην Κρήτη αλλά και στην υπόλοιπη χώρα πρέπει να βελτιωθούν δραστικά οι υποδομές, π.χ. το οδικό δίκτυο, οι γέφυρες και τα αντιπλημμυρικά έργα, έτσι ώστε να μειωθεί η βιαιότητα των πλημμυρικών φαινομένων. Βελτίωση των υποδομών δε σημαίνει μόνο κατασκευή νέων έργων, αλλά συντήρηση των υπαρχόντων, αυτό είναι εξίσου σημαντικό»..
«Ρεαλιστικός στόχος η πρόγνωση των σεισμών»
– Έχει χυθεί πολύ μελάνι για το θέμα της πρόγνωσης των σεισμών. Έχουμε εμπεδώσει πλέον ότι κάτι τέτοιο άμεσα δεν μπορεί να γίνει. Έμμεσα όμως υπάρχει κάποια προοπτική να φτάσουμε σε ένα επίπεδο που θα μπορούσε να αποβεί σωτήριο για τους πολίτες; Θα σας θυμίσω, για παράδειγμα, τους πρόσφατους σεισμούς του Μεξικού, όπου το σύστημα προειδοποίησης των κατοίκων για την κατεύθυνση των σεισμικών κυμάτων με ορίζοντα λίγα μόλις δευτερόλεπτα έσωσε πολλές ζωές.
«Πράγματι, τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για σεισμούς έχουν αποδειχτεί πολύ αποδοτικά εκεί που έχουν εγκατασταθεί και λειτουργούν επιχειρησιακά, όπως στην Ιαπωνία, την Ταιβάν και το Μεξικό. Τα συστήματα αυτά καταγράφουν το πρώτο σεισμικό κύμα, που κατά κανόνα δεν είναι καταστροφικό, και από την καταγραφή αυτή “αντιλαμβάνονται” σε πόσα δευτερόλεπτα θα καταφτάσει το δεύτερο, το καταστροφικό κύμα. Τα 20 ή 40 ή 60 δευτερόλεπτα που μεσολαβούν είναι αρκετά για να σταματήσουν υπερταχέα τρένα, να κλείσουν βαλβίδες επικίνδυνων ουσιών (π.χ. φυσικό αέριο) και άλλες αυτοματοποιημένες εφαρμογές. Στην Ελλάδα είμαστε πίσω σε αυτόν τον τομέα. Αλλά δεν πρέπει να συγχέουμε την έγκαιρη προειδοποίηση με την πρόγνωση. Στην έγκαιρη προειδοποίηση ο σεισμός έχει ξεκινήσει και από την πρώτη καταγραφή προειδοποιούμε για την καταστροφική του κορύφωση. Στην πρόγνωση προσπαθούμε να προβλέψουμε από πριν πότε, πού και με ποιο μέγεθος θα γίνει ο σεισμός. Αλλά προς το παρόν δεν υπάρχει διεθνώς μέθοδος πρόγνωσης των σεισμών που να είναι επιχειρησιακά εφαρμόσιμη. Είμαι, όμως, αισιόδοξος ότι αυτό θα επιτευχθεί στο μέλλον. Η πρόγνωση των σεισμών αποτελεί κατά τη γνώμη μου ρεαλιστικό στόχο της επιστήμης».
– Κατέρχεστε ως υποψήφιος ευρωβουλευτής με το Ποτάμι. Έχοντας πλούσια δράση ως μέλος διεθνών οργανώσεων, όπως η UNESCO, ποιο θα ήταν το πλάνο σας σε ευρωπαϊκό επίπεδο αν εκλεγείτε;
«Λόγω της ειδικότητός μου, έχω επί χρόνια συνεργαστεί με πολλές υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και με την UNESCO και το Συμβούλιο της Ευρώπης σε θέματα επιστημονικής έρευνας, τεχνολογίας και καινοτομίας, αλλά και στον τομέα των περιβαλλοντικών κινδύνων και της πολιτικής προστασίας γενικότερα. Διαπίστωσα ότι χρειάζεται να ενισχύσουμε την ευρωπαϊκή διάσταση αυτών των θεμάτων και σχεδιάζω να συμβάλλω σε συγκεκριμένους τομείς.
Στον τομέα της επιστημονικής έρευνας και καινοτομίας, πολύ πρόσφατα η Ε.Ε. αποφάσισε ότι το επόμενο επταετές πρόγραμμα (2021-2028) θα χρηματοδοτηθεί με το ποσό- “μαμούθ” των 100 δισ. ευρώ, ποσό πολύ μεγαλύτερο από κάθε προηγούμενο πρόγραμμα. Όμως, χρειάζεται να δούμε το πώς θα γίνει η βέλτιστη αξιοποίηση αυτού του μεγάλου ποσού, ώστε να ενισχυθεί η συνέργεια της έρευνας με την εκπαίδευση και ευρύτερα με την ενημέρωση των πολιτών, ώστε να βελτιωθεί το μορφωτικό επίπεδο στις χώρες-μέλη.
Στον τομέα της πολιτικής προστασίας, το θεσμικό πλαίσιο στην Ε.Ε. παραμένει χαλαρό. Πρέπει να το ενισχύσουμε ώστε όλες οι χώρες-μέλη να εναρμονίσουν τις πολιτικές τους και να βελτιώσουν όλες το επίπεδο της πολιτικής προστασίας. Από την άλλα μεριά, η UNESCO ήδη εξήγγειλε ένα μεγάλο δεκαετές πρόγραμμα (2020-2030) για τον παγκόσμιο ωκεανό με θέματα αξιοποίησης πόρων, ρύπανσης και μόλυνσης, θαλάσσιων κινδύνων κ.λπ. Και εκεί υπάρχει ανάγκη στενής συνεργασίας και εναρμόνισης των εθνικών πολιτικών. Υπάρχουν, όμως, και άλλα γενικότερα θέματα για τα οποία ως Ποτάμι θα υποστηρίξουμε προς την κατεύθυνση της περαιτέρω ενοποίησης και ομοσπονδιοποίησης της Ε.Ε.
Ακόμη, το μεταναστευτικό είναι ένα τεράστιο θέμα που απασχολεί την Ε.Ε. επί χρόνια. Τα τελευταία χρόνια έπεσαν δυσανάλογα βάρη στη χώρα μας. Πρέπει να βρούμε τρόπους να εξισορροπήσουμε την κατάσταση με ισοκατανομή των βαρών μεταξύ των χωρών-μελών».
– Πρόσφατα, στην παρουσίαση της υποψηφιότητάς σας είχατε δηλώσει ότι «θέλω περισσότερη Ευρώπη στην Ελλάδα, θέλω όμως και περισσότερη Ελλάδα στην Ευρώπη». Αυτό πώς θα μπορούσε να γίνει η βάση για συγκεκριμένες πρωτοβουλίες;
«Πιστεύω ότι η χώρα μας έχει ωφεληθεί όχι μόνο από τις χρηματοδοτικές εισροές αλλά και από πληθώρα ευρωπαϊκών οδηγιών και νομοθετημάτων. Συνεπώς, η χώρα “μπολιάζεται” με θετικό τρόπο από την Ε.Ε. και γι’ αυτό χρειαζόμαστε περισσότερη Ευρώπη. Από την άλλη μεριά, η Ελλάδα αποτελεί το πολιτιστικό υπόβαθρο ολόκληρης της Ευρώπης και αυτό το αναγνωρίζουν όλοι. Η Ελλάδα είναι μεγαλύτερη από αυτό που νομίζουμε και μπορεί να πάρει σημαντικές πρωτοβουλίες στην Ευρώπη για την ενίσχυση πανανθρώπινων ιδεωδών, όπως της δημοκρατίας, του πολιτισμού, του Ολυμπισμού και της ειρήνης».
– Πιστεύετε ότι θα έρθει η στιγμή που οι Ευρωπαίοι θα νιώσουν περισσότερο Ευρωπαίοι; Πού θα πιστέψουν στην ενιαία Ευρώπη, ή όλο αυτό αποτελεί ένα οικοδόμημα που θα καταρρεύσει μετά από τόσους σεισμούς και μετασεισμούς που το έχουν πλήξει τα τελευταία χρόνια; Και μιλώντας σημειολογικά, το όραμα έχει “αντισεισμική προστασία;”
«Η Ευρώπη αποτελείται από ένα μεγάλο μωσαϊκό κρατών-μελών με διαφορετική ιστορική ταχύτητα και επίπεδο ανάπτυξης. Η συνοχή της Ε.Ε. στην παρούσα φάση δοκιμάζεται από εσωτερικές αντιθέσεις και ανταγωνισμούς, αλλά η ανάγκη επιβίωσης μέσα στο σκληρό παγκόσμιο τοπίο λειτουργεί υπέρ της συνοχής. Η πορεία ενοποίησης είναι αργή, με σημαντικές διακυμάνσεις. Πιστεύω, όμως, ότι, παρά τους πολιτικούς ή οικονομικούς “σεισμούς”, η ενωμένη Ευρώπη όχι μόνο θα επιβιώσει, αλλά και θα προχωρήσει προς την ακόμη μεγαλύτερη ενοποίηση. Σ’ αυτήν την πορεία ξαναβρίσκουμε τον καταλυτικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η Ελλάδα ως κοινός “πολιτισμικός παρονομαστής”, ως καταλύτης συνεννόησης και συνεργασίας με “όπλο” την ανεξάντλητη πολιτισμική της δύναμη. Αυτή μπορεί να αποτελέσει την “αντισεισμική προστασία” της Ευρώπης. Είμαι αισιόδοξος αλλά “συν Αθηνά και χείρα κίνει”».Πηγή: neakriti.gr
