Θετικό φαίνεται να είναι το πρόσημο της σημερινής επίσκεψης του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Αθήνα και της συνάντησής του με τον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη.
Της Βιολέτας Φωτιάδη
Ορόσημο για την σχέση ανάμεσα στις δύο χώρες αποτέλεσε η υπογραφή της Διακήρυξης των Αθηνών Περί Σχέσεων Φιλίας και Καλής Γειτονίας ενώ με τις κοινές δηλώσεις των δύο ηγετών και το θερμό κλίμα της επίσκεψης επισφραγίστηκε η αποφασιστικότητα Αθήνας και Άγκυρας να αφήσουν πίσω τους τις στιγμές έντασης του πρόσφατου παρελθόντος.
«Αναντίρρητα το πρόσημο της σημερινής συνάντηση είναι θετικό. Μπήκε μία σειρά, ένας οδικός χάρτης μέσω της Διακήρυξης των Αθηνών στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Ο πρόεδρος Ερντογάν ήταν ήπιος και στις δηλώσεις του και στην εν γένει συμπεριφορά του, πολύ ηπιότερος σε σχέση με τη συνάντηση που είχε με τον Όλαφ Σόλτς πριν από λίγες εβδομάδες στο Βερολίνο.
Το σημαντικό είναι ότι υπογράφηκαν συμφωνίες και μνημόνια κατανόησης – 15 τον αριθμό – που δείχνει αν μη τι άλλο ότι οι δύο χώρες έχουν, εκτός από πολλά που τις χωρίζουν, και κοινά, κοινές προκλήσεις σε ζητήματα ασφάλειας, κλιματικής κρίσης, σε σχέση με τις φυσικές καταστροφές αλλά έχουν και πεδία συνεργασίας στα οποία μπορούν να επενδύσουν, στο εμπόριο, στην οικονομία, στον τουρισμό, στην εκπαίδευση. Άρα λοιπόν η σημερινή συνάντηση αποτιμάται ως θετική ακριβώς γιατί δίνει έμφαση στη λεγόμενη θετική ατζέντα», εξηγεί, μιλώντας στο enikos.gr ο διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (IGA) , καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος και αναλυτής διεθνών θεμάτων του ΑΝΤ1, Κωνσταντίνος Φίλης.
Ο κ. Φίλης επισημαίνει πως «από εκεί και πέρα βέβαια κανείς δεν έχει αυταπάτες. Η Τουρκία, όπως δήλωσε ο Ερντογάν και στην “Καθημερινή”, παραμένει στις γνωστές θέσεις, τις πάγια αναθεωρητικές. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να κάνει μία θεαματική αναδίπλωση σε σχέση με αυτές προκειμένου ένας διάλογος ανάμεσα στα δύο μέρη να έχει ουσία και περιεχόμενο, διαφορετικά θα μείνουμε σε μία συνθήκη αποκλιμάκωσης της έντασης που είναι πολύ σημαντική και για οικονομικούς λόγους, αρκεί κανείς να δει τι συνεπάγεται το γεγονός ότι το τελευταίο 10μηνο δεν υπάρχουν υπερπτήσεις και παραβιάσεις του ελληνικού εναερίου χώρου για την εθνική μας οικονομία, αρκεί κανείς να δει τι σημαίνει και για την ανάπτυξη της χώρας, αλλά και βέβαια για τον τουρισμό, το να υπάρχουν ήρεμα νερά, και πόσοι επενδυτές προσεγγίζουν τις δύο χώρες, ειδικότερα τη δική μας».
Όπως τονίζει ο κ. Φίλης «αυτό που έχει αξία είναι ότι στην παρούσα φάση η αποκλιμάκωση εδραιώνεται, η αποκλιμάκωση οδηγεί σε μία εξομάλυνση, η εξομάλυνση αυτή συνοδεύεται από μία θετική ατζέντα και ο απώτερος στόχος είναι μεν η διευθέτηση των προβλημάτων που ταλανίζουν τις δύο χώρες, και πιο συγκεκριμένα η οριοθέτηση ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας και το γεγονός ότι η Τουρκία θα πρέπει να αφήσει κατά μέρος τις παράλογες αξιώσεις που έχει εγείρει κατά καιρούς που σχετίζονται με την αποστρατιωτικοποίηση , με τις Γκρίζες Ζώνες, με ζητήματα εναερίου χώρου, με την “Γαλάζια Πατρίδα”, το τουρκολιβυκό σύμφωνο, αλλά οπωσδήποτε η πρώτη φάση της αποκλιμάκωσης έχει αρχίσει να εμπεδώνεται, προχωρούμε στην εξομάλυνση και ενδεχομένως αργότερα να διαμορφωθούν οι συνθήκες για να ξεκινήσει ένας διάλογος.
Επαναλαμβάνω όμως ο διάλογος, για να είναι ουσιαστικός θα πρέπει η Τουρκία όχι μόνο να απόσχει από προκλητικές και επιθετικές ενέργειες και δηλώσεις αλλά κυρίως να αντιληφθεί ότι όσο εμμένει σε αυτές τις παράλογες θέσεις που κατά την ίδια την ισχυροποιούν διαπραγματευτικά δεν υπάρχει καμία περίπτωση να βρεθεί οριστική και βιώσιμη λύση στα ελληνοτουρκικά».
«Η Τουρκία κατάλαβε ότι η ένταση με την Ελλάδα δεν την οδηγεί πουθενά» – Η επαναπροσέγγιση της δύσης
Το ταξίδι του Τούρκου προέδρου στην Αθήνα σηματοδοτεί μία πραγματική αλλαγή σελίδας ανάμεσα στις δύο χώρες διαπιστώνει και ο διεθνολόγος Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος.
Μιλώντας στο enikos.gr ο κ. Δεσποτόπουλος αναφέρει πως «αυτό φάνηκε από την όλη στάση του στο ταξίδι, από τις συνεντεύξεις που έδωσε προ της έλευσής του, από την παρουσία του στην Αθήνα αλλά και από τα τούρκικα δημοσιεύματα, αλλά πάνω από όλα από την Διακήρυξη που υπογράφηκε από τον ίδιο και τον Έλληνα πρωθυπουργό».
Ο κ. Δεσποτόπουλος κάνει λόγο για μία προσπάθεια επανπροσέγγισης της δύσης από την πλευρά της Τουρκίας και εξηγεί τους λόγους που η γείτονα χώρα προχωρά σε κάτι τέτοιο:
«Η Τουρκία μετά την προσπάθεια του πραξικοπήματος το 2016 είχε υιοθετήσει μία επιθετική ρητορική και στάση έναντι της δύσης, έναντι κυρίως των Ηνωμένων Πολιτειών πιθανολογώντας ότι το ΝΑΤΟ επίσης δεν είχε πια λόγο ύπαρξης. Όμως ο πόλεμος στην Ουκρανία, η ένταση στις σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας και τώρα και η ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή έχουν αναγκάσει την Τουρκία να αλλάξει προσανατολισμό και να προσπαθήσει να προσεγγίσει εκ νέου τη δύση.
Αυτό θέλει να το κάνει για πολλούς λόγους, ένας λόγος είναι ότι θέλει να αποκτήσει πάλι πρόσβαση σε οπλικά συστήματα, υπάρχει ένα ιδιότυπο εμπάργκο από τη δύση από το 2020, η Τουρκία δεν έχει πια ούτε ανταλλακτικά για τα F16 της, και επίσης η Τουρκία αντιμετωπίζει πια πολλές οικονομικές προκλήσεις και τα κεφάλαια που χρειάζεται δεν μπορεί και δεν θέλει να της τα δώσει και κανείς άλλος, μόνο η δύση έχει επενδυτές που θα μπορούσαν να τονώσουν την Τουρκική οικονομία.
Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο κατάλαβε η Τουρκία ότι η ένταση με την Ελλάδα δεν την οδηγεί πουθενά, απεναντίας τη φέρνει πολλές φορές σε σύγκρουση με τη διεθνή κοινότητα. Τυπικό παράδειγμα ήταν τα γεγονότα του Έβρου όπου το σύνολο της Ευρώπης στάθηκε στο πλευρό της Ελλάδας κατανοώντας το κακό παιχνίδι που έπαιζε η Τουρκία στο προσφυγικό – μεταναστευτικό με την προσπάθεια της εργαλειοποίησης του θέματος. Επίσης, αποτελεί επιτυχία για την Αθήνα ότι ο διάλογος της Τουρκίας με τη δύση έχει σαν συνισταμένη του, σαν μία από τις βασικές συνισταμένες, τα ελληνοτουρκικά».
«Κάποιοι αγχώνονται ότι η Ελλάδα βάζει πλάτη για να πάρει η Τουρκία F16. Εγώ θα αντιστρέψω το σκεπτικό αυτό και θα πω ότι το ότι πρέπει η Τουρκία να λάβει υπόψη της τις ελληνικές ευαισθησίες προκειμένου να πάρει F16, αυτό είναι μία μεγάλη επιτυχία για εμάς και μία τεράστια δυσκολία για την Τουρκία. Όταν η Ελλάδα έχει αποκτήσει ήδη Ραφάλ και βρίσκεται ήδη στον προθάλαμο των F35», συμπληρώνει ο κ. Δεσποτόπουλος.
Θα μακροημερεύσει η ηρεμία ανάμεσα στις δύο χώρες;
Για το αν θα διαρκέσει αυτή η στάση της Τουρκίας, ο κ. Δεσποτόπουλος απαντά πως «κανείς δεν μπορεί να ξέρει. Με τα σημερινά δεδομένα φαίνεται ότι θα έχει κάποια διάρκεια, το οποίο και αυτό από μόνο του είναι ένα πολύ μεγάλο κέρδος. Ένα πολύ μεγάλο κέρδος για την ασφάλεια των πιλότων μας και γενικώς των Μονάδων Ασφαλείας – έχουν χαθεί ζωές στο Αιγαίο τα τελευταία 50 χρόνια σε περιόδους έντασης ή από ατυχήματα -, επίσης εξοικονομούμε χρήματα από καύσιμα και γενικώς αποφεύγουμε ένα ατύχημα που θα μπορούσε να φέρει πραγματικά τις δύο χώρες σε μία εμπόλεμη κατάσταση.
Η Ελλάδα δεν ήταν αυτή που προκάλεσε τα τελευταία χρόνια την ένταση, ήταν η Τουρκία, η Ελλάδα κατηγορούσε την Τουρκία ότι λειτουργεί σαν κακός γείτονας άρα τώρα που η Τουρκία χρησιμοποιεί τη διπλωματία για εμάς θα πρέπει να είναι μία ευπρόσδεκτη κίνηση διαφορετικά η στάση μας θα ήταν πολύ προβληματική. Να καταγγέλλουμε δηλαδή τα τελευταία 2μιση χρόνια την Τουρκία για την επιθετική ρητορική της και όταν η ρητορική αυτή αλλάζει εμείς να επιζητούσαμε τότε την ένταση.
Ας ελπίσουμε ότι η περίοδος αυτή της ηρεμίας θα είναι παρατεταμένη και πραγματικά θα υπάρξει μία νέα σελίδα στις σχέσεις των δύο λαών και ίσως κάποια στιγμή στο βάθος του χρόνου να φανεί φως στο τούνελ σχετικά με τον πυρήνα των δύσκολων διαφορών μας που είναι η οριοθέτηση της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας».
