Όλα άρχισαν σαν ένας απλός καβγάς για το αν ο τριγωνοειδής λόφος στο Gunung Padang ήταν η αρχαιότερη πυραμίδα του κόσμου, αρχαιότερη και από τις αιγυπτιακές. Αλλά το πράγμα χόντρυνε γιατί στην υπόθεση ανακατεύτηκαν πολλοί ερευνητές, οι οποίοι, αφού το έψαξαν, βρέθηκαν αντιμέτωποι με ένα αμείλικτο ερώτημα: Μήπως το βουναλάκι δεν είναι έργο ανθρώπων;
Η αρχή έγινε στις 20 Οκτωβρίου, όταν δημοσιεύθηκε στο Archaeological Prospection, της Wiley, μια εργασία που τράβηξε το ενδιαφέρον πάρα πολλών μέσων ενημέρωσης. Η εργασία υποστήριζε ότι μια πυραμίδα που βρίσκεται κάτω από την προϊστορική τοποθεσία Gunung Padang στη Δυτική Ιάβα, της Ινδονησίας, μπορεί να έχει κατασκευαστεί πριν από 27.000 χρόνια. Αυτό θα την έκανε πολύ παλαιότερη από την πρώτη, κολοσσιαία αιγυπτιακή πυραμίδα, την 4.600 ετών πυραμίδα του Djoser. Θα σήμαινε επίσης ότι είναι προγενέστερη κα της παλαιότερης γνωστής μεγαλιθικής τοποθεσίας, του Göbekli Tepe στην Τουρκία, η οποία χτίστηκε από λιθοξόους πριν από περίπου 11.000 χρόνια.
Δεν ήταν μια συνηθισμένη ανατροπή. Ήταν η αρχή για να ξαναγράψουμε ό,τι είναι γνωστό για τον ανθρώπινο πολιτισμό στην περιοχή. “Η πυραμίδα έχει γίνει σύμβολο του προηγμένου πολιτισμού”, λέει ο εκ των συγγραφέων της εργασίας Danny Hilman Natawidjaja, γεωλόγος στην Εθνική Υπηρεσία Έρευνας και Καινοτομίας (BRIN) στο Bandung της Ινδονησίας. “Δεν είναι εύκολο να χτιστούν πυραμίδες. Χρειάζονται υψηλές δεξιότητες τοιχοποιίας”, σημειώνει.
Κάποιοι αρχαιολόγοι έμειναν παγερά αδιάφοροι. Για παράδειγμα ο Lutfi Yondri, αρχαιολόγος στο BRIN, λέει ότι η δική του εργασία του έχει δείξει πως οι άνθρωποι στην περιοχή, τότε κατοικούσαν σε σπήλαια. Μιλάμε για μια εποχή μεταξύ 12.000 και 6.000 ετών πίσω. Και αυτή η εποχή ήταν πολύ μετά την υποτιθέμενη κατασκευή της πυραμίδας. και πολύ περισσότερο καμία ανασκαφή εκείνης της περιόδου δεν έχει αποκαλύψει στοιχεία εξελιγμένης λιθοδομής.
“Εκπλήσσομαι που [η εργασία] δημοσιεύτηκε ως έχει”, λέει ο Flint Dibble, αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ, στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αν και η εργασία παρουσιάζει “νόμιμα δεδομένα”, λέει, τα συμπεράσματά της σχετικά με την τοποθεσία και την ηλικία της δεν δικαιολογούνται.
Η πυραμίδα
Η κατασκευή στο Gunung Padang αποτελείται από πέντε, βαθμιδωτά, πέτρινα επίπεδα, (αναβαθμίδες), με τοίχους αντιστήριξης και συνδετικές σκάλες, που βρίσκονται στην κορυφή ενός σβησμένου ηφαιστείου. Μεταξύ 2011 και 2014, ο Natawidjaja και οι συνάδελφοί του ερεύνησαν την περιοχή χρησιμοποιώντας διάφορες τεχνικές διείσδυσης στο έδαφος για να προσδιορίσουν τι βρίσκεται κάτω από τα πέντε επίπεδα, τις αναβαθμίδες.
Εντόπισαν τέσσερα στρώματα, από τα οποία συμπεραίνουν ότι αντιπροσωπεύουν ξεχωριστές φάσεις κατασκευής. Το εσωτερικότερο στρώμα είναι ένας πυρήνας λάβας, ο οποίος έχει “σμιλευτεί σχολαστικά”, σύμφωνα με το έγγραφο.
Τα επόμενα στρώματα πετρωμάτων “τοποθετημένα σαν τούβλα” χτίστηκαν πάνω από το παλαιότερο στρώμα. Τα στρώματα χρονολογήθηκαν με βάση τον άνθρακα, χρησιμοποιώντας χώμα τοποθετημένο ανάμεσα σε βράχους που προέκυψαν από πυρήνα που ανοίχτηκε από μια γεώτρηση στο λόφο. Το πρώτο στάδιο της κατασκευής, σύμφωνα με το έγγραφο, έλαβε χώρα μεταξύ 27.000 και 16.000 ετών πριν. Περαιτέρω προσθήκες έγιναν μεταξύ 8.000 και 7.500 ετών πριν, και το τελικό στρώμα, το οποίο περιλαμβάνει τις ορατές βαθμιδωτές αναβαθμίδες, τοποθετήθηκε μεταξύ 4.000 και 3.100 ετών πριν.
Ο Dibble λέει ότι δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι τα θαμμένα στρώματα κατασκευάστηκαν από τον άνθρωπο. Και σίγουρα δεν ήταν αποτέλεσμα της φυσικής διάβρωσης και της κίνησης των πετρωμάτων με την πάροδο του χρόνου. “Το υλικό που κυλάει σε έναν λόφο θα προσανατολιστεί, κατά μέσο όρο, από μόνο του”, λέει. Αλλά ο Natawidjaja υποστηρίζει ότι οι πέτρες σε σχήμα στήλης ήταν πολύ μεγάλες και τακτοποιημένες για να έχουν απλώς κυλήσει εκεί: “Η τακτοποιημένη, διαμορφωμένη και ογκώδης φύση αυτών των βράχων, μερικοί από τους οποίους ζυγίζουν έως και 300 κιλά, αποκλείει την πιθανότητα μεταφοράς τους σε σημαντικές αποστάσεις”.
Οι συγγραφείς αναφέρουν επίσης την εύρεση μιας πέτρας σε σχήμα στιλέτου. “Η κανονική γεωμετρία και η ξεχωριστή σύνθεση αυτού του αντικειμένου, καθώς και τα υλικά του που δεν σχετίζονται με τους γύρω βράχους, υποδηλώνουν την ανθρωπογενή προέλευσή του”, λέει ο Natawidjaja. Αλλά ο Dibble λέει ότι είναι απίθανο ο βράχος να διαμορφώθηκε από ανθρώπους. Δεν υπάρχουν ενδείξεις “εργασίας ή οτιδήποτε άλλο που να υποδεικνύει ότι είναι κατασκευασμένο από άνθρωπο”, λέει.
Η τοποθεσία Gunung Padang παρουσιάστηκε στο ντοκιμαντέρ του Netflix Ancient Apocalypse το 2022, με οικοδεσπότη τον Βρετανό συγγραφέα Graham Hancock, ο οποίος προωθεί την ιδέα ότι ένας προηγμένος παγκόσμιος πολιτισμός εξαλείφθηκε πριν από 12.000 χρόνια στο τέλος της τελευταίας εποχής των παγετώνων. Ο Natawidjaja λέει ότι επειδή το Gunung Padang κατασκευάστηκε πριν από το τέλος της τελευταίας εποχής των παγετώνων, δείχνει ότι οι άνθρωποι εκείνης της εποχής ήταν ικανοί να κατασκευάσουν πολύπλοκες δομές και “αυτό το καθιστά ένα πολύ ενδιαφέρον μνημείο”.
Όμως ο Bill Farley, αρχαιολόγος στο Southern Connecticut State University στο New Haven, λέει ότι η δική του εργασία δεν έχει προσφέρει αποδείξεις ότι υπήρχε προηγμένος πολιτισμός κατά την τελευταία εποχή των παγετώνων. Τα δείγματα εδάφους ηλικίας 27.000 ετών από το Gunung Padang, αν και χρονολογούνται με ακρίβεια, δεν φέρουν χαρακτηριστικά ανθρώπινης δραστηριότητας, όπως κάρβουνο ή θραύσματα οστών, λέει. Τα αρχαιολογικά αρχεία δείχνουν ότι η μετάβαση από τις κοινωνίες των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών σε σύνθετες κοινωνίες που καταλάμβαναν μεγάλους οικισμούς, έγινε μετά την έναρξη του Ολόκαινου πριν από 11.700 χρόνια. Η αρχαιότερη γνωστή πόλη είναι η 9.000 ετών τοποθεσία Çatalhöyük στη σημερινή Τουρκία.
Η Archaeological Prospection και η Wiley, ξεκίνησαν έκτοτε έρευνα σχετικά με το δημοσίευμα. Η Eileen Ernenwein, αρχαιολογική γεωφυσικός στο Tennessee State University στο Johnson City, η οποία είναι συνεκδότρια του περιοδικού, δήλωσε σε ηλεκτρονικό μήνυμα στο Nature: “Οι συντάκτες, συμπεριλαμβανομένου εμού, και η ομάδα δεοντολογίας του Wiley διερευνούν επί του παρόντος την εν λόγω εργασία σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής Δεοντολογίας Δημοσιεύσεων”. Αρνήθηκε να διευκρινίσει τι ακριβώς διερευνούν. Ποιο είναι δηλαδή αυτό που πιστεύουν ότι μπορεί να είναι λάθος.
Ο Farley λέει ότι οι άνθρωποι θα πρέπει να γιορτάσουν το Gunung Padang γι’ αυτό που είναι – “μια καταπληκτική, σημαντική και δροσερή τοποθεσία” – και όχι επειδή μπορεί να γραφτεί σε κάποια συγκεκριμένη αφήγηση για την ανάπτυξη του ανθρώπινου πολιτισμού.
Ο Natawidjaja πάλι ελπίζει η διαμάχη να μην προκαλέσει έχθρες στην επιστημονική κοινότητα. Καλεί κάθε συνάδελφό του που θέλει, να πάει στην Ινδονησία και να κάνει ό,τι έρευνα επιθυμεί στο Gunung Padang. “Γνωρίζουμε πολύ λίγα πράγματα για την ανθρώπινη ιστορία μας”, εξηγεί.
Τα μυστήρια του Gunung Padang
Το Gunung Padang, είναι το λεγόμενο «Βουνό της Διαφώτισης». Έτσι μεταφράζεται. Δεν είναι μικρό. Έχει κρυφές κοιλότητες ή και θαλάμους. Δεν σχηματίστηκε με φυσικό τρόπο, αλλά “σμιλεύτηκε σχολαστικά”. Και αν αυτά έγιναν 25.000 έως 14.000χρόνια πριν, τότε δεν μπορεί ένας επιστήμονας να μην σημειώσει ότι εκείνη την εποχή η γεωργία δεν είχε, ίσως, ακόμη εφευρεθεί.
Και τα μυστήρια συνεχίζονται. Δεν είναι μόνον ότι υπάρχουν “κρυφές κοιλότητες ή θάλαμοι” στην τοποθεσία, αλλά και ότι η ίδια η τοποθεσία φαίνεται να έχει θαφτεί αρκετές φορές “πιθανώς για να αποκρύψει την πραγματική της ταυτότητα για λόγους συντήρησης”. Σε μια εποχή που οι άνθρωποι δεν είχαν αναπτύξει τις απαιτούμενες κατασκευαστικές τεχνικές και πρακτικές, αλλά σε μια τοποθεσία που δεν έχει σημάδια ανθρώπινης ζωής. Έτσι οι επιστήμονες σήκωσαν όχι τα χέρια ψηλά, αλλά τα κεφάλια τους. Γιατί μπροστά τους είχε παρουσιαστεί το ενδεχόμενο μιας εξωγήινης κατασκευής.
