Στον απόηχο των δημοτικών εκλογών, που πραγματοποιήθηκαν χθες Κυριακή στην Τουρκία, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και το ισλαμοσυντηρητικό κόμμα του Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), που βρίσκεται στην εξουσία εδώ και 22 χρόνια, ήρθαν αντιμέτωποι με μια μεγάλη ήττα.
Ας δούμε, όμως, πέντε στοιχεία που οδήγησαν στην εκλογική συντριβή του προεδρικού στρατοπέδου.
1. Οι τοπικές εκλογές ως εθνικό διακύβευμα
Εμπλεκόμενος προσωπικά στην προεκλογική εκστρατεία για τις δημοτικές εκλογές στο πλευρό των υποψηφίων του AKP, κυρίως στην Κωνσταντινούπολη, την οποία ήθελε να ανακτήσει με κάθε κόστος, ο Ερντογάν έδωσε σε αυτές τις τοπικές εκλογές εθνικό χαρακτήρα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η ήττα του Τούρκου προέδρου σχολιάστηκε περισσότερο από τη συντριβή του υποψηφίου του AKP στην Κωνσταντινούπολη, του ελάχιστα χαρισματικού Μουράτ Κουρούμ.
Το κόμμα του δεν κατάφερε να ανακτήσει τις μεγάλες πόλεις που είχε χάσει πριν πέντε χρόνια, ανάμεσά τους η Κωνσταντινούπολη και η Άγκυρα, και επιπλέον έχασε πρωτεύουσες επαρχιών στη συντηρητική Ανατολία, τις οποίες θεωρούσε εδώ και χρόνια προπύργιά του.
Ankara'da yeniden Mansur Yavaş seçildi! Ankara'nın ilçelerinde seçim sonuçları ne durumda? https://t.co/zVTdYokSgD pic.twitter.com/jt6e84r0UL
— CNN TÜRK (@cnnturk) April 1, 2024
Ο Μπερκ Εσέν, πολιτικός επιστήμονας στο πανεπιστήμιο Σαμπαντζί της Κωνσταντινούπολης, έκανε λόγο για «τη μεγαλύτερη εκλογική ήττα στην καριέρα του Ερντογάν», επισημαίνοντας ότι το CHP, το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, κατέγραψε το «καλύτερο αποτέλεσμά του μετά τις εκλογές του 1977».
2. Το βάρος της οικονομικής κρίσης
Εκτός της πιθανής κόπωσης, δέκα μήνες μετά από τις προεδρικές και βουλευτικές εκλογές του Μαΐου του 2023, οι ψηφοφόροι, αντιμέτωποι με σοβαρή οικονομική κρίση, τιμώρησαν την κυβέρνηση: ο πληθωρισμός που έφτασε το 67% σε ετήσια βάση και η υποτίμηση του εθνικού νομίσματος καθιστούν την καθημερινότητα πολλών Τούρκων της μεσαίας τάξης δύσκολη.
Η δυσαρέσκεια αυτή καταγράφηκε και στο μεγαλύτερο ποσοστό αποχής στις δημοτικές εκλογές σε σχέση με το 2019.
«Οι πιο σημαντικές αλλαγές στην Τουρκία γίνονται όταν οι άνθρωποι δεν μπορούν πλέον να διασφαλίσουν την καθημερινότητά τους, όταν δεν μπορούν πλέον να φάνε», αποκαλύπτει ο Αλί Φάικ Ντεμίρ καθηγητής στο πανεπιστήμιο Γκαλατάσαραϊ της Κωνσταντινούπολης.
3. Η Κωνσταντινούπολη είναι το “κλειδί” ως οικονομική πρωτεύουσα
«Όποιος κερδίζει την Κωνσταντινούπολη, κερδίζει την Τουρκία», συνήθιζε να λέει ο Ερντογάν. Η μεγαλούπολη των 16 εκατομμυρίων κατοίκων (που συγκεντρώνει σχεδόν το ένα πέμπτο του τουρκικού πληθυσμού) αποτελεί το στολίδι της χώρας λόγω της λαμπρής ιστορίας της, την πολιτιστική πρωτεύουσα της Τουρκίας, αλλά και τον «θησαυρό» της με την πιο στενή έννοια του όρου, καθώς αντιπροσωπεύει το 30% του ΑΕΠ της χώρας.
«Δεν είναι εύκολο να διαχειριστείς την Κωνσταντινούπολη, μια πόλη πιο πολυπληθή από περισσότερες από είκοσι πόλεις της ΕΕ (…) Πρόκειται για ένα εμπορικό, οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο. Είναι μία χώρα» από μόνη της, σχολιάζει η Αϊλίν Ουνβέρ Νόι καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο Χαλίτς της Κωνσταντινούπολης, για την οποία «όσοι καταφέρουν να διαχειριστούν αυτή την πόλη και αποδείξουν την αξία τους», βλέπουν στη συνέχεια την καριέρα τους να απογειώνεται.
Απόδειξη είναι ο ίδιος ο Ερντογάν, ο οποίος διετέλεσε δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης.
4. Η φθορά του Ερντογάν
Οι δημοτικές εκλογές της Κυριακής ήταν οι πέμπτες δημοτικές εκλογές που διεξήχθησαν υπό την ηγεσία του Ερντογάν, ο οποίος βρίσκεται στην εξουσία από το 2003 ως πρωθυπουργός και στη συνέχεια ως πρόεδρος από το 2014.
Ο Τούρκος πρόεδρος έχει καταφέρει να αντιμετωπίσει διάφορες προκλήσεις μεταξύ των οποίων τις μεγάλες διαδηλώσεις της αντιπολίτευσης στην Κωνσταντινούπολη το 2013, που εξαπλώθηκαν σε 80 από τις 81 επαρχίες της χώρας και μια απόπειρα πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2016, την οποία ακολούθησαν διώξεις.
Όμως η ήττα του AKP σημαίνει το τέλος του Ερντογάν; Οι αναλυτές είχαν ανακοινώσει τη δύση του το 2019 μετά την απώλεια στις δημοτικές εκλογές της Κωνσταντινούπολης και της Άγκυρας. Ωστόσο κατάφερε να διατηρηθεί στην εξουσία και επανεξελέγη τον Μάιο του 2023 με το 52% των ψήφων.
Αυτή τη φορά άφησε να εννοηθεί ότι αυτές οι δημοτικές εκλογές θα είναι «οι τελευταίες» του.
Ο Μπαϊράμ Μπαλγκί, ερευνητής στο CER-Sciences Po στο Παρίσι, είναι πεπεισμένος για αυτό: «είναι ικανός να προκαλέσει την έκπληξη και να βάλει τέλος στην καριέρα του. Ένας τρόπος να αποχωρήσει με χάρη, παραμένοντας πιστός στο όραμα του ισλάμ και στις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, σύμφωνα με τις οποίες τίποτα δεν είναι αιώνιο σε αυτή τη γη».
5. Η δυναμική Ιμάμογλου
Ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης που επανεξελέγη αποτελεί πλέον περισσότερο από ποτέ «τον αρχηγό» της αντιπολίτευσης: διαθέτει το κύρος, τη δημοτικότητα και πάνω απ’ όλα την επιθυμία για ανέλιξη ως την προεδρία. Όμως αυτό για το οποίο δεν σταματούν να επικρίνουν τον Ιμάμογλου ακόμη και στελέχη του κόμματός του είναι ότι ασχολείται περισσότερο με την καριέρα του, παρά με τις υποθέσεις της Κωνσταντινούπολης.
Teşekkürler İstanbul pic.twitter.com/9OhC8CYNzV
— Ekrem İmamoğlu (@ekrem_imamoglu) March 31, 2024
Ο Εκρέμ Ιμάμογλου παραμένει και στο στόχαστρο της τουρκικής κυβέρνησης. Στα τέλη του 2022 καταδικάστηκε σε δύο χρόνια και επτά μήνες φυλάκιση για «προσβολή» μελών της ανώτερης εκλογικής επιτροπής της Τουρκίας. Ο δήμαρχος έχει ασκήσει έφεση στην απόφαση, αλλά η υπόθεση εξακολουθεί να απειλεί το πολιτικό του μέλλον και ήδη τον απέκλεισε από την προεδρική κούρσα το 2023.
