Βρετανοί ερευνητές έχασαν ένα γενετικά τροποποιημένο ποντίκι και απελευθέρωσαν κατά λάθος ένα παθογόνο παρόμοιο με την ευλογιά, σε μια σειρά από γκάφες που αφορούν στη βιοασφάλεια και οι οποίες ήταν μέχρι σήμερα κρυφές.
Η Daily Mail αποκαλύπτει έξι περιστατικά σε εργαστήρια όπου οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί (GMO) διέφυγαν τα τελευταία πέντε χρόνια. Τέσσερα συνέβησαν πριν ο κορονοϊός σαρώσει τον κόσμο, σύμφωνα με την έρευνα της MailOnline.
Η έρευνα που αφορά σε γενετικά τροποποιημένα παθογόνα έχει τεθεί υπό αυστηρό έλεγχο από τότε που ξεκίνησε η πανδημία, με ορισμένους να πιστεύουν ότι ο Covid προήλθε από παρόμοια, αμφιλεγόμενα πειράματα. Κι αυτό έχει προκαλέσει εκκλήσεις για αυστηρότερους κανονισμούς σε μελέτες που αφορούν σκόπιμη τροποποίηση ιών και βακτηρίων.
Τα έξι ατυχήματα σε βιολογικά εργαστήρια
- Το ατύχημα με μεταλλαγμένο μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης
- Εργαζόμενος έκανε ένεση στον εαυτό του με μεταλλαγμένο παράσιτο Trypanosoma cruzi
- Διαρροή σε δοχείο που περιείχε μεταλλαγμένο παράσιτο Trypanosoma cruzi
- Το περιστατικό με γενετικά τροποποιημένο ιό της δαμαλίτιδας
- Το μεταλλαγμένο ποντίκι που εξαφανίστηκε
- Η «ακούσια απελευθέρωση λυμάτων»
Κανένα από τα περιστατικά δεν ήταν υψηλού κινδύνου, επέμειναν κορυφαίοι ειδικοί. Ωστόσο, ο βιολόγος Δρ Richard Ebright, που ασκεί κριτική στα λεγόμενα πειράματα «κέρδους λειτουργίας», υποστήριξε ότι τέτοια ατυχήματα είναι πιο συνηθισμένα από όσο νομίζουμε.
Είπε στη MailOnline: «Εργαστηριακά ατυχήματα με παθογόνα, συμπεριλαμβανομένων γενετικά τροποποιημένων παθογόνων, συμβαίνουν σχεδόν καθημερινά σε όλο τον κόσμο και συμβαίνουν ακόμη και όταν επικρατούν οι καλύτερες συνθήκες. «Ο κόσμος χρειάζεται αυξημένη εποπτεία και ρύθμιση αυτού του τύπου έρευνας».
Όλα τα περιστατικά — που χρονολογούνται μόλις από το 2018 — αποκαλύφθηκαν μέσω ενός αιτήματος στο FOI. (Τα αιτήματα για την ελευθερία της πληροφόρησης (FOI) είναι αιτήματα για πληροφορίες που υποβάλλονται σε δημόσιες αρχές στο Ηνωμένο Βασίλειο).
Το ατύχημα με μεταλλαγμένο μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης
Το ένα αφορούσε ένα γενετικά τροποποιημένο τύπο μυκοβακτηριδίου της φυματίωσης (mycobacterium tuberculosis). Η Κυβερνητική Υπηρεσία Υγείας και Ασφάλειας (HSE) ανέφερε ως αιτία του ατυχήματος τη διακοπή ρεύματος, ενώ οι επιστήμονες εργάζονταν με τα βακτήρια.
Η έκθεση δεν αναφέρει πόσα άτομα ήταν δυνητικά εκτεθειμένα σε αυτό, για πόσο καιρό ή πώς συνέβη αρχικά η διακοπή ρεύματος. Η φυματίωση —που συχνά θεωρείται ασθένεια της βικτωριανής εποχής— εξακολουθεί να σκοτώνει 1,5 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως κάθε χρόνο. Μεταδίδεται κυρίως μέσω του βήχα.
Εργαζόμενος έκανε ένεση στον εαυτό του με μεταλλαγμένο παράσιτο Trypanosoma cruzi
Δύο άλλα περιστατικά αφορούσαν γενετικά τροποποιημένες εκδοχές του παράσιτου trypanosoma cruzi, ενός μικροσκοπικού παρασίτου που προκαλεί τη νόσο Chagas. Η νόσος Chagas, επίσης γνωστή ως αμερικανική τρυπανοσωμίαση, είναι δυνητικά θανατηφόρα εάν αφεθεί χωρίς θεραπεία και κανονικά μεταδίδεται μέσω τσιμπήματος από έντομα.
Στο πρώτο περιστατικό, που συνέβη το 2018/19, ένας εργαζόμενος στο εργαστήριο έκανε κατά λάθος ένεση στον εαυτό του με το παράσιτο.
Διαρροή σε δοχείο που περιείχε μεταλλαγμένο παράσιτο Trypanosoma cruzi
Το δεύτερο αφορούσε διαρροή σε δοχείο που περιείχε το παράσιτο. Δεν δόθηκαν άλλες λεπτομέρειες.
Τόσο το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης όσο και το τρυπανόσωμα ταξινομούνται ως παθογόνα της «Ομάδας 3» στο Ηνωμένο Βασίλειο για ερευνητικούς σκοπούς από την Κυβερνητική Υπηρεσία Υγείας και Ασφάλειας . Αυτό, στην πράξη, σημαίνει ότι έχουν τη δυνατότητα «να προκαλέσουν σοβαρή ανθρώπινη ασθένεια και μπορεί να αποτελέσουν σοβαρό κίνδυνο για τους εργαζόμενους».
Αυτή η ταξινόμηση αναγνωρίζει ότι υπάρχει κίνδυνος τέτοιου είδους παθογόνα να «εξαπλωθούν στην κοινότητα» σε περίπτωση ατυχήματος. Για να γίνει η σύγκριση, ο ιός Έμπολα ταξινομείται ως «Ομάδα 4» που είναι η υψηλότερη δυνατή κατάταξη για την έρευνα.
Το περιστατικό με γενετικά τροποποιημένο ιό της δαμαλίτιδας
Ένα άλλο περιστατικό αφορούσε έναν ιό δαμαλίτιδας, ο οποίος σχετίζεται στενά με την ευλογιά – μια μεταδοτική ασθένεια που εξαλείφθηκε τη δεκαετία του 1980 χάρη σε μια παγκόσμια εκστρατεία ανοσοποίησης.
Όπως και στο περιστατικό με το τρυπανόσωμα, ένας εργαζόμενος στο εργαστήριο τρύπησε κατά λάθος τον εαυτό του με μια σύριγγα που περιείχε τον ιό το 2018-19.
Ο ιός δαμαλίτιδας έχει ταξινομηθεί ως παθογόνο της Ομάδας 2 στο Ηνωμένο Βασίλειο, καθιστώντας τον ένα βήμα χαμηλότερο σε κίνδυνο από το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης και το trypanosoma cruzi.
Το μεταλλαγμένο ποντίκι που εξαφανίστηκε
Δύο άλλα ατυχήματα αφορούσαν έρευνα με γενετική τροποποίηση καταγράφηκαν το 2020-21. Το ένα αφορούσε ένα γενετικά τροποποιημένο ποντίκι που «εξαφανίστηκε», που σημαίνει ότι χάθηκε. Οι πληροφορίες δεν αποκαλύπτουν ακριβώς για ποια έρευνα χρησιμοποιήθηκε το ποντίκι. Ωστόσο, ταξινομήθηκε ως «μη γνωστοποιήσιμο» από την HSE, που σημαίνει, θεωρητικά, θα έπρεπε να είναι στη χαμηλότερη κλίμακα κινδύνου για το κοινό.
Η «ακούσια απελευθέρωση λυμάτων»
Το τελευταίο περιστατικό περιλάμβανε μια «ακούσια απελευθέρωση λυμάτων» που εμπλέκεται στην έρευνα γενετικά τροποποιημένων φυτών. Τα δεδομένα για τα περιστατικά δεν αποκαλύπτουν τον σκοπό της έρευνας που διεξήγαγαν οι επιστήμονες.
Ο Δρ Έμπραιτ, από το Πανεπιστήμιο Ράτγκερς, είπε ότι τα ατυχήματα δεν περιελάμβαναν παθογόνους παράγοντες που ενδέχεται να πυροδοτήσουν μια νέα πανδημία. Κατέγραψε τέτοια παθογόνα όπως η γρίπη των πτηνών, οι κορονοϊοί όπως ο SARS και ο MERS, η ευλογιά καθώς και τα παθογόνα πίσω από ασθένειες όπως ο Έμπολα.
Ενώ οι πληροφορίες για τα εργαστηριακά ατυχήματα δεν δημοσιεύονται τακτικά, σύμφωνα με τον νόμο, όσοι διευθύνουν τα εργαστήρια πρέπει να αναφέρουν τα περιστατικά στο HSE.
Τα εργαστήρια που θέλουν να τροποποιήσουν οργανισμούς πρέπει να ειδοποιούν τον επόπτη του HSE για τυχόν ατυχήματα που συμβαίνουν στη διαδικασία.
Η Δρ Φιλίππα Λέντζος, εμπειρογνώμονας βιοασφάλειας στο King’s College London, και μέλος της Global Biolabs, μιας ομάδας ειδικών που παρακολουθεί εργαστήρια που ερευνούν παθογόνα σε όλο τον κόσμο, είπε ότι τα ατυχήματα φαίνεται να είναι στο χαμηλότερο επίπεδο της κλίμακας κινδύνου.
Ωστόσο, είπε στη MailOnline ότι μια πραγματική εκτίμηση του κινδύνου θα απαιτούσε περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με το λόγο για τον οποίο οι επιστήμονες τροποποιούσαν τα παθογόνα.
Άλλες χώρες πάντως μπορεί να είναι πολύ πιο μυστικοπαθείς με παρόμοιες έρευνες. «Το Ηνωμένο Βασίλειο και άλλες ευρωπαϊκές χώρες με παρόμοιους κανονισμούς είναι πολύ πιο διαφανείς σχετικά με τη βιοασφάλεια από τις περισσότερες χώρες παγκοσμίως, επομένως αυτού του είδους η δημόσια αναφορά θα πρέπει να αναγνωρίζεται, να εκτιμάται και να ενθαρρύνεται», είπε Δρ. Λέντζος.
«Η αναφορά περιστατικών όπως αυτή είναι σημαντική ως μέσο μείωσης του κινδύνου να επαναληφθούν τέτοιου είδους ατυχήματα».
Ένας εκπρόσωπος της HSE είπε: «Ένα εργαστήριο που σκοπεύει να αναλάβει δραστηριότητες που αφορούν σε γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς (ΓΤΟ) θα πρέπει να συμμορφώνεται με τις απαιτήσεις διαφόρων νομοθετικών πλαισίων που ρυθμίζονται αυστηρά από εμάς».
Σημειώνεται ότι βρίσκεται σε εξέλιξη τεράστια συζήτηση μεταξύ των ειδικών σχετικά με το τι ακριβώς συνιστά η λεγόμενη έρευνα «κέρδους- λειτουργίας» (gain of function).
Ορισμένες μελέτες δεν έχουν σκοπό να δημιουργήσουν σκόπιμα ένα πιο επικίνδυνο παθογόνο, αλλά μπορεί να το κάνουν ενώ το τροποποιούν για να μάθουν περισσότερα για το πώς μολύνει τα κύτταρα.
