Ήταν μια τρομερή εβδομάδα για τις σχέσεις μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ. Αφού δημοσίευσε μια νέα εθνική στρατηγική ασφάλειας (NSS) που είναι ανοιχτά εχθρική προς την ΕΕ, η κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ αύξησε την πίεση προς την Ουκρανία ώστε να αποδεχθεί δυσμενείς όρους ειρήνης με τη Ρωσία, σημειώνουν σε μια επισκόπησή τους για τις σχέσεις Ευρώπης – ΗΠΑ, οι Financial Times.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό επιφυλακτικοί, παραμένοντας στη στρατηγική τους να προσπαθούν να «δαμάσουν» τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ μέσω εμπλοκής, πειθούς και κολακείας.
«Οι Ευρωπαίοι έχουν γυρίσει τόσα μάγουλα στον Τραμπ που αναρωτιέται κανείς αν τους έχει απομείνει κανένα», έγραψε η Ναταλί Τοτσί, διευθύντρια του Ιταλικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, στο Foreign Policy. Όμως μια επιζήμια ρήξη μεταξύ Ουάσινγκτον και ευρωπαϊκών πρωτευουσών μοιάζει πλέον ολοένα και πιο αναπόφευκτη.
Κήρυξη πολιτικού πολέμου
H ευρωπαϊκή αντίδραση αποτύπωσε το μέγεθος της στροφής της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Και την διαπίστωση έκανε ο Ντμίτρι Πεσκόφ, εκπρόσωπος του Κρεμλίνου σχολιάζοντας το σχέδιο Τραμπ:«Οι προσαρμογές που βλέπουμε, θα έλεγα, είναι σε μεγάλο βαθμό σύμφωνες με το όραμά μας», δήλωσε.
Το έγγραφο της αμερικανικής εθνικής στρατηγικής προκάλεσε αγανάκτηση στην Ευρώπη με τα περί «πολιτισμικής εξάλειψης», με την εχθρότητα απέναντι στην ΕΕ ως απειλή για τα αμερικανικά συμφέροντα και με την αποστολή «να καλλιεργηθεί αντίσταση» απέναντι στα κυρίαρχα κόμματα, στο πλευρό της ευρωσκεπτικιστικής ριζοσπαστικής δεξιάς. Είναι όλα μουσική στα αυτιά του Κρεμλίνου.
Ο πρώην επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ, χαρακτήρισε το νέο δόγμα Τραμπ «διακήρυξη πολιτικού πολέμου κατά της ΕΕ». Η στρατηγική της Ευρώπης να «απορροφά τα χτυπήματα» έχει αποφέρει κάποια αποτελέσματα, όπως η επαναβεβαίωση της αμερικανικής στήριξης στο ΝΑΤΟ στη σύνοδο κορυφής της συμμαχίας αυτό το καλοκαίρι.
Όμως ο Τραμπ συνεχίζει να επανέρχεται σε μια θέση για την Ουκρανία που είναι θεμελιωδώς αντίθετη προς τα συμφέροντα ασφάλειας της Ευρώπης — ένα μοτίβο που πλέον αποτελεί επίσημο μέρος του δόγματος της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.
Η Τοτσί λέει ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν καθησυχάσει τον εαυτό τους πιστεύοντας πως ένας απρόβλεπτος Τραμπ είναι τελικά διαχειρίσιμος. «Αυτό είναι παράξενα καθησυχαστικό, αλλά λανθασμένο».
Όσον αφορά την Ευρώπη, την Ουκρανία και τη Ρωσία, ο Τραμπ υπήρξε «εντυπωσιακά συνεπής». Η αντίσταση της Ουκρανίας αποτελεί εμπόδιο στην εξομάλυνση των σχέσεων ΗΠΑ–Ρωσίας και στις επιχειρηματικές ευκαιρίες που θα μπορούσαν να τη συνοδεύσουν.
«Η φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη πραγμάτων τελείωσε· στη θέση της έρχεται η επιβίωση του ισχυρότερου. Αντί για τον παλιομοδίτικο ανταγωνισμό υπερδυνάμεων, ο Τραμπ επιδιώκει αυτοκρατορική σύμπραξη τόσο με τη Ρωσία όσο και με την Κίνα. Ο υπόλοιπος κόσμος, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης, βρίσκεται στο αποικιακό μενού», λέει.
Το δίλημμα των Ευρωπαίων
Πρέπει οι Ευρωπαίοι να λάβουν τη στρατηγική του Τραμπ κατά γράμμα ή όχι ακριβώς; Η Κόρι Σέικ, διευθύντρια εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής στο American Enterprise Institute, επισημαίνει τις πολλαπλές ασυνέπειες και αντιφάσεις του νέου δόγματος σε άρθρο της στο Foreign Policy. Η άποψή της είναι ότι η στρατηγική δεν είναι καθόλου στρατηγική, αλλά μια «δήλωση αξιών».
Γράφοντας στο Foreign Affairs, ο Μάικλ Κίματζ λέει ότι το έγγραφο κωδικοποιεί τα ένστικτα που διαμόρφωσαν την εξωτερική πολιτική στην πρώτη θητεία του Τραμπ — την πρωτοκαθεδρία της ισχύος, της ευημερίας και (της προσωπικότητας του) Τραμπ. Προσθέτει όμως: «Αναμφίβολα, η δεύτερη θητεία του Τραμπ θα καθοριστεί περισσότερο από απρόβλεπτες μελλοντικές κρίσεις παρά από οποιαδήποτε παράγραφο, πρόταση ή φράση της NSS του 2025. Αυτή είναι η ιστορία κάθε αμερικανικής προεδρίας».
Τα σημεία ανάφλεξης
Η εθνική στρατηγική ασφάλειας υποδεικνύει τρία πιθανά σημεία ανάφλεξης που θα μπορούσαν να τινάξουν στον αέρα τη σχέση.
Το πρώτο είναι οι προσπάθειες της ΕΕ να ελέγξει τις αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας μέσω ρύθμισης και επιβολής της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας. Όπως έγραψε αυτή την εβδομάδα ο Έντουαρντ Λους των FT, η κυβέρνηση Τραμπ έχει ευθυγραμμιστεί με τους «broligarchs», για τους οποίους η ΕΕ είναι ορκισμένος εχθρός. Οι Βρυξέλλες μπορούν να προσπαθήσουν να εκτονώσουν αυτές τις εντάσεις χαλαρώνοντας την εφαρμογή των κανόνων, αλλά δεν μπορούν να το κάνουν επ’ αόριστον χωρίς να χάσουν την αξιοπιστία και τη νομιμοποίησή τους ως ρυθμιστική αρχή.
Το δεύτερο είναι η αμερικανική παρέμβαση στις εσωτερικές πολιτικές υποθέσεις της Ευρώπης προς στήριξη αντιευρωπαϊκών κινημάτων της ριζοσπαστικής δεξιάς. Γράφοντας στη Le Monde, η Συλβί Κοφμάν υποστηρίζει ότι το ιδεολογικό ρήγμα με την Αμερική είναι πιο επικίνδυνο από το ρήγμα ασφάλειας.
Στρατηγική σταθεροποίηση
Το τρίτο και σοβαρότερο σημείο ανάφλεξης είναι η Ουκρανία, επειδή το δόγμα εφαρμόζεται ήδη στην πράξη, καθώς η Ουάσινγκτον σφίγγει τη θηλιά γύρω από το Κίεβο ώστε να αποδεχθεί εδαφικές παραχωρήσεις ως τίμημα της ειρήνης. Ο τερματισμός του πολέμου αποτελεί «βασικό συμφέρον» για την κυβέρνηση Τραμπ, όπως και η «στρατηγική σταθεροποίηση» με τη Ρωσία.
Η στρατηγική σταθεροποίηση είναι, κατά την άποψη του Μπεν Χολ, των Financial Times, η πιο σημαντική φράση της αμερικανικής στρατηγικής όσον αφορά την Ευρώπη. Όπως γράφει ο Κίματζ, «μπορεί να επιτευχθεί μόνο αν δοθεί στη Ρωσία κάποιος βαθμός ελέγχου επί της Ουκρανίας. Όμως, αν η Ρωσία αποκτούσε τέτοιον έλεγχο, θα αποσταθεροποιούσε χώρες του ΝΑΤΟ και ευρωπαϊκές χώρες εκτός ΝΑΤΟ».
Και ο Χολ καταλήγει: «Τα λόγια αυτά φέρουν και μια έμμεση απειλή. Η στρατηγική σταθεροποίηση με τη Ρωσία είναι το τίμημα που πρέπει να πληρώσουν οι Ευρωπαίοι για τη συνέχιση της αμερικανικής δέσμευσης στην άμυνα της ηπείρου. Αν τη ματαιώσετε στηρίζοντας την Ουκρανία μέχρι τέλους, τότε θα μείνετε μόνοι σας».
