Γράφει ο Δημήτρης Καιρίδης, Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
Η απόπειρα στρατιωτικού πραξικοπήματος στην Τουρκία μπορεί να απέτυχε, αλλά η δημοκρατία στη γείτονα τραυματίστηκε βαριά και, ίσως, θανάσιμα. Ο Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν έχει επιλέξει να προχωρήσει σε μαζικές εκκαθαρίσεις όλων των αντιπάλων του, επιδιώκοντας να μετατρέψει την κυβέρνησή του σε καθεστώς. Αντί να εκμεταλλευτεί την ευρύτατη και άμεση καταδίκη του στρατιωτικού κινήματος από το σύνολο του τουρκικού πολιτικού κόσμου για να ενώσει την τουρκική κοινωνία, μετά από μια περίοδο πόλωσης και διχασμού, ο Ερντογάν δεν διστάζει να καταλύσει τα τελευταία απομεινάρια ενός ελλειμματικού, έτσι κι αλλιώς, κράτους-δικαίου. Θύματά του δεν είναι μόνο ο στρατός και οι Γκιουλενιστές, οι οπαδοί του ισλαμιστή Φετουλάχ Γκιουλέν στον κρατικό μηχανισμό, αλλά η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, η ελευθεροτυπία και η ακαδημαϊκή ελευθερία. Ακόμα και οι μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι της Τουρκίας, όπως αυτοί των οικογενειών Κοτς και Σαμπάντσι, αναμένεται πως σύντομα θα βρεθούν στο στόχαστρο της κυβέρνησης, προκειμένου να ελεγχθεί περαιτέρω και η οικονομία, προς όφελος του νέου καθεστώτος.
ΑΝ ΚΑΙ κάθε πρόβλεψη μοιάζει παρακινδυνευμένη, καθώς οι εξελίξεις τρέχουν και, ήδη, έχει κηρυχθεί η Τουρκία σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, κάποιες πρώτες επισημάνσεις μπορεί να γίνουν με μια σχετική ασφάλεια. Η μαζικότητα, η βιαιότητα και η σπουδή των εκκαθαρίσεων δεν αφήνουν καμιά αμφιβολία ότι ο Ερντογάν είχε από καιρό προσχεδιάσει τις σχετικές κινήσεις και το πραξικόπημα του πρόσφερε την κατάλληλη αφορμή και δικαιολογία για να ενισχύσει την εξουσία του.
ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ εύκολο να μαντέψει κανείς ποιος κρύβονταν πίσω από το πραξικόπημα καθώς οι πληροφορίες είναι συγκεχυμένες και ο Ερντογάν έχει συλλάβει αδιακρίτως «δίκαιους» και «αδίκους». Το βέβαιο είναι ότι ο Γκιουλέν είχε πολύ μικρή επιρροή στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις και πως το πραξικόπημα δεν είχε τις ευλογίες της ανώτατης στρατιωτικής ηγεσίας. Επρόκειτο περισσότερο για στάση κάποιων πανικόβλητων αξιωματικών ενόψει της πρόωρης αποστράτευσής τους, κάτι που στην Τουρκία οδηγεί στην απώλεια της σύνταξης και της πρόσβασης στον ιδιωτικό τομέα, που φοβάται να προσλάβει τέτοιους «απόβλητους» για να μην δυσαρεστήσει την κυβέρνηση.
ΛΕΓΕΤΑΙ πως οι αυταρχικοί ηγέτες πάσχουν από ένα είδος παράνοιας, καθώς βλέπουν παντού εχθρούς και συνωμοσίες εναντίον τους. Το περιβάλλον των ηγετών αυτών τροφοδοτεί την παράνοια προκειμένου να αποκόψει τον ηγέτη από την ενοχλητική πραγματικότητα. Μια απόπειρα βίαιης ανατροπής δεν μπορεί παρά να ενισχύει την παράνοια αυτή. Οι αντιδράσεις του Ερντογάν μετά το πραξικόπημα δείχνουν προς αυτή την κατεύθυνση. Αυτή τη στιγμή η Τουρκία κυβερνάται από έναν αυταρχικό και απρόβλεπτο ηγέτη, με ότι αυτό συνεπάγεται για την πολιτική της Τουρκίας στο εσωτερικό και, κυρίως, στο εξωτερικό.
ΩΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ, οι σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση συνολικά, δηλαδή την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, εισέρχονται σε μια νέα κρίσιμη φάση. Στις παλαιότερες επικρίσεις ότι η Τουρκία δεν είναι αξιόπιστος σύμμαχος στη μάχη εναντίον του ισλαμιστικού εξτρεμισμού προστίθεται η σημερινή ένταση εξαιτίας της αυταρχικής στροφής της Τουρκίας. Η ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας έχει ενταφιαστεί, η φιλελεύθερη Τουρκία βρίσκεται σε απόγνωση, το Κουρδικό αναζωπυρώνεται, ο Ερντογάν χλευάζει την αποδυναμωμένη Ευρώπη και απειλεί τις ΗΠΑ για την έκδοση του Γκιουλέν. Όλα αυτά απομακρύνουν την Τουρκία από τις παραδοσιακές της συμμαχίες και τον δυτικόστροφο προσανατολισμό της και καθιστούν τη γείτονα περισσότερο ασταθή και, κατά συνέπεια, επικίνδυνη από ποτέ.
Ο ΕΡΝΤΟΓΑΝ έχει αποδείξει ότι δεν διστάζει να λαϊκίσει ασύστολα χρησιμοποιώντας το Ισλάμ για να περιθωριοποιήσει τους αντιπάλους του. Ενδύεται ακόμα και τον ρόλο του ιμάμη, καλώντας ο ίδιος προσωπικά τους πιστούς σε προσευχή! Ανά πάσα στιγμή μπορεί να ενεργοποιήσει και την άλλη μεγάλη δύναμη στο εσωτερικό της τουρκικής κοινωνίας που είναι ο εθνικισμός. Το καλοκαίρι του 2015 δεν δίστασε να ρίξει λάδι στη φωτιά του Κουρδικού, προκειμένου να συσπειρώσει τους Τούρκους ψηφοφόρους και να κερδίσει την απόλυτη πλειοψηφία στις επαναληπτικές εκλογές του Νοεμβρίου. Ο περίγυρος της Τουρκίας προσφέρει πολλές ευκαιρίες για εθνικιστικές κορώνες.
ΟΛΑ ΑΥΤΑ αφορούν άμεσα την Ελλάδα. Η Τουρκία παραμένει το υπ’αριθμόν ένα πρόβλημα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Την τελευταία εικοσαετία, η αντιμετώπισή του βασίστηκε στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας, μέσω της οποίας η Ελλάδα διατηρούσε κάποια επιρροή στην εξωτερική συμπεριφορά της γείτονος. Η κατάρρευση της προοπτικής αυτής αφήνει την Ελλάδα έκθετη στις απρόβλεπτες διαθέσεις του «σουλτάνου» Ερντογάν. Βραχυπρόθεσμα, η γεωστρατηγική σημασία της Ελλάδας ενισχύεται καθώς η χώρα εμφανίζεται ως το τελευταίο ανάχωμα σταθερότητας και ασφάλειας σε μια εύφλεκτη περιοχή. Ωστόσο, μακροπρόθεσμα η ελληνική πολιτική ηγεσία θα πρέπει να επανασχεδιάσει συνολικά την προσέγγισή της προς την νέα ισλαμιστική Τουρκία που σιγά-σιγά αναδύεται. Στο μεταξύ, η ελληνική κυβέρνηση καλείται να διαχειριστεί την υπόθεση των 8 Τούρκων πραξικοπηματιών, χωρίς απώλειες για τα εθνικά συμφέροντα αλλά και τις ευρωπαϊκές αξίες που συχνά επικαλείται.
ΠΗΓΗ: Real.gr
Διαβάστε επίσης:
Η Διεθνής Αμνηστία καταγγέλλει βασανιστήρια και βιασμούς στην Τουρκία
