Τήνος, το νησί της Παναγίας

Η Τήνος είναι το τρίτο σε μέγεθος νησί των Κυκλάδων. Τα ψηλότερα βουνά είναι ο Τσικνιάς (729 μ.), η Πατέλα ή Πολέμου Κάμπος (616 μ.), το Κεχροβούνι (604 μ.) με τη Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου και το Όρος (375 μ.). Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του νησιού είναι οι πολλοί περιστεριώνες με την αξιοθαύμαστη αρχιτεκτονική και τις  εκατοντάδες εκκλησίες και εξωκλήσια που φτάνουν τα 750 στο νησί.

Η χλωρίδα αποτελείται από μικρά θαμνώδη φυτά όπως οι κέδροι, μυρτιές, πουρνάρια, σπάρτα, θαμνολιβαδικά. Πολλά βότανα τα οποία είναι κατάλληλα για αφέψημα και μαγειρική όπως φασκόμηλο, τσάι βουνού, αγριομέντα, ρίγανη, κάπαρη, θυμάρι κ.α. Υπάρχουν πολλές ποικιλίες άγριων μανιταριών, κάποια από τα οποία τρώγονται. Τα πιο γνωστά είναι οι αρναδικές ή αρναδκίτες που ανήκουν στην ίδια οικογένεια με τα πλευρώτους. Επίσης, υπάρχουν οι αγκαθίτες, οι κοκκινομανίτες και οι γλιστρίτες.

Από πλευράς πανίδας υπάρχουν αγριοπερίστερα, λαγοί, αγριοκούνελα, σαύρες, φίδια κι άλλα ερπετά, αγριοκάτσικα, πέρδικες και διάφορα αποδημητικά πουλιά όπως τρυγόνια, ορτύκια, αγριόπαπιες κ.α. Για το μεγάλο αριθμό των φιδιών, ακούγεται και η θεωρία πως ο Ποσειδώνας έστειλε ένα σμήνος πελαργών και ελευθέρωσε το νησί από τα φίδια και γι’ αυτό οι κάτοικοι έχτισαν προς τιμήν του τον μεγαλοπρεπή ναό.

Για την προέλευση του ονόματος της Τήνου έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς διάφορες ερμηνείες και της έχουν αποδοθεί πολλά προσωνύμια. Μία θεωρία, που ανάγεται στους προϊστορικούς χρόνους, θέλει το νησί να αποκτάει την ονομασία του, από τον βασιλιά Τήνο, αρχηγό μιας ομάδας Ιώνων από την Καρία της Μικράς Ασίας, που αποτέλεσε τον πρώτο κάτοικο του νησιού. Άλλη θεωρία είναι πως ένας βασιλιάς εξόρισε στο έρημο τότε και γεμάτο φίδια νησί, την κόρη του Τήνο, η οποία έκαψε τα φίδια και έδωσε στο νησί το όνομά της. Μπορεί το όνομα να το πήρε από τη λέξη Τάννωθ, που σημαίνει φίδι. Ακόμα την έχουν αναφέρει ως Οφιούσα για τον ίδιο λόγο. Επίσης,  Φιδούσα και Υδρούσα (από τη λέξη Ύδρα που σημαίνει φίδι).

Έχει αναφερθεί και ως «Σκορδοφόρος» για τα εκλεκτά της σκόρδα και τέλος ονομάζεται και το Νησί του Αιόλου, λόγω των ισχυρών βοριάδων.

Ιστορία  

Τα παλαιότερα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας στην Τήνο, σύμφωνα με τις αρχαιολογικές  έρευνες, είναι από την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού ή Πρωτοκυκλαδική, 3000-2300 π.Χ. Υπάρχουν ευρήματα από τη Μέση Εποχή του Χαλκού (2300-1600 π.Χ.), και από τη λεγόμενη Ανακτορική (Μυκηναϊκή) Περίοδο (1400-1190 π.Χ.), από την οποία βρέθηκε ένας μικρός θολωτός τάφος.

Ήθη και έθιμα

Αποκριανός χορός , είναι ένα ιδιαίτερα παλιό έθιμο. Όσο διαρκούν οι Αποκριές, οι νησιώτες γυρίζουν τα σπίτια τα βράδια και διασκέδαζαν µε αυτοσχέδια τραγούδια.

Το έθιμο της Αργινάρας, την Κυριακή των Βαϊων φτιάχνουν στεφάνια με αγριολούλουδα και βάγια, στριφογυρίζουν ροκάνες που τις ονομάζουν αργινάρες για να ξορκίσουν το κακό και στο τέλος πετάνε τα στεφάνια στη θάλασσα.
Το τραπέζι της αδελφότητας στον Τριπόταμο. Ανήμερα των Χριστουγέννων, μια οικογένεια, ο αρχηγός της οποίας αποκτά τον τίτλο του «Κάβου» αναλαμβάνει να φροντίζει την εκκλησία του χωριού, που είναι αφιερωμένη στα Εισόδια της Θεοτόκου. Πρέπει να διατηρεί αναμμένο το καντήλι που βρίσκεται πάνω από την εικόνα της Γέννησης του Χριστού, καθόλη τη διάρκεια του έτους. Πρέπει να διατηρεί το ναό καθαρό, αναλαμβάνει τα έξοδα της Θείας Λειτουργίας των Χριστουγέννων και της προμήθειας των κεριών και είναι υπεύθυνος για την κατασκευή της μεγάλης λαμπάδας που χρησιμοποιείται στην τελετή της νέας χρονιάς.
Το μεσημέρι των Χριστουγέννων, ο Κάβος παραθέτει γεύμα στο σπίτι του, στο οποίο συμμετέχουν μόνο οι αρχηγοί των οικογενειών του χωριού και ο ιερέας. Οι προσκεκλημένοι φέρνουν μαζί τους σε μία πετσέτα, το πιρούνι, το κουτάλι, το ψωμί και το κρασί τους. Στο τραπέζι της αδελφότητας, ο Κάβος προσφέρει πλουσιοπάροχο φαγητό. Μετά το γεύμα, ο ιερέας και μερικοί από τους συνδαιτυμόνες μεταφέρουν την εικόνα από την εκκλησία στο σπίτι του οικοδεσπότη και ο παπάς ορίζει τον επόμενο Κάβο.

Διαγωνισμός κρασιού του Αγίου Τρύφωνα, όταν γίνεται το άνοιγμα των βαρελιών με το φρέσκο κρασί και µία επιτροπή επιλέγει το καλύτερο.

Το έθιμο της αγάπης στον Κτικάδο. Κάθε Δευτέρα του Πάσχα, μετά το τέλος της λειτουργίας, γίνεται περιφορά της εικόνας της Αναστάσεως σε όλο το χωριό.

Μαζεύονται όλοι στην Κοινή Τράπεζα, τρώνε σούπα από µοσχάρι, ψητό κρέας και διάφορους µεζέδες, όλα  μαγειρεμένα από τις γυναίκες του χωριού.

Γιορτή του Μελιού στον Κάμπο, για να γιορτάσουν την παραγωγή μελιού με όργανα, παραδοσιακά τραγούδια και χορό.

Ρακιζιό στον Φαλατάδο, είναι η γιορτή παραγωγής ρακί, με γλέντι και εδέσματα.
Γιορτή της αγκινάρας στην Κώμη, Η παραγωγή αγκινάρας είναι ιδιαίτερα σημαντική για την Τήνο και εορτάζεται με Φεστιβάλ.

Χοιροσφάγια, είναι οικογενειακή εορτή κατά την οποία συγκεντρώνονται τα μέλη μίας οικογένειας κατά τους φθινοπωρινούς μήνες, σε ένα σπίτι, για να θανατώσουν το γουρούνι που εκτρέφουν και να το αποθηκεύσουν για το χειμώνα.

Παραδοσιακός Τηνιακός γάμος.  Συγγενείς των μελλόνυμφων γυρίζουν τα σπίτια του χωριού, αλλά και των γύρω χωριών και καλούν τον κόσμο στο γάμο. Στην συνέχεια, ξεκινά ποµπή µε τα λαϊκά όργανα μπροστά, παίζοντας γαµήλιους σκοπούς και πίσω ο γαμπρός µε την οικογένειά του και αντίστοιχα με την οικογένεια της νύφης.

Πρωτομαγιά.  «Κλέβουν» τους Μάηδες και τις γλάστρες από τις αυλές των κατοικιών, όπου διαμένουν ανύπαντρα κορίτσια. Στη συνέχεια πάνε και τοποθετούν τα «κλοπιμαία» τους στα περβάζια της εκκλησίας και το επόμενο πρωί, οι κοπέλες αναζητούν τα λουλούδια τους σε αυτό το χώρο.

Βεγγέρα. Στο σπίτι που διοργανώνεται η Βεγγέρα, τα παιδιά των οικογενειών παίζουν και στο τέλος οι γιαγιάδες εξιστορούν παραμύθια.
Άναμμα των Καντηλιών. Κάθε Σάββατο απόγευμα ή τις παραμονές των μεγάλων χριστιανικών ή ονομαστικών εορτών, πηγαίνουν και ανάβουν τα καντήλια στα ξωκλήσια, ώστε να φωτίζονται.
Ροδάρια.  Κάθε Κυριακή του Θωμά οι πιστοί ανταλλάσσουν ένα μπουκέτο λουλούδια, τα ροδάρια, τα οποία συνοδεύονται από κάρτα με αναστάσιμες ευχές.
Το έθιμο των Επιταφίων στην Χώρα. Την Μεγάλη Παρασκευή, οι πέντε επιτάφιοι από τις αντίστοιχες ενορίες ξεκινούν με προορισμό της πλατεία της Παντανάσσης και ανεβαίνουν στην εξέδρα όπου και ψάλλουν τα Εγκώμια.
Τα Φαναράκια, στις 30 Ιανουαρίου, την ημέρα δηλαδή που μετά από όραμα της μοναχής Πελαγίας βρέθηκε η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, οι νησιώτες, κρατώντας από ένα φαναράκι µε πολύχρωμες διαφανείς μεμβράνες, ξεκινούν από την Παναγία και περνούν από τα στενά δροµάκια ψάλλοντας εμβατήρια.
Τα στεφάνια της Πρωτομαγιάς κρέμονται στις πόρτες των σπιτιών μέχρι και την παραμονή του Άι Γιάννη του Φωταρά ή Κλήδωνα, μαζεύονται σε κεντρικά σημεία των χωριών, τα τοποθετούν όλα μαζί, τους βάζουν φωτιά και πηδάνε πάνω από την φωτιά για καλή τύχη.

Δεκαπενταύγουστος στην Τήνο. Χιλιάδες άνθρωποι από κάθε γωνιά της Ελλάδας συνωστίζονται αποβραδίς μέσα στην εκκλησία, στο προαύλιο του Ναού της Παναγίας, αλλά και στο πεζοδρόμιο της οδού Μεγαλόχαρης.

Τα πανηγύρια, επίσης είναι ένα σημαντικό έθιμο για το νησί.

Είδη τουρισμού

Αγροτουρισμός, οικοτουρισμός, επαγγελματικός τουρισμός, πολιτιστικός τουρισμός, θρησκευτικός τουρισμός, ιαματικός τουρισμός, τουρισμός υγιεινής διαβίωσης, κοινωνικός τουρισμός, θαλάσσιος τουρισμός, αθλητικός τουρισμός, περιπατητικός τουρισμός, εναλλακτικός τουρισμός.

Παραλίες

 Αξιοθέατα

1. Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού.
2. Αρχαιολογικό Μουσείο Τήνου.
3. Βρυόκαστρο.
4. Έκθεση Εκκλησιαστικών Κειμηλίων.
5. Εκκλησιαστικό Μουσείο Αρνάδου.
6. Ιερό Ποσειδώνα και Αμφιτρίτης.
7. Λαογραφικό Μονής Αγίας Τριάδας.
8. Λαογραφικό Μονής Ιησουιτών.
9. Λαογραφικό Μονής Ουρσουλινών.
10. Λαογραφικό Μουσείο Αρνάδου.
11. Λαογραφικό Μουσείο Βωλάξ.
12. Λαογραφικό Μουσείο Τριποτάμου.
13. Μαυσωλείο της Έλλης.
14. Μουσείο Αντωνίου Σώχου.
15. Μουσείο Γιαννούλη Χαλεπά.
16. Μουσείο Καθολικής Αρχιεπισκοπής.
17. Μουσείο Κώστα Τσόκλη.
18. Μουσείο Μαρμαροτεχνίας.
19. Μουσείο Μονής Κεχροβουνίου.
20. Μουσείο Τηνίων Καλλιτεχνών.
21. Μουσείο Τηνίων Καλλιτεχνών (Πύργος).
22. Μουσείο Υστερνιωτών Καλλιτεχνών.
23. Παραδοσιακής Κεραμικής Τήνου.
24. Πινακοθήκη.
25. Σκευοφυλάκιο.
26. Το Σπίτι του Σκίτσου.

Φυσικά αξιοθέατα

1. Βράχος του Εξωμβούργου.
2. Το Βωλάξ.

ΣΠΟΡ

Θαλάσσιο Scooter, Σανίδα (Surf Board), Stand Up Paddle (SUP), Κανό Kayak, SKI, Kitesurfing, windsurf, καταδύσεις, πεζοπορία, τρέξιμο, κ.α.

Τοπικές συνταγές και τοπικά προϊόντα

1. Άγρια αγκινάρα.
2. Σκόρδα.
3. Τυράκι Τήνου.
4. Το πέτρωμα (τυρί ανάλατο).
5. Η κοπανιστή.
6. Η γραβιέρα Τήνου.
7. Το ανθότυρο.
8. Το μαλαθούνι.
9. Το «ροζακί» σταφύλι.
10. Το τοπικό ρακί.
11. Η λούζα.
12. Το τηνιακό λουκάνικο.
13. Το σκορδάτο.
14. Οι λιαστές ντομάτες.
15. Η κάπαρη.
16. Αμυγδαλωτά, τις γνωστές γλυκιές τυρόπιτες.
17. Τα ξεροτήγανα (δίπλες).
18. Τα «ψαράκια» (σκαλτσούνια).
19. Οι μπεζέδες.
20. Τα λουκούμια.
21. Χλωρά και ξερά σύκα.