Ερευνητές ανακάλυψαν μια ενδιαφέρουσα σχέση μεταξύ της όσφρησης και της αντίληψης των χρωμάτων, υποστηρίζοντας πώς συγκεκριμένες μυρωδιές μπορούν να παραμορφώσουν τις χρωματικές μας εμπειρίες, δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τα χρώματα.
Σε ένα πείραμα που περιελάμβανε έξι διαφορετικές μυρωδιές και μια ουδέτερη οπτική εργασία, η χρωματική αντίληψη των συμμετεχόντων ήταν ευθυγραμμισμένη με καθιερωμένους συσχετισμούς οσμών -χρωμάτων, όπως η μυρωδιά της καραμέλας με το καφέ και το κίτρινο ή η μυρωδιά του καφέ με το καφέ και το κόκκινο. Ωστόσο, αυτή η παραμόρφωση δεν ήταν ομοιόμορφη σε όλες τις μυρωδιές, παρουσιάζοντας περίεργες εξαιρέσεις κι αυτό είναι ενδεικτικό της περίπλοκης αλληλεπίδρασης μεταξύ των αισθήσεών μας.
Αυτή η έρευνα εμπλουτίζει τις γνώσεις μας για την αισθητηριακή ολοκλήρωση και παράλληλα υπογραμμίζει πώς οι καθημερινές μας αντιλήψεις είναι ένα μείγμα αλληλένδετων αισθητηριακών ερεθισμάτων.
Βασικά σημεία
- Συσχέτιση μυρωδιάς -χρώματος: Συγκεκριμένες μυρωδιές, όπως η καραμέλα και ο καφές, συνδέονται υποσυνείδητα με ορισμένα χρώματα, επηρεάζοντας την αντίληψή μας για το χρώμα όταν τα βλέπουμε.
- Πειραματική διάταξη: Οι συμμετέχοντες, απομονωμένοι από άλλα αισθητηριακά ερεθίσματα, εκτέθηκαν σε διάφορες οσμές και τους ζητήθηκε να προσαρμόσουν τα χρώματα σε ένα ουδέτερο γκρι, με αποτέλεσμα να αποκαλυφθεί μια αλλαγή της αντίληψής τους για τα χρώματα που επηρεάστηκε από τις μυρωδιές.
- Μη ομοιόμορφη επιρροή: Ενώ οι περισσότερες οσμές επηρέασαν την αντίληψη του χρώματος με αναμενόμενους τρόπους, η μέντα ήταν μια εξαίρεση, υποδεικνύοντας ότι οι διατροπικές συσχετίσεις μπορούν να ποικίλλουν ευρέως και δεν είναι καθολικά εφαρμόσιμες.
Οι πέντε αισθήσεις μας, μάς βομβαρδίζουν με ερεθίσματα 24 ώρες το 24ωρο, 7 ημέρες την εβδομάδα. Ένας τρόπος με τον οποίο ο εγκέφαλός μας δίνει νόημα σε αυτόν τον καταιγισμό πληροφοριών είναι ο συνδυασμός πληροφοριών από δύο ή περισσότερες αισθήσεις, όπως μεταξύ των μυρωδιών και της απαλότητας των υφών, του τόνου, του χρώματος και των διαστάσεων της μουσικής.
Αυτή η αισθητηριακή ολοκλήρωση μάς προκαλεί επίσης να συσχετίσουμε υψηλότερες θερμοκρασίες με πιο ζεστά χρώματα, χαμηλότερες τονικότητες ήχου με λιγότερο υπερυψωμένα σημεία, και χρώματα με τη γεύση συγκεκριμένων τροφών, πχ τη γεύση των πορτοκαλιών με το πορτοκαλί χρώμα.
Μία μελέτη που δημοσιεύτηκε στο ακαδημαϊκό περιοδικό Frontiers in Psychology έδειξε πειραματικά ότι αυτές οι ασυνείδητες «διατροπικές» συσχετίσεις με την αίσθηση της όσφρησής μας, μπορούν να επηρεάσουν την αντίληψή μας για τα χρώματα.
«Δείχνουμε ότι η παρουσία διαφορετικών οσμών επηρεάζει τον τρόπο που αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι τα χρώματα», δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας Δρ Ryan Ward, λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Liverpool John Moores στο Liverpool του Ηνωμένου Βασιλείου.
Το πείραμα με το δωμάτιο απομόνωσης
Ο Ward και οι συνεργάτες του δοκίμασαν την ύπαρξη και τη δύναμη των συσχετίσεων μυρωδιάς-χρώματος σε 24 ενήλικες γυναίκες και άνδρες, ηλικίας 20 έως 57 ετών. Οι συμμετέχοντες κάθισαν μπροστά από μια οθόνη σε ένα δωμάτιο χωρίς ανεπιθύμητα αισθητηριακά ερεθίσματα κατά τη διάρκεια των πειραμάτων. Δεν φορούσαν αποσμητικά ή αρώματα και κανένας δεν ανέφερε ότι είχε δυσχρωματοψία ή εξασθενημένη αίσθηση της όσφρησης.
Όλες οι μυρωδιές στο δωμάτιο απομόνωσης απομακρύνθηκαν με έναν καθαριστή αέρα για τέσσερα λεπτά. Στη συνέχεια, μία από τις έξι μυρωδιές (που επιλέχθηκαν τυχαία από καραμέλα, κεράσι, καφέ, λεμόνι και μέντα, συν άοσμο νερό ως παράγοντας ελέγχου) μεταδόθηκαν στο δωμάτιο με έναν διαχύτη αρώματος για πέντε λεπτά.
«Σε μια προηγούμενη μελέτη, είχαμε δείξει ότι η μυρωδιά της καραμέλας έχει συνήθως μια διατροπική συσχέτιση με το σκούρο καφέ και το κίτρινο, όπως ακριβώς ο καφές με το σκούρο καφέ και το κόκκινο, το κεράσι με το ροζ, το κόκκινο και το μωβ, η μέντα με το πράσινο και το μπλε και το λεμόνι με το κίτρινο, το πράσινο και το ροζ», εξήγησε ο Ward.
Στους συμμετέχοντες παρουσιάστηκε μια οθόνη που τους έδειχνε ένα τετράγωνο γεμάτο με ένα τυχαίο χρώμα (από μια άπειρη γκάμα χρωμάτων) και τους ζητήθηκε να προσαρμόσουν χειροκίνητα δύο ρυθμιστικά – ένα για το κίτρινο σε μπλε και ένα για το πράσινο σε κόκκινο – για να αλλάξουν το χρώμα του, σε ουδέτερο γκρι. Αφού καταγράφηκε η τελική επιλογή, η διαδικασία επαναλήφθηκε, μέχρι να παρουσιαστούν όλες οι μυρωδιές πέντε φορές.
Οι ασυνείδητοι συνειρμοί
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι συμμετέχοντες είχαν μια ασθενή αλλά σημαντική τάση να προσαρμόζουν το ένα ή και τα δύο ρυθμιστικά πολύ μακριά από το ουδέτερο γκρι. Για παράδειγμα, όταν τους παρουσιάστηκε η μυρωδιά του καφέ, αντιλήφθηκαν εσφαλμένα το «γκρι» ως ένα πιο κόκκινο-καφέ χρώμα από το πραγματικά ουδέτερο γκρι. Ομοίως, όταν τους παρουσιάστηκε η μυρωδιά της καραμέλας, αντιλήφθηκαν εσφαλμένα ένα χρώμα εμπλουτισμένο σε μπλε, ως γκρι. Η παρουσία της μυρωδιάς, λοιπόν, διαστρέβλωσε την αντίληψη του χρώματος των συμμετεχόντων με προβλέψιμο τρόπο.
Μια εξαίρεση υπήρξε όταν παρουσιάστηκε η μυρωδιά της μέντας: εδώ, η επιλογή της απόχρωσης από τους συμμετέχοντες ήταν διαφορετική από την τυπική διατροπική συσχέτιση που καταγράφηκε για τις άλλες οσμές. Όπως αναμενόταν, η επιλογή των συμμετεχόντων αντιστοιχούσε ομοίως στο πραγματικό γκρι όταν τους παρουσιάστηκε η ουδέτερη μυρωδιά του νερού.
«Αυτά τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η αντίληψη του γκρι έτεινε προς τις αναμενόμενες διατροπικές αντιστοιχίες τους για τέσσερις από τις πέντε μυρωδιές, δηλαδή το λεμόνι, την καραμέλα, το κεράσι και τον καφέ», δήλωσε ο Ward.
«Αυτή η «υπερβολική αντιστάθμιση» υποδηλώνει ότι ο ρόλος των διατροπικών συσχετίσεων στην επεξεργασία των αισθητηριακών ερεθισμάτων είναι αρκετά ισχυρός για να επηρεάσει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε πληροφορίες από διαφορετικές αισθήσεις, στη συγκεκριμένη περίπτωση μεταξύ οσμών και χρωμάτων».
Τα ερωτήματα
Οι ερευνητές τονίζουν την ανάγκη να διερευνηθεί πόσο εκτεταμένες είναι αυτές οι διατροπικές συσχετίσεις μεταξύ οσμών και χρωμάτων. «Πρέπει να μάθουμε τον βαθμό στον οποίο οι μυρωδιές επηρεάζουν την αντίληψη του χρώματος. Για παράδειγμα, το φαινόμενο που καταδείξαμε εδώ εξακολουθεί να υφίσταται για λιγότερο συνηθισμένες οσμές, ή ακόμη και για μυρωδιές που συναντούμε για πρώτη φορά;» διερωτήθηκε ο Ward.
