Η αρχαία πόλη της Πέτρας ήταν ένα από τα κέντρα της Μέσης Ανατολής και σήμερα βρίσκεται στη νότια Ιορδανία. Μέσα σε εκατοντάδες χρόνια, μετατράπηκε από ένα έρημο τοπίο σε πολιτική, εμπορική και πολιτιστική πρωτεύουσα της περιοχής. Χτισμένη από την αρχή από τους Ναβατιανούς, η Πέτρα κατοικούνταν συνεχώς για χιλιάδες χρόνια.
Το αρχαιολογικό αρχείο είναι ως εκ τούτου πλούσιο σε αντικείμενα και στοιχεία της ύπαρξης του αρχαίου λαού. Αλλά αυτό που ξεχωρίζει είναι τα πέτρινα μάτια. Πολλά από τα εκθέματα έχουν τη μορφή καθημερινών αντικειμένων, πράγματα όπως θραύσματα αγγείων και συστήματα αποχέτευσης, αν και μια ανακάλυψη πάνω απ’ όλα κέντρισε το ενδιαφέρον των αρχαιολόγων που εργάζονται στην περιοχή.
Τα πέτρινα είδωλα – μάτια
Ένα σύνολο αρχαίων λαξευμένων λίθων ανακαλύφθηκε κοντά στο κέντρο της πόλης, γύρω από έναν παμπάλαιο ναό που είχε από καιρό ερειπωθεί. Οι συγκεκριμένες πέτρες βρέθηκαν κατά τη διάρκεια του ντοκιμαντέρ που έκανε το κανάλι του Smithsonian, με τίτλο «Sacred Sites: Petra». (Ιερές τοποθεσίες: Πέτρα – Τα είδωλα των ματιών». Γιατί οι λαξευμένοι λίθοι δεν είναι παρά απεικονίσεις ματιών που λατρεύονταν ως είδωλα. Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ότι οι Ναβατιανοί λάτρευαν τρεις γυναικείες θεότητες.
Πρόκειται για τις Allat (Θεά), Al-‘Uzza (η Ισχυρή) και Manat (η Θεά της Μοίρας). Καθεμία λατρευόταν στα μεγάλα ιερά και τους ναούς της Πέτρας, όπου λάμβαναν χώρα τελετουργίες και κοινές συνεδρίες. Ο Δρ Glen Corbett, από το Αμερικανικό Κέντρο Ανατολικών Ερευνών στην Ιορδανία, δήλωσε: «Οι ίδιοι οι Ναβατιανοί που ζούσαν στην Πέτρα φαίνεται ότι λάτρευαν ιδιαίτερα τη θεά Al-‘Uzza, η οποία αποκαλείται απλώς “η ισχυρότερη”».
Τα πέτρινα μάτια στον ναό
Ο ναός των φτερωτών λεόντων βρίσκεται στο κέντρο της Πέτρας. Σε αυτόν, οι αρχαιολόγοι συνάντησαν για πρώτη φορά ένα από τα είδωλα των ματιών. Όπως εξήγησε ο αφηγητής του ντοκιμαντέρ: “Ένα μοναδικό είδωλο ματιού ανακαλύφθηκε εδώ, περίτεχνα σκαλισμένο και είναι η εντυπωσιακή εικόνα μιας θεάς”.
Επειδή το είδωλο βρέθηκε ανάμεσα στα ερείπια του ναού, οι ιστορικοί πιστεύουν ότι ο τόπος λατρείας πιθανότατα σχετιζόταν με τη θεά Al-‘Uzza, την ισχυρότερη. Οι αρχαιολόγοι έχουν αναπαράγει τις τελετουργίες που θεωρούν ότι μπορεί να λάμβαναν χώρα μέσα στον ναό. Ιερείς και θρησκευτικοί ηγέτες να καίνε θυμίαμα και να ξεκινούν ψαλμωδίες. Ένα βάθρο θα υπήρχε στο πίσω μέρος του ναού, πίσω από κάποιο είδος κάλυψης, όπου θα μπορούσε να φυλάσσεται η εικόνα της θεάς. Τα είδωλα μάτια.
“Με έναν πολύ δραματικό τρόπο, τραβώντας τις κουρτίνες μακριά, ξαφνικά, έρχεσαι αντιμέτωπος με την οπτική εικόνα της θεάς Al-‘Uzza, που κάθεται στην κορυφή του λατρευτικού βάθρου”, δήλωσε ο Δρ Corbett.
Η πόλη με τα πέτρινα μάτια
Αν και η Πέτρα βρισκόταν στη Μέση Ανατολή, ούτε ο Ιουδαϊσμός, ούτε ο Χριστιανισμός, ούτε το Ισλάμ είχαν ακόμη δημιουργηθεί. Η πόλη κατοικείται ήδη από το 7000 π.Χ. και πιστεύεται ότι έγινε πρωτεύουσα του βασιλείου των Ναβατιανών ήδη από τον 4ο αιώνα. Αυτό σημαίνει ότι ο λαός προϋπήρχε ακόμη και της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Η ανακάλυψη και η εκμάθηση των θρησκευτικών τους πρακτικών είναι ένα τόσο σπάνιο μάθημα όσο δεν μπορεί να βρει κανείς αρχαιολόγος. Αν και αυτό είναι δύσκολο επειδή οι Ναβατιανοί δεν άφησαν γραπτά αρχεία, ευρήματα όπως τα είδωλα των ματιών προσφέρουν σημαντικές ενδείξεις.
Οι ιέρειες θα έπαιζαν σημαντικό ρόλο στις τελετουργίες και ο αφηγητής είπε: “Η μεγάλη θέση της Al-‘Uzza υποδηλώνει ότι και οι γυναίκες των Ναβατιανών ήταν σημαντικές σε αυτή την κοινωνία”. “Σίγουρα, είχαν πολύ μεγαλύτερα δικαιώματα και ελευθερίες από τις γυναίκες της Ευρώπης ή του ρωμαϊκού κόσμου”, πρόσθεσε.
Οι αρχαίοι Έλληνες προσπάθησαν να εισβάλουν και να καταλάβουν τα πλούτη των Ναβατιανών το 312 π.Χ., αλλά απέτυχαν. Μόνο όταν ήρθαν οι Αρχαίοι Ρωμαίοι το 106 μ.Χ., οι Ναβατιανοί κατακτήθηκαν. Η κυριαρχία τους διήρκεσε 250 χρόνια πριν ένας σεισμός καταστρέψει την πρωτεύουσα το 363 μ.Χ.
Παρά τις προσπάθειες της μετέπειτα Βυζαντινής Αυτοκρατορίας να αναβιώσει την Πέτρα, η πόλη δεν ανέκαμψε ποτέ. Δεν έγινε γνωστή στον δυτικό κόσμο μέχρι που ο Ελβετός ταξιδιώτης Johann Ludwig Burckhardt έπεσε τυχαία πάνω στα ερείπιά της, τον 19ο αιώνα και μετέφερε τα νέα στην πατρίδα του.
