Στην κεντρική Τουρκία, ερευνητές πραγματοποίησαν μια ξεχωριστή ανακάλυψη, επιβεβαιώνοντας την ύπαρξη ενός ρωμαϊκού ιπποδρόμου 2.000 ετών, ο οποίος ήταν θαμμένος κάτω από τον χώρο όπου κάποτε υπήρχε η δημοτική χωματερή στην Καισάρεια.
Ο χώρος όπου σήμερα βρίσκεται η δημοφιλής υπαίθρια αγορά Μπιτ Μπαζάρ, για δεκαετίες ήταν χωματερή. Κάτω από τα στρώματα των απορριμμάτων κρυβόταν ένα μεγαλοπρεπές ρωμαϊκό μνημείο: μια τεράστια αρένα όπου κάποτε πραγματοποιούνταν ιπποδρομίες μπροστά σε ενθουσιασμένα πλήθη στην αρχαία πόλη της Καισάρειας.
Ανακαλύπτοντας ένα χαμένο μνημείο
Η ανακάλυψη αυτή καθιστά το εύρημα τον τρίτο γνωστό ρωμαϊκό ιππόδρομο στην Ανατολία, μετά από εκείνους της Εφέσου και της Περγάμου. Το πρόγραμμα, πρωτοβουλία της κοινότητας της Καισαρείας, ξεκίνησε απ’ την μελέτη των σημειώσεων και των χαρτών ταξιδιωτών του 19ου αιώνα.
Ένα από τα έγγραφα αυτά, σχεδιασμένο απ’ τον Έλληνα λόγιο και καθηγητή Γρηγόριο Βερναρδάκη, σηματοδοτούσε μια μυστηριώδη κατασκευή με την ονομασία “Μέγας Ιππόδρομος” (Circus Maximus).
Πράγματι, όταν οι εμπειρογνώμονες συνέκριναν τον ιστορικό χάρτη με σύγχρονες αεροφωτογραφίες, παρατήρησαν ένα ανεπαίσθητο οβάλ σχήμα κάτω απ’ το αστικό τοπίο.
Μεταγενέστερες αρχαιό – γεωφυσικές έρευνες, επαλήθευσαν την ύπαρξη των τεράστιων υπόγειων θεμελίων που αντιστοιχούσαν με το τυπικό σχέδιο ενός ρωμαϊκού ιπποδρόμου – μια επιμήκη αρένα για αρματοδρομίες και ιπποδρομίες. Σύμφωνα με τις προκαταρκτικές μετρήσεις, η δομή είχε μήκος περίπου 450 μέτρα, καθιστώντας τον έναν απ’ τους μεγαλύτερους γνωστούς ιπποδρόμους της περιοχής.
Ένας ιππόδρομος θαμμένος κάτω από μια χωματερή
Ωστόσο, κατά τον 20ό αιώνα το έδαφος άλλαξε δραστικά. Φωτογραφίες και χάρτες αρχείου δείχνουν πως, μεταξύ του 1950 και του 1980, η περιοχή είχε μετατραπεί σε χωματερή.
Στη διάρκεια αυτής της περιόδου συσσωρεύτηκαν περίπου 20 μέτρα ερειπίων και απορριμμάτων στο σημείο. Ο ιστορικός Mustafa Cingil εξήγησε το παράδοξο, με ενθουσιασμό και θλίψη:
“Στη διάρκεια των προηγούμενων διοικήσεων της δημοτικής αρχής, η περιοχή έγινε χωματερή. Έτσι, τώρα ο ιππόδρομος είναι θαμμένος κάτω από δεκάδες εκατοντάδες τόνων σκουπιδιών”.
Κατά τρόπο ειρωνικό, η άστοχη ταφή του μνημείου, μπορεί να βοήθησε τη διαφύλαξη της δομής από τη σύγχρονη αστική ανάπτυξη. Κάτω απ’ την επιφάνεια, τα όρια του ιπποδρόμου έχουν παραμείνει άθικτα – οι καμπυλωτές του οριογραμμές φαίνονται στις απαλές κλίσεις γύρω απ’ το πάρκο Beştepeler.
Μια πόλη με αρχαίες ρίζες
Η ανακάλυψη έχει αναζωπυρώσει το ενδιαφέρον για την πολυεπίπεδη ιστορία της Καισαρείας. Γνωστή ως Μάζακα κατά την Ελληνιστική περίοδο, η πόλη μετονομάστηκε σε Ευσεβεία υπό τους βασιλείς της Καππαδοκίας, πριν λάβει το ρωμαϊκό όνομα Καισάρεια κατά τη βασιλεία του αυτοκράτορα Τιβερίου (14–37 μ.Χ.).
Ως πρωτεύουσα της επαρχίας της Καππαδοκίας, η Καισάρεια ήταν ένα ανεπτυγμένο διοικητικό και πολιτιστικό κέντρο. Σύμφωνα με τους ακαδημαϊκούς, ο ιππόδρομος κατασκευάστηκε στα τέλη του 1ου αιώνα π.Χ. ή τις αρχές του 1ου αιώνα μ.Χ. ίσως στη διάρκεια της βασιλείας του τελευταίου βασιλιά της Καππαδοκίας, του Αρχελάου, κατά την μετάβαση της Καππαδοκίας σε υποτελές κράτος της Ρώμης.
Στον ιππόδρομο συγκεντρώνονταν πολίτες και μέλη της τοπικής ελίτ για να παρακολουθήσουν αγώνες, αθλητικές διοργανώσεις και αυτοκρατορικές τελετές – θεάματα που ανύψωναν το ηθικό των πολιτών και ενίσχυαν τη συνοχή της αυτοκρατορίας.
Αναγνώριση και διαφύλαξη
Μετά από μήνες μελέτης, στις 25 Σεπτεμβρίου, το συμβούλιο για τη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της Καισαρείας έδωσε στην περιοχή τον επίσημο χαρακτηρισμό του αρχαιολογικού χώρου με το χαμηλότερο επίπεδο προστασίας, για τη διασφάλιση της νομικής του προστασίας.
Λόγω του βάθους της χωματερής και της δραστήριας αγοράς στην επιφάνειά του, είναι δύσκολο να γίνει ολοκληρωμένη ανασκαφή στο σημείο. Η ανακάλυψη έχει ήδη αναδιαμορφώσει την αντίληψη των ιστορικών για το ρωμαϊκό παρελθόν της Καισαρείας.
Οι αρχές της πόλης ανακοίνωσαν πως θα πραγματοποιούνται διαρκείς γεωφυσικοί έλεγχοι και μη επεμβατική καταγραφή του χώρου, με την ελπίδα της αποκάλυψης μεγαλύτερου μέρους της δομής, χωρίς να διαταραχθεί η καθημερινή ζωή του χώρου.
Η ξεχασμένη αρένα κάτω από τα πόδια των σύγχρονων ανθρώπων
Οι πωλητές του Μπιτ Μπαζάρ πουλάνε τα βίντατζ εργαλεία, βιβλία και τα κεραμικά τους, χωρίς να έχουν ιδέα για το ότι, κάτω απ’ τους πάγκους τους βρίσκεται μια μεγαλοπρεπής ρωμαϊκή αρένα.
Η ειρωνεία είναι σχεδόν ποιητική: πάνω από ένα ξεχασμένο μνημείο της αυτοκρατορίας, δημιουργήθηκε μια χωματερή. Ο ιππόδρομος της Καισαρείας, θαμμένος κάτω από στρώματα σκουπιδιών, ξεχωρίζει ως υπενθύμιση πως η ιστορία μπορεί να βρίσκεται στα πιο απίστευτα σημεία μιας σύγχρονης πόλης.
