Ήταν πλαστουργός Ιστορίας, ανορθωτής, εξυψωτής, εκσυγχρονιστής; Ή μήπως κατεδαφιστής, εκθεμελιωτής, οδοστρωτήρας; Πυροδότης των ζωτικών δυνάμεων του έθνους ή τροφοδότης των πιο ταπεινών ενστίκτων του λαού; Ο Βενιζέλος παραμένει ένα διαχρονικό μυστήριο, το οποίο ο καθηγητής Θανάσης Διαμαντόπουλος προσπαθεί να αποκρυπτογραφήσει, με εξαντλητική έρευνα πηγών και στοιχείων.
Όλα αυτά μέσα από το νέο βιβλίο του «Ελευθέριος Βενιζέλος. Πλαστουργός Ιστορίας» που θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Πατάκη.
ΓΡΑΦΟΥΝ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ
«Θέτει και απαντά τα σταυρικά ερωτήµατα της φιλοσοφίας της Ιστορίας».
Ευάγγελος Βενιζέλος
«Διατρέχοντάς το αναλογίζεται κανείς πόσο επίκαιρη είναι η φράση ‘ποτέ δεν ξέρουμε τι μας επιφυλάσσει το παρελθόν’».
Ντίνος Γκλέτσος
«Επίτευγμα… εφαλτήριο και ερέθισμα για τα επόμενα βήματα της ιστορικής έρευνας».
Ιωάννης Δασκαρόλης
«Μία από τις πλέον συστηματικές και εμβριθείς προσπάθειες προσέγγισης του φαινομένου που συνιστούσε ο Ελευθέριος Βενιζέλος».
Αντώνης Κλάψης
«Προσφέρει στον αναγνώστη τη δυνατότητα να αντιληφθεί … τα αίτια του βαθύτατου σχίσματος»
Ισμήνη Κριάρη
«Βαθιά και ρηξικέλευθη εξερεύνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου».
Κωνσταντίνος Φίλης
«Ρέει και συνεπαίρνει, κινητοποιεί σε ένα ταξίδι πολιτικής παιδείας… Magnum opus… ανάμεσα στον πόλο της αγιογραφίας και στον αντιθετικό ορίζοντα του λιβέλλου… Η στοχαστικότητα και η οξυδέρκεια των σκέψεων και αναλύσεων πραγματικά μοναδικές… (όπως) και η περιδιάβαση στις αυλακώσεις του χρόνου… Θα μονοπωλήσει επί μακρόν το ενδιαφέρον της ιστορικής και πολιτικής κοινότητας».
Επίμετρο Θανάση Χρήστου*
Γνώρισα διά ζώσης τον Καθηγητή Θανάση Διαμαντόπουλο τους τελευταίους μήνες και ειδικότερα στο πλαίσιο του Στ΄ Πανελληνίου Φοιτητικού Συνεδρίου που οργανώνει το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου τα τελευταία δέκα χρόνια στην πόλη της Καλαμάτας, όπου μας παρουσίασε τη θεματική του: «Η Δημοκρατία του 1974: Θεσμικοπολιτικά χαρακτηριστικά μιας ιστορικής τομής», γοητεύοντας κυριολεκτικά το ακροατήριό του και, μάλιστα, το νεαρό ακροατήριο, τους φοιτητές και τους νεόκοπους φιλίστορες ερευνητές.
Τον γνώριζα, όμως, εξ αποστάσεως εδώ και τέσσερις περίπου δεκαετίες μέσα από την πληθωρική βιβλιογραφική παραγωγή του και τον δυναμικό τρόπο της κοινωνικής του έκφρασης και τον θαύμαζα για δύο πολύ συγκεκριμένους λόγους: Πρώτον, για τις «ασύνορες» γνώσεις του γύρω από την πολιτική θεωρία, τα πολιτικά συστήματα, τις κομματικές δομές, τις θεσμικές τομές και εκτροπές, τις ταξικές συγκρούσεις, τις κοσμοθεωρητικές προσεγγίσεις των πολιτικών δυνάμεων της εποχής και ο,τιδήποτε άλλο σχετίζεται με τις βαθύτερες ζυμώσεις του σύντομου ελληνικού 20ού αιώνα. Και δεύτερον, για την τόλμη, την παρρησία, το τσαγανό και την ευπροσηγορία του στη σφαίρα της δημόσιας ζωής και, μάλιστα, στην πρώτη γραμμή της πολιτικής διαπάλης και των κοινωνικών συγκρούσεων.
Στην τωρινή συγκυρία του βίου του ο Θανάσης Διαμαντόπουλος καταπιάνεται εντατικά και παθιασμένα με ένα θέμα που ασφαλώς μόνο λίγοι στην Ελλάδα θα μπορούσαν να διαχειρισθούν με επάρκεια και υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι θα συνδύαζαν αρμονικά στο μεθοδολογικό τους οπλοστάσιο δύο ιδιότητες, του πολιτικού επιστήμονα και του ιστορικού ερευνητή με μακρά θητεία στον χώρο. Και τούτο, διότι ο κύριος θεματικός άξονας της συγγραφικής του ενασχόλησης είναι, όπως ο ίδιος τον οριοθετεί: Ο «Ελευθέριος Βενιζέλος. Πλαστουργός Ιστορίας. Ο άνθρωπος, ο θρύλος, το πολιτικό αποτύπωμα»!
Και από ό,τι φαίνεται, εκ του αποτελέσματος κρίνοντας πάντοτε, ο Θανάσης Διαμαντόπουλος διαθέτει σε περίσσεια και τα δύο χαρακτηριστικά. Είναι εξίσου πολυσχιδής πολιτικός επιστήμων και ταυτόχρονα πολυΐδμων ιστορικός ερευνητής, κατακτήσεις που διαπιστώνονται από την πρώτη στιγμή, χάρη στη γλαφυρή και άμεση αφήγηση που προσλαμβάνει ο αναγνώστης του. Ο αναγνώστης και συνομιλητής του, ο οποίος καθηλώνεται από τη στιβαρότητα των ιστορικών του στοιχείων και την οξύνοια των πολιτικών του παρατηρήσεων, που παρουσιάζει μάλιστα μέσα από μία καινοτόμα και ενίοτε εικονοκλαστική οπτική.
Το ανά χείρας πόνημα του Θανάση Διαμαντόπουλου με «ξεναγό» τον ίδιο αιφνιδιάζει με την ειλικρίνεια και την πολυσημία των επιχειρημάτων του γύρω από τον Κρητικό πολιτικό, που ρέει και συνεπαίρνει, που εντυπωσιάζει και κινητοποιεί σε ένα ταξίδι πολιτικής παιδείας και ευρύτερα ιστορίας των θεσμών κατά το πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Διερωτάται από την πρώτη στιγμή ο συγγραφέας, εάν ο Χανιώτης πολιτικός «ήταν πλαστουργός Ιστορίας, ανορθωτής, εξυψωτής, εκσυγχρονιστής; Ή μήπως κατεδαφιστής, εκθεμελιωτής, οδοστρωτήρας; Ήταν ιδιοφυής έως μεγαλοφυής;»
Και το κάνει αυτό με πλήρη συνείδηση των ευθυνών του, έχοντας τη βαθιά ενσυναίσθηση ότι ως κοινωνικός παρατηρητής των τεκταινομένων του προηγούμενου αιώνα αλλά και ως σοφός δάσκαλος της περιρρέουσας πολιτικής ατμόσφαιρας της εποχής μας κρίνει και κρίνεται από τους πολυπληθείς αναγνώστες, συναδέλφους, φίλους και μαθητές του, μιας και οι περισσότεροι θα θεωρήσουν παρορμητικά ότι το συγκεκριμένο έργο είναι το magnum opus του δημιουργού, άποψη που απόλυτα συμερίζομαι.
Καταθέτω τις σκέψεις αυτές και ως εν δυνάμει εκπρόσωπος μιας διαφορετικής γενιάς από εκείνην του συγγραφέα, αν και ηλικιακά δεν απέχουμε πολύ, μιας και ανήκω έστω και οριακά στην αμέσως επόμενη γενιά των επιγόνων του. Και αυτό έχει ως αποτέλεσμα το οπτικό μου πρίσμα να είναι ενισχυμένο, εκόν άκον, και από άλλα ακούσματα και, κυρίως, από απόψεις που δεν «κατανοούν» αγόγγυστα την ανάγκη των λαών και των εθνών να έχουν στο συλλογικό τους υποσυνείδητο ήρωες και, μάλιστα, «ήρωες πολιτικά άσφαλτους, ηθικά ακηλίδωτους και καθολικά αψεγάδιαστους»!
Παρόλα αυτά, όμως, σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσα να προσάψω στον συγγραφέα μία διάθεση απομυθοποίησης ή πρόθεση αποδόμησης του αποτυπώματος του μεγάλου Κρήτα πολιτικού στη σημερινή ελληνική πολιτεία.
Θα ήθελα λοιπόν να ευχαριστήσω από τη θέση αυτή δημόσια και εκ μέσης καρδίας τον σεβαστό φίλο και έμπειρο παλαιό συνάδελφο που με έκανε από την πρώτη στιγμή κοινωνό των βαθύτερων σκέψεών του, όσο το απαιτητικό αυτό συγγραφικό εγχείρημα βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη. Και επίσης, να μου επιτρέψει να δω εκ του σύνεγγυς τα μυστικά της τέχνης, της δικής του τέχνης, του «κτισίματος» του ανά χείρας έργου, που εκτιμώ ότι θα μονοπωλήσει επί μακρόν το ενδιαφέρον της ιστορικής και πολιτικής κοινότητας.
Η στοχαστικότητα και η οξυδέρκεια των σκέψεων και αναλύσεων του Θανάση Διαμαντόπουλου για τον Ελευθέριο Βενιζέλο και την ελληνική κοινωνία της εποχής είναι πραγματικά μοναδικές και λυσιτελείς. Και η περιδιάβαση στις αυλακώσεις του χρόνου, που μας προσφέρει ο συγγραφέας αφειδώλευτα ανάμεσα στον πόλο της αγιογραφίας και στον αντιθετικό ορίζοντα του λιβέλλου με επίκεντρο τον μετεωρίτη της Κρήτης και του Ελληνισμού ευρύτερα, αναδεικνύει την αξία της ιστορικής μνήμης, εκδιπλώνει το εύρος της εθνικής συνειδητότητας και σφυρηλατεί το ιδεώδες της συλλογικής ιδιοπροσωπίας.
Εκτιμώ ότι αυτός ο «Ελευθέριος Βενιζέλος. Πλαστουργός Ιστορίας» του οξυδερκούς, χαλκέντερου και χαρισματικού Θανάση Διαμαντόπουλου θα αποτελέσει μία πολύτιμη παρακαταθήκη για τη βιβλιογραφία όχι μόνο του Χανιώτη πολιτικού αλλά και ευρύτερα του πρώτου μισού του ελληνικού, ίσως και του διεθνούς, 20ού αιώνα, μιας και εγκολπώνει ένα πολύχρονο και συστηματικό απόσταγμα έρευνας και αναστοχασμού, απόρροια μιας βαθιάς αφοσίωσης και ανυστερόβουλης αγάπης του συγγραφέα στον Πολίτη και τη Δημοκρατία!
Γι’ αυτό και του πρέπει ένα μεγάλο δημόσιο εύγε!
Καλαμάτα, 4 Ιουλίου 2024
*Ο κ. ΘΑΝΑΣΗΣ ΧΡΗΣΤΟΥ
είναι Καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
