Το enikos.gr καθημερινά, μετά τις ανακοινώσεις του ΕΟΔΥ για τον κορονοϊό παρουσιάζει την ποσοτική ανάλυση των επιδημιολογικών δεδομένων, σε συνεργασία με την ομάδα του Δημοσθένη Σαρηγιάννη, διευθυντή του Εργαστηρίου Περιβαλλοντικής Μηχανικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και διευθυντή της Ερευνητικής Ομάδας HERACLES για το Εκθεσίωμα και την Ανθρώπινη Υγεία του Κέντρου Διεπιστημονικής Έρευνας και Καινοτομίας του ΑΠΘ.
Ακολουθεί η ανάλυση του καθηγητή Δημοσθένη Σαρηγιάννη και του Δρ. Σπύρου Καρακίτσιου για την εξέλιξη της πανδημίας στη χώρα μας:
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΟΔΥ, ο αριθμός κρουσμάτων το Σάββατο ανήλθε στα 2535 νέα κρούσματα, με τα αποτελέσματα να είναι ελαφρά χαμηλότερα από τις προβλέψεις της υπολογιστικής πλατφόρμας CORE (n=2717), μετά την αναγκαία επαναπαραμετροποίηση του μοντέλου που πραγματοποιήθηκε την προηγούμενη εβδομάδα, έτσι ώστε να συμπεριληφθεί η πιο μεγάλη διασπορά των μεταλλαγμένων στελεχών στην κοινότητα. Ο αριθμός των τεστ που πραγματοποιήθηκαν το Σάββατο ήταν 51.058 και σε συνδυασμό με τον αριθμό των κρουσμάτων, ο δείκτης θετικότητας διαμορφώθηκε χθες στο 5,0%. Η πραγματοποίηση αριθμού τεστ σε επίπεδα άνω των 50.000 την ημέρα (όπως και πραγματοποιείται τις τελευταίες ημέρες), συντελεί στο να εξάγουμε πιο ασφαλή συμπεράσματα σχετικά με την πορεία της πανδημίας. Γενικά όμως θα πρέπει να αυξηθεί κι άλλο ο αριθμός των τεστ ανίχνευσης του SARS-CoV-2 χρησιμοποιώντας τα rapid test για να καταπολεμηθεί η δυναμική αύξησης της διασποράς στις περιοχές όπου μια τέτοια αύξηση διαφαίνεται από τα μέχρι τώρα δεδομένα και την υπολογιστική πλατφόρμα CORE. Επειδή και το Σάββατο ο δείκτης θετικότητας παρέμεινε σε υψηλά επίπεδα, δυστυχώς επιβεβαιώνεται ότι η διασπορά των μεταλλαγμένων στην κοινότητα είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή που είχε αποτυπωθεί με βάση τα τελευταία διαθέσιμα δεδομένα και πραγματοποιήθηκε επαναπαραμετροποίηση του μοντέλου στα νέα δεδομένα και επικαιροποίηση των προβλέψεων, οι οποία έλαβε υπόψη επίσης την παράταση του lockdown έως και τις 29 Μαρτίου. Η παράταση είναι απόρροια της επιβαρυμένης επιδημιολογικής εικόνας, όπως αυτή αποτυπώνεται τόσο στον αριθμό των νέων κρουσμάτων που αποτυπώνονται καθημερινά, όσο και στην επιβάρυνση του συστήματος υγείας και ιδιαίτερα της πληρότητας των κλινών ΜΕΘ.Ο αριθμός θανάτων (60) ελαφρά μειωμένος σε σχέση με την Παρασκευή (64) και όπως είχαμε προβλέψει από την προηγούμενη εβδομάδα, ο κυλιόμενος εβδομαδιαίος μέσος όρος που σήμερα είναι 55, αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω μέχρι και κοντά στα 80 μέχρι το τέλος Μαρτίου (σε επίπεδο μέσης εβδομαδιαίας τιμής), με δεδομένη την αύξηση του αριθμού των κρουσμάτων και την αύξηση του αριθμού των διασωληνωμένων.Όσον αφορά στους ασθενείς σε κρίσιμη κατάσταση (διασωληνωμένοι σε ΜΕΘ), το Σάββατο ο αριθμός τους αυξήθηκε σε σχέση με την Παρασκευή (672 από 649), ενώ αναμένεται να πλησιάσουν ίσως και τους 800 μέχρι το τέλος του Μαρτίου με βάση την επικαιροποιημένη πρόβλεψη, εάν συνεχιστεί ο ίδιος ρυθμός αύξησης. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο αριθμός των ασθενών σε κρίσιμη κατάσταση όπως και των θανάτων είναι αναλογικά χαμηλότερος σε σχέση με τα αντίστοιχα μεγέθη στο δεύτερο κύμα, τόσο λόγω των εμβολιασμών ευπαθών ομάδων, όσο και του υψηλότερου αριθμού τεστ ανίχνευσης, που συντελεί στον εντοπισμό περισσότερων ασυμπτωματικών ή ήπια συμπτωματικών. Επίσης, η διασπορά των μεταλλαγμένων στελεχών που έχουν μεγαλύτερη μεταδοτικότητα από το στέλεχος του SARS-CoV-2 που κυριαρχούσε μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου και η αυξημένη κινητικότητα του πληθυσμού έχουν μεγαλώσει το ποσοστό των νεότερων ηλικιών που μολύνονται με αποτέλεσμα η μέση ηλικία των ανιχνευμένων μολύνσεων να έχει πέσει σημαντικά. Η καμπύλη εξέλιξης του αριθμού των ασθενών με βάση τις προσομοιώσεις της πλατφόρμας CORE, όπως αυτή παρουσιάζεται στο Σχήμα 1, ενώ μια εκτίμηση για την πορεία των θανάτων ανά ημέρα παρουσιάζεται στο Σχήμα 2.
Σχήμα 1. Αριθμός κρουσμάτων σε κρίσιμη κατάσταση (ΜΕΘ) σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΟΔΥ και τις προβλέψεις της υπολογιστικής πλατφόρμας CORE.
Σχήμα 2. Αριθμός θανάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΟΔΥ και τις προβλέψεις της υπολογιστικής πλατφόρμας CORE.Η πορεία της μέσης εβδομαδιαίας τιμής των κρουσμάτων, καθώς και του κυλιόμενου μέσου όρου 7 ημερών του αριθμού των κρουσμάτων ανά 100.000 πληθυσμού, όπως έχουν καταγραφεί από τον ΕΟΔΥ και η αναμενόμενη πορεία τους όπως προδιαγράφεται από την υπολογιστική πλατφόρμα CORE για την Ελληνική επικράτεια μέχρι το τέλος του Ιανουαρίου, αποτυπώνονται στο Σχήμα 3. Η ανάλυσή μας έχει επικαιροποιηθεί με βάση την απόφαση εφαρμογής αυστηρού lockdown από την Κυριακή 3 Ιανουαρίου μέχρι και τις 17 Ιανουαρίου. Στις 11 Ιανουαρίου λάβαμε υπόψη το άνοιγμα της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, ενώ το άνοιγμα των βιβλιοπωλείων, κομμωτηρίων, λιανικού εμπορίου και των εμπορικών καταστημάτων από τη Δευτέρα 18/1, ενώ επιπλέον, έχει ληφθεί υπόψη το άνοιγμα τις δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης από τη Δευτέρα 1 Φεβρουαρίου στις κίτρινες περιοχές. Στις κόκκινες περιοχές, από τη Δευτέρα 1 Φεβρουαρίου έχει γίνει άνοιγμα μόνο των Γυμνασίων (και συνεχίζεται το καθεστώς τηλε-εκπαίδευση για τα Λύκεια), στις οποίες επίσης, η λειτουργία του λιανεμπορίου θα πραγματοποιείται με τη μέθοδο click away, και η λειτουργία καταστημάτων ένδυσης, υπόδησης, βιβλιοπωλείων, κομμωτηρίων και καταστημάτων προσωπικής περιποίησης με προκαθορισμένο ραντεβού (click-in-shop) και με 1 άτομο ανά 25 τ.μ. Έχουν ληφθεί υπόψιν τα περιοριστικά μέτρα που ανακοινώθηκαν στις 5 Φεβρουαρίου) για Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Χαλκίδα και Χαλκιδική και που τέθηκαν σε ισχύ από το Σάββατο 6 Φεβρουαρίου και μέχρι τη Δευτέρα 15 Φεβρουαρίου, ενώ επιπλέον για την Αθήνα και στο βαθμό που αυτή επηρεάζει όλη την υπόλοιπη Ελλάδα, το αυστηρό lock down, με εφαρμογή από την Πέμπτη 11/2 έως και τις 15/3. Επιπλέον, στο σύνολο της Ελλάδας έχει ληφθεί υπόψιν το lockdown μέχρι και τις 21/3 που εφαρμόσθηκε στις Περιφερειακές Ενότητες Αχαΐας, Αρκαδίας, Θεσσαλονίκης, Λάρισας, Λευκάδας, Φθιώτιδας, Αργολίδας, Κορινθίας, Θεσπρωτίας, Άρτας, Σάμου, Βοιωτίας, Χίου, Αιτωλοακαρνανίας, Ρόδου, Ηρακλείου και Ευβοίας. Επιπλέον, όσον αφορά τις προσομοιώσεις των επιμέρους περιοχών, έγινε επικαιροποίηση των προβλέψεων σε όλες τις επιμέρους περιφερειακές ενότητες όπου εφαρμόσθηκε το lockdown από τις 4/3 θα διατηρηθεί έως τις 29/3. Όπως ήδη αναφέρθηκε, λόγω της απόκλισης που παρατηρήθηκε την Τρίτη 9/3, έγινε επαναπαραμετροποίηση του μοντέλου με μεγαλύτερη ποσόστωση μεταλλαγμένων στελεχών του SARS-CoV-2 στην κοινότητα, δηλαδή το πόσο τοις εκατό (%) των κρουσμάτων που εντοπίζονται καθημερινά είναι φορείς κάποιου μεταλλαγμένου και πιο ταχέως μεταδιδόμενου στελέχους. Όπως φαίνεται από το διάγραμμα, από τις 8 Ιανουαρίου έχουμε μια αύξηση κρουσμάτων μέχρι τις 11 Ιανουαρίου η οποία οφείλεται στη μείωση της περιστολής που σημειώθηκε στις γιορτές. Από τις 11 μέχρι τις 18 Ιανουαρίου προβλεπόταν μια μείωση κρουσμάτων λόγω της εφαρμογής του lockdown και η οποία όντως παρατηρήθηκε. Εντούτοις, όπως είχαμε προβλέψει, από τις 23 Ιανουαρίου και έπειτα διαφαίνεται αύξηση στον κυλιόμενο μέσο όρο των κρουσμάτων, η οποία έγινε ιδιαίτερα έντονη μετά τις 17/2, η οποία και συνεχίζεται μέχρι τώρα. Λόγω της ισχυρής παρουσία των μεταλλαγμένων στελεχών, πιστεύουμε ότι για να επιτευχθεί κάμψη της επιδημικής καμπύλης, θα πρέπει να γίνει αυστηρή εφαρμογή των μέτρων, έτσι ώστε σε συνδυασμό με την επικρατούσα μετεωρολογία να επέλθει επιβράδυνση της ανόδου ή και σταθεροποίηση των κρουσμάτων προς το τέλος του μήνα. Πάντως για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε σε σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων για οικονομικές, εκπαιδευτικές και πολιτιστικές/αθλητικές δραστηριότητες, θα πρέπει να δημιουργήσουμε την κατάλληλη υποδομή ώστε να μπορέσουμε να αναχαιτίσουμε την υπερμετάδοση των μεταλλαγμένων στελεχών εκεί όπου συμβαίνει κατά το μάλλον, δηλαδή στους τόπους εργασίας και τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Στα συμπεράσματα προτείνονται σχετικές λύσεις.
Σχήμα 3. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στην Ελληνική επικράτειαΣτις επιμέρους περιοχές με υψηλό υγειονομικό κίνδυνο, το Σάββατο παρατηρείται χαμηλότερος αριθμός κρουσμάτων τόσο στη Θεσσαλονίκη με 252 κρούσματα (302 κρούσματα την Παρασκευή), όπως και στην Αττική με 1237 κρούσματα (1281 την Παρασκευή), παρόλο που ο αριθμός τεστ ανίχνευσης είναι παραπλήσιος σε σχέση με προχθές. Επίσης τονίζουμε ξανά την ανάγκη να γίνεται γνωστός από τον ΕΟΔΥ ο αριθμός των τεστ ανίχνευσης που πραγματοποιούνται ανά περιφερειακή ενότητα (ή τουλάχιστον στην Αττική και στη Θεσσαλονίκη). Με αυτά τα δεδομένα, η Αθήνα πλέον αντιπροσωπεύει περίπου το 49% των κρουσμάτων, αλλά πλέον, εμφανίζει περισσότερα από τα τετραπλάσια κρούσματα από τη Θεσσαλονίκη. Γι’ αυτό, συνεχίζουμε να εφιστούμε την προσοχή μας στην Αττική (Σχήμα 4), για την οποία είχε επισημανθεί ο κίνδυνος από τις 29 Νοεμβρίου. Δυστυχώς, διαφαίνεται ότι η πτώση δεν είναι η αναμενόμενη αρχικά με βάση το σκληρό lockdown που εφαρμόσθηκε (η απόδοση του lockdown είναι μειωμένη κατά 45% σε σχέση με το lockdown του Απριλίου 2020), σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η διασπορά του μεταλλαγμένου στελέχους B.1.1.7. του SARS-CoV-2 στον πληθυσμό της Αττικής, είναι ιδιαίτερα υψηλή και πρόσφατα ανιχνεύθηκαν και 2 νέες μεταλλάξεις με, πιθανώς, αυξημένη μεταδοτικότητα. Στη βάση των αναθεωρημένων προβλέψεων, και με δεδομένες τόσο τη μειωμένη απόδοση του lockdown, όσο και την αυξημένη διασπορά των μεταλλαγμένων στελεχών που αυξάνουν τη μεταδοτικότητα, δεν διαφαίνεται άμεση αποκλιμάκωση της πανδημίας στην Αττική (παρά την μείωση του ρυθμού αύξησης των κρουσμάτων ή τις ελαφρά σταθεροποιητικές τάσεις που αναμένουμε να επικρατήσουν την ερχόμενη εβδομάδα), εάν δεν γίνει πιο συνεπής εφαρμογή των μέτρων που είναι σε ισχύ.
Σχήμα 4. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στην ΑττικήΗ πορεία της διασποράς στη Θεσσαλονίκη (Σχήμα 5), αν και την προηγούμενη εβδομάδα ακολουθούσε τη σχετικά ήπια αύξηση που αναμέναμε, με τα δεδομένα των 395 νέων κρουσμάτων στις 9/3, των 394 στις 17/3, αλλά και των 302 την Παρασκευή 19/3 μας έχουν οδηγήσει σε αναθεώρηση των προβλέψεων (από την προηγούμενη εβδομάδα) με επίσης μεγαλύτερη παρουσία των μεταλλαγμένων στελεχών. Σύμφωνα με τις αναθεωρημένες εκτιμήσεις, δεν αναμένεται άμεση αποκλιμάκωση των κρουσμάτων, αλλά ήπια αύξηση ή σταθεροποίηση αυτών. Με βάση τις αβεβαιότητες που εισάγει η μη πλήρης εικόνα της πραγματικής διασποράς της βρετανικής και (κυρίως) της νοτιοαφρικανικής μετάλλαξης του SARS-CoV-2 στην κοινότητα, ήταν απολύτως αναγκαία η λήψη επιπλέον μέτρων και στη Θεσσαλονίκη, δεδομένου ότι όσο νωρίτερα ληφθούν μέτρα αντιμετώπισης της διασποράς στην κοινότητα, τόσο καλύτερη θα είναι η απόδοσή τους, γι’ αυτό και είναι θετικό το γεγονός ότι αυτά ελήφθησαν την Πέμπτη, 4 Μαρτίου.
Σχήμα 5. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στη ΘεσσαλονίκηΌσον αφορά στη Θεσσαλία, σταθερός αριθμός κρουσμάτων σε σχέση με την Παρασκευή (83 κρούσματα) παρατηρήθηκε στη Λάρισα με 83 κρούσματα το Σάββατο (Σχήμα 6). Η πορεία της καμπύλης διασποράς του ιού συνεχίζει να είναι αυξητική και η Λάρισα να χαρακτηρίζεται ως κόκκινη περιοχή, ενώ αναμένουμε να ξεκινήσει ήπια αποκλιμάκωση τις επόμενες μέρες. Στην Καρδίτσα που πλέον είναι κόκκινη περιοχή, έχουμε μείωση με 15 κρούσματα το Σάββατο (Σχήμα 8). Όμοια στη Μαγνησία με 20 κρούσματα (Σχήμα 7) παρατηρείται μείωση σε σχέση με την Παρασκευή και φαίνεται να επιβραδύνεται η έντονα ανοδική τάση και να συγκλίνει με την προβλεπόμενη, και πλέον η περιοχή έχει γίνει κόκκινη. Στα Τρίκαλα με 9 κρούσματα (Σχήμα 9) παρατηρείται πτώση σε σχέση με την Παρασκευή, αλλά ή συνολική πορεία συνεχίζει να παραμένει ανοδική.
Σχήμα 6. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στη Λάρισα
Σχήμα 7. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στη Μαγνησία
Σχήμα 8. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στην Καρδίτσα
Σχήμα 9. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στα ΤρίκαλαΣτην Αχαΐα, παρουσιάζεται μείωση σε σχέση με την Παρασκευή με 138 κρούσματα το Σάββατο (Σχήμα 10). Η συνολικά έντονα αυξητική πορεία, πιστεύουμε ότι έχει περάσει την κορύφωσή της με την εφαρμογή των μέτρων που ισχύουν από τις 6 Φεβρουαρίου, αν και με τις υπάρχουσες διακυμάνσεις ως προς την προβλεπόμενη πορεία που παρατηρούνται από μέρα σε μέρα, η περιφερειακή ενότητα δεν προβλέπεται να βγει από τον χαρακτηρισμό ως «κόκκινη» περιοχή ούτε μέχρι τις 31 Μαρτίου. Χρειάζεται προσοχή λοιπόν στην εφαρμογή των μέτρων για να συνεχισθεί η επιθυμητή καθοδική πορεία στην εξέλιξη των κρουσμάτων. Σταθερή εμφανίζεται η κατάσταση στη Λακωνία με 5 κρούσματα το Σάββατο (Σχήμα 12), στην οποία η συνολική τάση παραμένει ανοδική, όχι όμως τόσο ώστε να χαρακτηριστεί κόκκινη η περιοχή. Μείωση παρουσιάστηκε στην Αργολίδα με 19 κρούσματα (Σχήμα 14) η οποία όμως δεν επηρεάζει τη συνολική πορεία που έχει περιέλθει σε τροχιά αποκλιμάκωσης. Στην Αρκαδία όπου εντοπίσθηκαν 24 κρούσματα (Σχήμα 11) η καμπύλη κινείται καθοδικά, αλλά με διακυμάνσεις. Η Αρκαδία η οποία είχε περάσει στις κόκκινες περιοχές εδώ και 2 εβδομάδες εμφάνιζε πολύ έντονα ανοδική τάση, η οποία είχε καμφθεί, και πλέον διανύει μια ακόμη ανοδική τροχιά που διαφαίνεται σύντομης διάρκειας, οπότε και λόγω των διακυμάνσεων στη πορεία των τελευταίων ημερών, αναμένουμε να καθυστερήσει περαιτέρω ο αποχαρακτηρισμός της περιοχής ως κόκκινη. Όσον αφορά άλλες περιοχές της Πελοποννήσου, ελαφρώς καθοδική σε σχέση με την Παρασκευή εμφανίζεται η κατάσταση στη Μεσσηνία με 13 κρούσματα (Σχήμα 13) ενώ καθοδική είναι η πορεία της πανδημίας και στην Ηλεία με 15 κρούσματα (Σχήμα 15). Στην Κορινθία παρατηρείτε μείωση με 38 κρούσματα (Σχήμα 16). Υπάρχει ανάγκη αύξησης του αριθμού των τεστ ανίχνευσης στην Πελοπόννησο (και ιδιαίτερα στην Αχαΐα) με σκοπό την διακοπή των αλυσίδων μετάδοσης.
Σχήμα 10. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στην Αχαΐα
Σχήμα 11. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στην Αρκαδία
Σχήμα 12. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στη Λακωνία
Σχήμα 13. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στην Μεσσηνία
Σχήμα 14. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στην Αργολίδα
Σχήμα 15. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στην Ηλεία
Σχήμα 16. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στην ΚορινθίαΣτην Αιτωλοακαρνανία (Σχήμα 17) με 22 κρούσματα το Σάββατο παρατηρείται ελαφρά μείωση σε σχέση με την Παρασκευή (27 κρούσματα) (Σχήμα 17) ενώ η κορύφωση της επιδημικής καμπύλης σε ό,τι αφορά στα κρούσματα φαίνεται να έχει παρέλθει, και η περιοχή προχθές μόλις αποχαρακτηρίστηκε από κόκκινη, σύμφωνα με την προβλεπόμενη καμπύλη νέων κρουσμάτων του μοντέλου. Εντούτοις, σε όλες τις επαρχιακές περιφερειακές ενότητες παρατηρούνται διακυμάνσεις οι οποίες ενίοτε αντιστρέφουν ταχέως την καθοδική πορεία. Στην Εύβοια, με 52 κρούσματα το Σάββατο, παρατηρείται μείωση σε σχέση με την Παρασκευή (Σχήμα 18) και η συνολική πορεία της καμπύλης νέων κρουσμάτων παραμένει ελαφρά καθοδική όπως έχουμε προβλέψει λαμβάνοντας υπόψη και τις διακυμάνσεις. Λόγω αυτών των διακυμάνσεων, η Εύβοια προβλέπεται να παραμείνει «κόκκινη» τουλάχιστον μέχρι το τέλος Μαρτίου. Ανοδική τάση είχαμε στη Βοιωτία με 42 κρούσματα (Σχήμα 19), στην οποία επίσης είχε διαμορφωθεί μια τάση σταθεροποίησης την προηγούμενη εβδομάδα, η οποία όμως ακολουθήθηκε από ανοδική τάση τις τελευταίες ημέρες. Η ανοδική εξέλιξη της πανδημίας στη Βοιωτία ξεκίνησε την αποκλιμάκωση, σύμφωνα με τις προβλέψεις των προηγουμένων ημερών, αλλά η περιοχή θα παραμείνει κόκκινη μέχρι το τέλος του Μαρτίου. Μειωμένος σε σχέση με την Παρασκευή ήταν ο αριθμός των κρουσμάτων και στη Φθιώτιδα με 23 κρούσματα το Σάββατο (Σχήμα 20), η οποία έχει περιέλθει σε σταθεροποιητική πορεία. Αύξηση του αριθμού κρουσμάτων σε σχέση με τις προηγούμενες ημέρες παρατηρήθηκε στην Ευρυτανία, καθώς εντοπίστηκαν 4 κρούσματα (Σχήμα 21), στην οποία πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή, καθώς λόγω των αναμενόμενων διακυμάνσεων, θα συνεχίσει να είναι κόκκινη έως και μετά τις 31 Μαρτίου.
Σχήμα 17. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στην Αιτωλοακαρνανία
Σχήμα 18. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στην Εύβοια
Σχήμα 19. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στη Βοιωτία
Σχήμα 20. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στη Φθιώτιδα
Σχήμα 21. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στη ΕυρυτανίαΑυξημένος σε σχέση με την Παρασκευή ήταν ο αριθμός των κρουσμάτων και στα Ιωάννινα με 30 κρούσματα το Σάββατο (Σχήμα 22), που έχοντας προ ημερών ξεπεράσει το όριο της κόκκινης περιοχής, φαίνεται να ξεπερνούν την κορύφωση της επιδημικής καμπύλης, όπως είχαμε προβλέψει (είχε τοποθετηθεί στις 10-11 Μαρτίου). Τα Ιωάννινα θα παραμείνουν στις κόκκινες περιοχές μέχρι τις 25 Μαρτίου όμως, άρα χρειάζεται προσοχή στην εφαρμογή των μέτρων αναχαίτισης της επιδημίας. Αντίθετα σταθερότητα παρατηρείται στην Θεσπρωτία καθώς εντοπίστηκαν 5 κρούσματα (Σχήμα 23) με τη συνολική πορεία να παραμένει πτωτική, ενώ αύξηση παρατηρήθηκε στην Άρτα με 8 κρούσματα (Σχήμα 24), όπου αναμένεται μια ανοδική τάση λίγων ημερών μέχρι να ξανακινήσει η πτώση.
Σχήμα 22. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στα Ιωάννινα
Σχήμα 23. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στα Θεσπρωτία
Σχήμα 24. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στα ΆρταΌσον αφορά στις πόλεις της Βορείου Ελλάδας, μείωση κρουσμάτων παρουσιάζεται στην Ημαθία με 24 κρούσματα το Σάββατο (Σχήμα 25), στην Πέλλα με 33 κρούσματα (Σχήμα 26), στην Χαλκιδική με 10 κρούσματα (Σχήμα 36), στο Κιλκίς με 10 κρούσματα (Σχήμα 25), στην Πιερία με 16 κρούσματα (Σχήμα 27). Αντίθετα καθοδική είναι η πορεία της πανδημίας στην Καβάλα με 24 κρούσματα (Σχήμα 31), στις Σέρρες με 26 κρούσματα (Σχήμα 34), στην Κοζάνη με 67 κρούσματα (Σχήμα 27) και στην Καστοριά με 5 κρούσματα (Σχήμα 35). Σταθερή είναι η κατάσταση στη Φλώρινα με 3 κρούσματα (Σχήμα 28) και στα Γρεβενά με 2 κρούσματα (Σχήμα 33). Στην Κοζάνη έχει διαμορφωθεί σταθερά ανοδικής τάσης και στην Καστοριά η συνολική πορεία της επιδημικής καμπύλης είναι αυξητική και η κορύφωση προβλέπεται να επέλθει σε 3-4 ημέρες. Παρά την εφαρμογή των περιοριστικών μέτρων η Χαλκιδική προβλέπεται να παραμείνει «κόκκινη» και μετά το τέλος του μήνα. Εντούτοις και άλλες περιοχές πλέον είτε βρίσκονται τις τελευταίες ημέρες πάνω από το όριο (Καβάλα, Ημαθία, Πέλλα, Καστοριά, Κιλκίς, Πιερία, Γρεβενά, Σέρρες, Καστοριά). Από αυτές όμως περισσότερο ανησυχεί και πάλι η Κοζάνη, στην οποία έχει διαμορφωθεί έντονη αυξητική τάση τις τελευταίες ημέρες, η οποία εάν ακολουθήσει την προβλεπόμενη τροχιά θα αρχίσει να αποκλιμακώνεται μετά τις 25 Μαρτίου, όπως και η Καστοριά, η οποία έχει για την ώρα ακόμα πιο έντονα ανοδική τάση.
Σχήμα 25. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στην Ημαθία
Σχήμα 26. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στην Πέλλα
Σχήμα 27. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στην Κοζάνη
Σχήμα 28. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στη Φλώρινα
Σχήμα 29. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στη Δράμα
Σχήμα 30. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στο Κιλκίς
Σχήμα 31. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στην Καβάλα
Σχήμα 32. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στην Πιερία
Σχήμα 33. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στα Γρεβενά
Σχήμα 34. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στις Σέρρες
Σχήμα 35. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στην Καστοριά
Σχήμα 36. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στη ΧαλκιδικήΌσον αφορά στη Θράκη, στη Ροδόπη το Σάββατο εντοπίστηκαν 0 κρούσματα όπως και την Παρασκευή, και η συνολική τάση διαμορφώνεται σε σταθερή, επανερχόμενη στην πορεία που προβλέπει το μοντέλο (Σχήμα 37). Μειωμένος είναι ο αριθμός των κρουσμάτων και στην Ξάνθη με 2 κρούσματα το Σάββατο (Σχήμα 33), και συνολικά διαφαίνεται ελαφριά αποσταθεροποίηση της τροχιάς αποκλιμάκωσης των προηγουμένων ημερών. Στον Έβρο με 6 κρούσματα (Σχήμα 39), έχουμε μείωση σε σχέση με την Παρασκευή, και για την ώρα η συνολική πορεία παραμένει ελαφρά ανοδική, αλλά αναμένεται να περιέλθει ξανά σε ελαφρά πτωτική τις αμέσως επόμενες ημέρες, ακολουθώντας τις προβλεπόμενες διακυμάνσεις.
Σχήμα 37. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στη Ροδόπη
Σχήμα 38. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στην Ξάνθη
Σχήμα 39. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στον ΈβροΣτη Λέσβο το Σάββατο εντοπίστηκαν 8 κρούσματα (Σχήμα 40) και η συνολική πορεία των τελευταίων ημερών υποδεικνύει την ήπια σταθεροποίηση που αναμέναμε. Στην Κέρκυρα με 1 κρούσμα (Σχήμα 41) παρατηρείται μείωση σε σχέση με την Παρασκευή, και η πορεία της πανδημίας ακολουθεί μειωτική τροχιά, επίσης με έντονες διακυμάνσεις. Στα Χανιά με 29 κρούσματα (Σχήμα 43) έχουμε μείωση σε σχέση με την Παρασκευή, και συνεχίζεται η ανοδική τάση, η οποία αναμένουμε να καμφθεί στις επόμενες ημέρες. Στο Ηράκλειο, που εντοπίστηκαν 31 κρούσματα το Σάββατο, παρατηρείται καθοδική τάση σε σχέση με την Παρασκευή (Σχήμα 42), και έχει περιέλθει σε ανοδική πορεία ξανά, λόγω του πολύ μεγάλου αριθμού φορέων του μεταλλαγμένου στελέχους. Με βάση τις προβλέψεις του μοντέλου, αναμένεται σταθεροποίηση, ίσως και ελαφρά αποκλιμάκωση στις επόμενες ημέρες. Αυτή η δυναμική σίγουρα θα καθυστερήσει την έναρξη της πτωτικής πορείας και τον αποχαρακτηρισμό της περιοχής ως κόκκινη ίσως και μετά τις 31 Μαρτίου. Αύξηση κρουσμάτων παρατηρείται στο Ρέθυμνο με 10 κρούσματα (Σχήμα 44) το οποίο συνεχίζει να παραμένει στην κόκκινη περιοχή και αναμένουμε να συνεχιστεί αυτό για όλη τη διάρκεια του Μαρτίου. Στο Λασίθι παρατηρείται ανοδική πορεία καθώς εντοπίστηκαν 4 κρούσματα (Σχήμα 45). Στη Χίο με 16 κρούσματα το Σάββατο (Σχήμα 46), παρατηρείται αύξηση σε σχέση με την Παρασκευή, και η συνολική πορεία προβλέπει να παραμένει στις «κόκκινες» περιοχές και τις επόμενες ημέρες, ιδιαίτερα εάν διατηρηθεί η πολύ έντονα ανοδική τάση των τελευταίων ημερών, ενώ στη Θάσο, όπου εντοπίστηκαν 0 κρούσματα (Σχήμα 47), η συνολική τάση παραμένει καθοδική.
Σχήμα 40. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στη Λέσβο
Σχήμα 41. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στην Κέρκυρα
Σχήμα 42. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στο Ηράκλειο
Σχήμα 43. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στα Χανιά
Σχήμα 44. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στο Ρέθυμνο
Σχήμα 45. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στο Λασίθι
Σχήμα 46. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στη Χίο
Σχήμα 47. Πορεία του ημερησίου αριθμού των κρουσμάτων (κυλιόμενος μέσος όρος 7 ημερών) στην Θάσο Συμπεράσματα:Η αύξηση που παρατηρείται πλέον στον αριθμό των ασθενών σε κρίσιμη κατάσταση (διασωληνωμένοι σε ΜΕΘ), καθώς και ο αριθμός των θανάτων (αν και με κάποια μικρή απόκλιση το Σάββατο) συνάδουν με τις προσομοιώσεις του μοντέλου CORE, όπως και ο αριθμός των κρουσμάτων, μετά και τις επικαιροποιημένες προβλέψεις της προηγούμενης εβδομάδας, όπου ελήφθη υπόψιν η μεγαλύτερη διασπορά των μεταλλαγμένων και ταχύτερα μεταδιδόμενων στελεχών. Τα παραπάνω αποτελέσματα αποτυπώνονται και στο δείκτη θετικότητας, του οποίου η ημερήσια τιμή παρουσίασε μεγάλη αύξηση σε σχέση με την προηγουμενη εβδομάδα. Σε πανελλαδικό επίπεδο ο κυλιόμενος εβδομαδιαίος μέσος όρος του δείκτη θετικότητας διαμορφώθηκε στο 7,4% (η ημερήσια τιμή το Σάββατο ήταν 5,0%) ενώ ο κυλιόμενος εβδομαδιαίος μέσος όρος του πραγματικού αριθμού αναπαραγωγής Rt (δηλαδή ο αριθμός των ατόμων που ένας φορέας μπορεί να επιμολύνει) διαμορφώθηκε στο 1,05 (τιμές του Rt πάνω από τη μονάδα υποδηλώνουν καθαρή αύξηση της διασποράς του ιού στην κοινότητα). Πλέον, με τον υψηλότερο αριθμό φορέων του μεταλλαγμένου στελέχους και την αναθεώρηση στις προβλέψεις, δεν προβλέπεται σύντομα κάμψη του ρυθμού αύξησης, και μπορεί να χρειαστεί να παραταθούν τα περιοριστικά μέτρα και μετά το τέλος Μαρτίου.Με δεδομένο τον πολύ υψηλό αριθμό κρουσμάτων και το Σάββατο, αλλά και το γεγονός ότι πολλές περιοχές συμπεριλαμβανομένου και της Αττικής βρίσκονται ήδη σε lockdown εδώ και μέρες, η πορεία της πανδημίας δεν είναι η αναμενόμενη, γεγονός που στη παρούσα φάση ίσως υποδηλώνει περισσότερο μεγαλύτερη διασπορά των μεταλλαγμένων στελεχών στην κοινότητα και λιγότερο πλημμελή εφαρμογή των μέτρων. Συνεπώς, παρά την επαναπαραμετροποίηση του μοντέλου και την αναθεώρηση των προβλέψεων, είναι επιτακτική η ανάγκη να έχουμε καλύτερη εικόνα της διασποράς τους, έτσι ώστε να μπορέσει να γίνει ορθή αναπροσαρμογή των εκτιμήσεων για την πορεία της πανδημίας στις επόμενες εβδομάδες.Mε βάση τα δεδομένα αυτής της εβδομάδας, καλώς εφαρμόσθηκαν τα περιοριστικά μέτρα που ισχύουν από τις 4 Μαρτίου, τα οποία ίσως χρειαστούν επιπλέον αναθεώρηση, με βάση την επιδημιολογική εικόνα που θα επικρατήσει, ενώ επίσης καλώς εφαρμόσθηκε το lockdown στην Αθήνα μέχρι τις 15 Μαρτίου. Με τα μέχρι τώρα δεδομένα, τα μέτρα αυτά φαίνονται να είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, και αναμένουμε να δούμε εάν θα αποδειχθούν ικανά και στην πράξη να αναχαιτίσουν την επέλαση ενός τρίτου κύματος, εν αναμονή και επιπλέον στοιχείων, τόσο για τη μεταδοτικότητα του στελέχους B.1.1.7. του SARS-CoV-2, όσο και της διασποράς του στην κοινότητα, οπότε συνολικά προτείνουμε την εφαρμογή καθολικού lockdown σε όλη τη χώρα, ώστε να αναχαιτιστεί η διαφαινόμενη ανοδική πορεία που διαμορφώνεται. Η πρόταση αυτή υποστηρίζεται και από το υψηλό ποσοστό πληρότητας των ΜΕΘ, των οποίων οι ανάγκες αναμένεται να συνεχίσουν να αυξάνουν.Παρά την εφαρμογή οριζόντιων μέτρων ανάσχεσης της πανδημίας που εφαρμόσθηκαν από τα τέλη Οκτωβρίου, η πορεία της τελευταίας διαφοροποιείται από περιοχή σε περιοχή. Οι παραπάνω παρατηρήσεις τείνουν στο συμπέρασμα ότι η διαχείριση του υγειονομικού κινδύνου θα πρέπει να εξεταστεί σε τοπικό επίπεδο. Πλέον προβληματίζουν πέρα από την Αττική και τη Θεσσαλονίκη, η Αχαΐα, η Εύβοια, η Βοιωτία, η Χαλκιδική, καθώς επίσης η Αρκαδία, η Αργολίδα, η Κορινιθία, η Φθιώτιδα, η Ευρυτανία, η Λάρισα, η Κοζάνη, η Καστοριά, η Καβάλα, η Λέσβος, η Χίος, το Ηράκλειο, τα Χανιά, τα Ιωάννινα, η Ημαθία, η Πιερία, η Πέλλα, το Κιλκίς, τα Γρεβενά, η Μαγνησία και η Καρδίτσα.. Συνολικά, τα τεστ ανίχνευσης θα πρέπει να φτάσουν τουλάχιστον στα 120.000 και να δίνεται έμφαση στοχευμένα στις περιφερειακές ενότητες στις οποίες η δυναμική της διασποράς φαίνεται να είναι ανησυχητική για 1-2 ημέρες ώστε να ανιχνεύονται οι ασυμπτωματικοί και προσυμπτωματικοί φορείς και να σπάει η αλυσίδα μετάδοσης βάζοντάς τους σε καραντίνα. Λόγω της ανησυχίας που εγείρει η παρουσία στην κοινότητα των μεταλλαγμένων στελέχους του SARS-CoV-2 (κυρίως η βρετανική και η νοτιοαφρικανική μετάλλαξη) και προκειμένου να περιορίσουμε ή τουλάχιστον να καθυστερήσουμε την ευρεία διασπορά τους, προτείνουμε τα ακόλουθα μέτρα πριν συζητηθεί το περαιτέρω άνοιγμα εκπαιδευτικών και οικονομικών δραστηριοτήτων:– πιστή εφαρμογή του ήδη υπάρχοντος νομοθετικού πλαισίου για την τηλεργασία (όσο το δυνατόν περισσότερο, αλλά τουλάχιστον 50%) ή ακόμη και αύξηση του ελάχιστου ορίου τηλεργασίας στο 75% όπου αυτό είναι δυνατόν τόσο από δημόσιους όσο και ιδιωτικούς φορείς – είναι απαραίτητο να υπάρξει άμεσα πολύ μεγαλύτερος έλεγχος της εφαρμογής της σχετικής ΚΥΑ από όλους τους εργοδότες του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα. Σημερινά στοιχεία δείχνουν ότι το επίπεδο τηλεργασίας στον ιδιωτικό τομέα ανέρχεται οριακά στο 25%. Υπάρχει άμεση ανάγκη για επιτήρηση της εφαρμογής της σήμερα ισχύουσας νομοθεσίας και για την περαιτέρω ενίσχυσή της, ήδη από την επόμενη Δευτέρα, 22 Μαρτίου. – αύξηση του αριθμού των δοκιμών (συμπεριλαμβανομένων τόσο των δοκιμών RT-PCR όσο και των ταχέων δοκιμών που βασίζονται σε αντιγόνα) σε βιομηχανικές και βιοτεχνικές εγκαταστάσεις και γενικά σε χώρους εργασίας με μεγάλη πιθανότητα συγχρωτισμού λόγω της φύσης της παραγωγικής διαδικασίας.– αύξηση του αριθμού των δοκιμών (συμπεριλαμβανομένων τόσο των δοκιμών RT-PCR όσο και των ταχέων δοκιμών που βασίζονται σε αντιγόνα) σε ιδρύματα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης τόσο για το διδακτικό προσωπικό όσο και για τους μαθητές (ειδικά αυτά του λυκείου για όσα λύκεια έχουν ήδη ανοίξει ή πρόκειται να ανοίξουν)– αύξηση του αριθμού των δοκιμών στους εργάτες γης που έρχονται στη χώρα από τα βόρεια σύνορα– συνταγογράφηση των τεστ και διάθεσή τους από φαρμακεία για προώθηση του αυτό-ελέγχου– μείωση του αριθμού των μαθητών στους 17 ανά τάξη σε όλες τις βαθμίδες της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με οργάνωση των μαθημάτων σε 2 βάρδιες, εναλλάξ μαθήματα ή και υβριδικά μαθήματα με συνδυασμό διά ζώσης εκπαίδευσης και τηλεκπαίδευσης– χρήση συσκευών καθαρισμού αέρα (συσκευές απολύμανσης και φιλτραρίσματος αέρα) σε σχολικές αίθουσες με πάνω από 17 μαθητές, στα καταστήματα λιανικού εμπορίου, σε μέσα μαζικής μεταφοράς, στην ακτοπλοϊα, σε εστιατόρια και σε δημόσιους κλειστούς χώρους. Αυτό θα συντελέσει σε μείωση κατά 20-25% του συνολικού ρυθμού μετάδοσης (καθώς η αερομεταφερόμενη μετάδοση αντιπροσωπεύει πάνω από το 25-30% του συνόλου).– Να γίνει αύξηση του ποσοστού εμβολιασμού στο μέγιστο δυνατό επίπεδο, για να χρησιμοποιηθεί ως ενεργός έλεγχος της δυναμικής της πανδημίας και να δημιουργηθεί τεχνητή ανοσία σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Μετά το πέρας του εμβολιασμού ευπαθών ομάδων η έρευνά μας έχει καταδείξει ότι στοχευμένος εμβολιασμός επαγγελματικών ομάδων ανεξάρτητα ηλικίας που έρχονται σε περισσότερες ενεργές επαφές λόγω της φύσης της εργασίας τους θα μπορούσε να μειώσει κατά 70.000 τα ενεργά κρούσματα στον ελληνικό πληθυσμό μέχρι το τέλος Ιουνίου. Τέτοιες επαγγελματικές ομάδες θα ήταν με προτεραιότητα οι εργαζόμενοι στον τουρισμό και τα καταλύματα, στην εστίαση, στο λιανικό εμπόριο, στην εκπαίδευση, στις μεταφορές, και στην παροχή υπηρεσιών. – Σχετικά με το άνοιγμα των συνόρων σε τουριστικές ροές, αυτό θα πρέπει να συνοδευτεί με τα παρακάτω μέτρα:α) εργαστηριακός έλεγχος των ταξιδιωτών τουλάχιστον 48 ώρες πριν την αναχώρηση με δυνατότητα επανάληψης του ελέγχου 7 ημέρες από την άφιξή τους στη χώραβ) πιστοποιητικό ανάρρωσης από την Covid-19 με ημερομηνία μέχρι 6 μήνες πριν την άφιξή τους στη χώρα. γ) δυνατότητα αυξημένου αριθμού rapid test στα τουριστικά θέρετρα της χώρας και όχι μόνο στις πύλες εισόδου.Αν θέλουμε να συνδυάσουμε τη χρηστή διαχείριση του υγειονομικού κινδύνου από την COVID-19 με την εύρυθμη λειτουργία της οικονομίας και της κοινωνίας, είναι κρίσιμο να προετοιμάζουμε κατάλληλα τους χώρους εργασίας, εκπαίδευσης, τα μέσα μαζικής μεταφοράς σε επίπεδα υποδομής ώστε να μπορούν να λειτουργήσουν με αυξημένη ασφάλεια και να μην στηριζόμαστε μόνο στα μέτρα περιορισμού δραστηριοτήτων. Ο περιορισμός δραστηριοτήτων και το lockdown είναι τα τελικά μέτρα που παίρνουμε όταν πρέπει να περιορίσουμε την επέκταση της διασποράς του SARS–CoV-2 δραστικά, δεν μπορεί να είναι τα πρώτα μέτρα που παίρνουμε.
