Στην κλιμάκωση της τουρκικής προκλητικότητας και των απειλών της Άγκυρας, στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και τον σύγχρονο αναθεωρητισμό, καθώς και στην ετοιμότητα της Ελλάδας να αντιμετωπίσει την ενεργειακή κρίση, αναφέρθηκε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, σε συνέντευξή του στο γαλλικό περιοδικό Le Point.
Της Μαρίας Δεναξά
Το περιοδικό σημειώνει ότι οι εντάσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας έφτασαν και πάλι στο απώγειό τους το φθινόπωρο και οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι φοβούνται το ενδεχόμενο μιας σύγκρουσης εμβέλειας. Σημειώνει τις καθημερινές παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου, την αμφισβήτηση των συνόρων και τις απειλές για εισβολή. «Η Άγκυρα εξοργίζεται και προκαλεί, εν όψει των προεδρικών και βουλευτικών εκλογών του 2023 στην Τουρκία. Η Ελλάδα, όπου οι κοινοβουλευτικές εκλογές έχουν επίσης προγραμματιστεί για το επόμενο έτος, αρνείται να υποκύψει στις πιέσεις. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, πρόεδρος της κεντροδεξιάς Νέας Δημοκρατίας από το 2015 και επικεφαλής της κυβέρνησης από το 2019, αποφάσισε να ενισχύσει την άμυνα της Ελλάδας με την αγορά στρατιωτικού εξοπλισμού, κυρίως από τη Γαλλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες», γράφει το γαλλικό περιοδικό στον πρόλογο της συνέντευξης, η οποία έχει ως εξής:
Le Point: (LP): Στις 6 Οκτωβρίου στην Πράγα, κατά την παρουσίαση της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας (EPC) από 44 χώρες της γηραιάς ηπείρου, σημειώθηκε ένα επεισόδιο με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος αποχώρησε πρόωρα από το δείπνο των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων. Τι συνέβη;
Κυριάκος Μητσοτάκης (ΚΜ): Ο πρόεδρος Ερντογάν πήρε το λόγο για να δείξει με το δάχτυλο την Ελλάδα, κατηγορώντας την ότι ευθύνεται για την αστάθεια στη Μεσόγειο. Είχα προηγουμένως ενημερώσει τον Charles Michel, τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ότι, αν αυτό συνέβαινε, θα ασκούσα το δικαίωμά μου να απαντήσω. Αυτό συνέβη. Αυτό μου έδωσε την ευκαιρία να ξεκαθαρίσω ποιος κρύβεται πίσω από τις τρέχουσες εντάσεις και προκλήσεις – καλώντας παράλληλα τον κ. Ερντογάν να συμμετάσχει σε έναν σοβαρό διάλογο στη βάση του διεθνούς δικαίου, όπως κάνουν όλοι οι υπεύθυνοι ηγέτες. Σε κάθε περίπτωση, νομίζω ότι αυτή η ανταλλαγή απόψεων μπροστά σε περισσότερους από 40 αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων ήταν αποκαλυπτική. Οι συνάδελφοί μου μπόρεσαν να δουν ποιος είναι ο πραγματικός επιτιθέμενος. Τώρα είναι σαφές σε όλους. Μια πολιτική κοινότητα βασίζεται σε κοινές αξίες και αρχές. Η Γαλλία, ως εμπνευστής της πρωτοβουλίας, είχε δίκιο να καλέσει την Τουρκία. Αλλά εναπόκειται τώρα στην Τουρκία να αποφασίσει αν θέλει πραγματικά να ενταχθεί.
Γιατί θα πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη τις τελευταίες απειλές του Τούρκου Προέδρου, ειδικά για εισβολή στην Ελλάδα “νύχτα”;
Οποιαδήποτε απειλή κατά της εδαφικής κυριαρχίας μιας χώρας πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη, ιδίως στο σημερινό διεθνές πλαίσιο. Το τελευταίο διάστημα υπήρξε μια αναμφισβήτητη κλιμάκωση της τουρκικής ρητορικής, με πρωτοφανή επιθετική γλώσσα, εξωφρενικές δηλώσεις που στόχευαν τη χώρα μου και εμένα προσωπικά. Ο πρόεδρος Ερντογάν αφήνει τακτικά υπονοούμενα και τώρα λέει ότι μπορεί να εισβάλει στη χώρα μου νύχτα, προσθέτοντας ότι η Τουρκία δεν μπορεί να κάνει διάλογο με την Ελλάδα επειδή “δεν είμαστε στο επίπεδό του”. Αυτό μπορεί να είναι γλωσσική υπερβολή που χρησιμοποιείται για εσωτερικούς εκλογικούς σκοπούς. Ταυτόχρονα όμως, δεν μπορεί να αγνοηθεί ότι τα λόγια αυτά επιβεβαιώνουν μια επιθετική και επεκτατική προσέγγιση έναντι της Ελλάδας.
Οι τουρκικές προκλήσεις πρέπει να αναλυθούν υπό το πρίσμα των σημερινών γεγονότων: Η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με έναν πόλεμο στην ήπειρό της για πρώτη φορά μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Για τη χώρα μου, είναι απαραίτητο να τηρηθεί το διεθνές δίκαιο, να διατηρηθούν το απαραβίαστο των συνόρων και η αρχή του διαλόγου ως ο μόνος τρόπος για την ειρηνική επίλυση των διαφορών μεταξύ των χωρών. Από την πλευρά μας, αναγνωρίζουμε μόνο μία διαφορά με την Τουρκία: την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων, της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (ΑΟΖ). Έχουμε μόνον έναν τρόπο να το διευθετήσουμε, που είναι μέσω του Διεθνούς Δικαίου. Αν ο Λίβανος και το Ισραήλ, δύο χώρες που δεν αναγνωρίζουν καν η μία την άλλη, καταφέρνουν να διευθετήσουν τις διαφορές τους, δεν βλέπω γιατί να μην μπορούμε να κάνουμε το ίδιο με την Τουρκία.
Φοβάστε ότι η Τουρκία θα συμπεριφερθεί με την Ελλάδα όπως η Ρωσία με την Ουκρανία;
Μια ένοπλη σύγκρουση μεταξύ δύο χωρών του ΝΑΤΟ είναι καταρχήν αδιανόητη. Ωστόσο, οι κίνδυνοι που ενέχει η σημερινή κατάσταση δεν πρέπει να υποτιμηθούν. Έχω κάνει μια συνειδητή επιλογή να μην αντιδρώ σε κάθε επιθετική πρόκληση του Προέδρου Ερντογάν και δεν θα παίξω ποτέ το χαρτί του ενός εναντίον του άλλου. Από την άλλη πλευρά, όπως είπα στα Ηνωμένα Έθνη, και επαναλαμβάνω: η πόρτα του διαλόγου είναι πάντα ανοιχτή από την πλευρά μου, στη βάση του διεθνούς δικαίου, αλλά δεν θα δεχθώ καμία αμφισβήτηση της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας. Θα θέλαμε να έχουμε την καλύτερη δυνατή συνεργασία με την Τουρκία, αλλά, δεδομένης της κατάστασης, το απλό καθήκον μου είναι να υπερασπιστώ την ασφάλεια της χώρας μου με κάθε μέσο.
Αναφέρεστε στις αγορές όπλων από την Ελλάδα, όπως τα 24 μαχητικά αεροσκάφη Rafale και τις 3 φρεγάτες που αποκτήθηκαν από τη Γαλλία και τα μαχητικά αεροσκάφη F-35 που αγοράστηκαν από τις Ηνωμένες Πολιτείες;
Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί στην Ελλάδα το δικαίωμα να εξασφαλίσει την άμυνά της. Η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών δεν επέτρεψε επενδύσεις στον εκσυγχρονισμό των ενόπλων δυνάμεών μας. Τώρα που τα δημόσια οικονομικά μας έχουν βελτιωθεί σημαντικά, είναι φυσικό να αναλάβουμε ένα πρόγραμμα ανανέωσης, αλλά πάντα με γνώμονα την άμυνα. Μπορώ μόνο να χαιρετίσω τη συνεργασία που έχουμε με τη Γαλλία σε αυτόν τον τομέα.
Η Ελλάδα δαπανά το 2% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της για την άμυνα.
Είναι αλήθεια ότι οι δαπάνες υπερβαίνουν το 2% του ΑΕΠ- ωστόσο, διατηρούμε έναν συνετό σχεδιασμό, ανάλογο με τις ανάγκες και τους πόρους μας. Ως μέλος του ΝΑΤΟ, ενεργούμε σύμφωνα με τις απαιτήσεις του προγράμματος αμυντικών επενδύσεων που συμφωνήθηκαν το 2014. Δεν επιθυμούμε να εμπλακούμε σε μια κούρσα εξοπλισμών με την Τουρκία, αλλά είμαστε υποχρεωμένοι να διατηρήσουμε ένα αποτρεπτικό μέσο σε κάθε απόπειρα υπονόμευσης της κυριαρχίας μας. Δεν χρειάζεται να πούμε περισσότερα.
Η Τουρκία υποστηρίζει πως αισθάνεται ότι απειλείται…
Είναι ανεύθυνο για την Τουρκία να ισχυρίζεται ότι αισθάνεται πως απειλείται από τα νησιά μας, όταν η πραγματικότητα είναι ακριβώς το αντίθετο. Υπενθυμίζω εδώ την εισβολή του τουρκικού στρατού στην Κύπρο το 1974 – είναι ακόμη και σήμερα υπό κατοχή. Επαναλαμβάνω λοιπόν ότι θέλουμε τις καλύτερες δυνατές σχέσεις με τον γείτονά μας, αλλά η Άγκυρα πρέπει να γνωρίζει ότι υπάρχει μια κόκκινη γραμμή που δεν πρέπει να ξεπεραστεί.
Τον Ιούλιο του 2020 σημειώθηκαν σοβαρά επεισόδια στο Αιγαίο Πέλαγος, όταν η Τουρκία έστειλε ένα ερευνητικό σκάφος για τον εντοπισμό υδρογονανθράκων συνοδευόμενο από πολεμικά πλοία. Μόνο η Γαλλία παρενέβη, γεγονός που αναχαίτισε την κλιμάκωση…
Είναι αλήθεια ότι η σχέση μας με τη Γαλλία είναι μοναδική. Πέρα από την ιστορική φιλία μεταξύ των λαών μας, υπάρχει πλέον συνεργασία με βάση τη συμφωνία στρατηγικής εταιρικής σχέσης που υπογράφηκε πέρυσι στο Παρίσι. Η συμφωνία αυτή προβλέπει αμοιβαία συνδρομή σε περίπτωση κινδύνου. Η Γαλλία θα παρέμβει για να στηρίξει την Ελλάδα σε περίπτωση στρατιωτικής επίθεσης και το αντίστροφο. Με τον φίλο μου, τον Πρόεδρο Εμμανουέλ Μακρόν, μοιραζόμαστε ένα κοινό όραμα για το μέλλον της Ευρώπης.
Πώς βλέπετε την επιθυμία του Τούρκου προέδρου να μεσολαβήσει στην ουκρανική σύγκρουση;
Η Τουρκία είναι η μόνη χώρα του ΝΑΤΟ που δεν έχει ευθυγραμμιστεί με τις δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Αντιθέτως, επωφελείται σε μεγάλο βαθμό από τα περιοριστικά μας μέτρα, διευκολύνοντας την εκτροπή τους, η οποία μειώνει την αποτελεσματικότητά τους.
Πού βρίσκεται η Ελλάδα σε αυτή τη σύγκρουση; Τι ρόλο παίζει;
Η Ελλάδα είναι πάντα στο πλευρό του διεθνούς δικαίου, της δικαιοσύνης και της ελευθερίας. Από την πρώτη ημέρα της ρωσικής επίθεσης, στηρίξαμε την Ουκρανία στέλνοντας ανθρωπιστική και στρατιωτική βοήθεια. Ήταν μια δύσκολη απόφαση, διότι η Ελλάδα, ιστορικά και παραδοσιακά, έχει μια φιλία με τον ρωσικό λαό. Εξήγησα δημοσίως ότι αυτός ο πόλεμος μας αφορά όλους, διότι αποτελεί παραβίαση των ιερών αρχών του διεθνούς δικαίου, δηλαδή της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας. Δεν μπορούμε να δεχθούμε τη δημιουργία τέτοιων προηγούμενων. Επιπλέον, η Ρωσία εργαλειοποιεί τις πηγές ενέργειας και έχει προκαλέσει αυτή την οικονομική και κοινωνική κρίση που επηρεάζει όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Έχουμε επίσης διαθέσει το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης, στα βόρεια της χώρας, στο ΝΑΤΟ. Το λιμάνι έχει γίνει πύλη φυσικού αερίου για την κάλυψη των αναγκών της Ελλάδας και των Βαλκανίων – και ακόμη και, γιατί όχι; της Ουκρανίας.
Ποια είναι η ενεργειακή σας στρατηγική;
Βρισκόμαστε στο τελικό στάδιο της κατασκευής ενός πλωτού σταθμού υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) και μόλις εγκαινιάσαμε τον ενδιάμεσο αγωγό TAP που θα μεταφέρει αζέρικο αέριο από την Ελλάδα στη Βουλγαρία και στη συνέχεια στη Ρουμανία. Στόχος είναι να βοηθηθούν τα Βαλκάνια να απαλλαγούν από την εξάρτησή τους από το ρωσικό φυσικό αέριο. Αυτή η γεωπολιτική και γεωστρατηγική θέση της Ελλάδας εκτιμάται από τους Ευρωπαίους και Αμερικανούς εταίρους μας. Δεν διαθέτουμε πυρηνικό σταθμό, οπότε είμαστε υποχρεωμένοι να χρησιμοποιήσουμε και πάλι βραχυπρόθεσμα λιγνίτη και, φυσικά, φυσικό αέριο. Οι δύο σταθμοί υγροποιημένου φυσικού αερίου στη Ρεβυθούσα (εκ των οποίων ο ένας είναι πλωτός) λειτουργούν ήδη και ο σταθμός στην Αλεξανδρούπολη θα είναι έτοιμος το 2023. Ταυτόχρονα, όμως, επιδιώκουμε την ταχεία ανάπτυξη της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Στις 14 Οκτωβρίου, η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα καλύφθηκε 100% για πέντε ή έξι ώρες από ανεμογεννήτριες, φωτοβολταϊκά πάνελ και υδροηλεκτρικά εργοστάσια. Αυτό είναι ένα σημαντικό βήμα που κάναμε και θα κάνουμε ό,τι μπορούμε για να το συνεχίσουμε.
Μετά από δέκα χρόνια κρίσης και λιτότητας στην Ελλάδα, οι εξαγωγές βρίσκονται στα υψηλότερα επίπεδα και η χώρα επωφελείται από μια σειρά δυτικών επενδύσεων: Pfizer, Microsoft, Amazon, Volkswagen, Google, σύντομα L’Oréal. Έχουν περάσει οι μέρες που οι Κινέζοι επενδυτές ήταν οι μόνοι παρόντες.
Ναι (γέλια), αυτές οι μέρες έχουν περάσει. Η Ελλάδα έχει καταστεί προτιμώμενος προορισμός για τους διεθνείς επενδυτές. Τους προσελκύει η πολιτική σταθερότητα της χώρας, αλλά και η γεωγραφική μας θέση και η αφθονία ταλέντων. Πολλοί από τους νέους μας εγκατέλειψαν τη χώρα κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης σε αναζήτηση ενός καλύτερου μέλλοντος. Θα ήθελα να τους δω να επιστρέφουν. Εν τω μεταξύ, το 2022 σπάσαμε το ρεκόρ των ξένων επενδύσεων στην Ελλάδα, ιδίως στον τομέα των νέων τεχνολογιών, και είμαι πεπεισμένος ότι αυτό είναι μόνο η αρχή.
Ο τουρισμός, ο δεύτερος πυλώνας της ελληνικής οικονομίας μετά το εμπορικό ναυτικό, ανακάμπτει δυναμικά. Ωστόσο, διαθέτει η χώρα επαρκείς υποδομές για να υποδεχθεί, όπως έκανε αυτό το καλοκαίρι, 33 εκατομμύρια επισκέπτες, δηλαδή τριπλάσιο πληθυσμό;
Εργαζόμαστε για να διασφαλίσουμε ότι η Ελλάδα μπορεί να υποδέχεται επισκέπτες 365 ημέρες το χρόνο. Είμαστε στο σωστό δρόμο. Εκτός από την Ακρόπολη, το πιο γνωστό σύμβολο στον κόσμο, υπάρχει μια λιγότερο επισκέψιμη Ελλάδα άγριας ομορφιάς, με εντελώς ανέγγιχτες περιοχές που προσελκύουν τουρίστες που αναζητούν την αυθεντικότητα. Τα τοπία, η υποδοχή, ο πολιτισμός, η γαστρονομία είναι μοναδικά. Πρέπει να βρεθεί η σωστή ισορροπία μεταξύ της ανάγκης για υποδομές και της διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος.
Η πρόσφατη εικόνα 92 γυμνών προσφύγων που εγκαταλείφθηκαν κοντά στον ποταμό Έβρο, στα ελληνοτουρκικά σύνορα, ήταν πολύ συγκλονιστική. Η Τουρκία κατηγορεί την Ελλάδα για βίαιη επαναπροώθηση μεταναστών…
Οι κατηγορίες αυτές δεν είναι καινούργιες. Ήδη από τον Μάρτιο του 2020, η Τουρκία εργαλειοποίησε το μεταναστευτικό ζήτημα, προσπαθώντας να φέρει πολλούς μετανάστες στην Ευρώπη μέσω της Ελλάδας. Πήγαμε στα σύνορα με τους ηγέτες των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων για να στείλουμε ένα σαφές μήνυμα στην Τουρκία: τα ευρωπαϊκά σύνορα είναι απαραβίαστα. Ως πρωθυπουργός μιας ευρωπαϊκής χώρας πρώτης γραμμής, έτσι βλέπω το καθήκον μας: να προστατεύσουμε τα σύνορά μας και να εμποδίσουμε τους μετανάστες να εισέλθουν παράνομα στην Ευρώπη, σεβόμενοι φυσικά τις ανθρωπιστικές αρχές. Κάθε μέρα, οι ελληνικές αρχές κάνουν ό,τι μπορούν για τη διάσωση των μεταναστών που κινδυνεύουν και έχουμε σώσει χιλιάδες ζωές από το 2015.
Ωστόσο, η Ελλάδα κατηγορείται εδώ και καιρό ότι δεν σέβεται τα θεμελιώδη δικαιώματα των μεταναστών.
Σήμερα, οι συνθήκες για τους μετανάστες δεν είναι πλέον οι ίδιες στα νησιά του Αιγαίου. Το στρατόπεδο της Μόριας στη Λέσβο, αυτό το πρώην απάνθρωπο στρατόπεδο της ντροπής, δεν υπάρχει πλέον. Έχουμε δημιουργήσει μια υπερσύγχρονη υποδομή σε στενή συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι αιτήσεις ασύλου εξετάζονται γρήγορα. Εάν γίνουν δεκτές, οι δικαιούχοι είναι ευπρόσδεκτοι να ενσωματωθούν στη χώρα μας. Προσωπικά έχω επενδύσει πολλά στις συνθήκες των ασυνόδευτων ανηλίκων – και αυτό αναγνωρίζεται από τις ΜΚΟ που αντιμετωπίζουν τις περιπτώσεις αυτές με τη σοβαρότητα που τους αξίζει.
Συνεργαζόμαστε καλά με τη συντριπτική πλειονότητα των ΜΚΟ, αλλά πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ορισμένες από αυτές προτιμούν σαφώς να παίζουν το ρόλο των λαθρεμπόρων – γεγονός που τις οδηγεί στο να επικρίνουν την Ελλάδα, αναπαράγοντας αβάσιμα επιχειρήματα της Άγκυρας. Παρά το ότι η Τουρκία έχει υποδεχθεί 4 εκατομμύρια πρόσφυγες στο έδαφός της, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την άρνησή της να σεβαστεί τις διατάξεις της συμφωνίας που υπογράφηκε με την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2016 – πολύ περισσότερο την ώρα που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρέχει γενναιόδωρα κονδύλια για να βοηθήσει τους πρόσφυγες να καλύψουν τις ανάγκες τους.
