Μια στρατηγική καταπολέμησης του δάγκειου πυρετού που περιλαμβάνει την απελευθέρωση μολυσμένων με βακτήρια κουνουπιών θα εφαρμοστεί σε έξι πόλεις της Βραζιλίας τους επόμενους μήνες, καθώς η χώρα μάχεται με μια σοβαρή επιδημία δάγκειου πυρετού, μιας ιογενούς νόσου που μεταδίδεται από το κουνούπι τίγρης.
Παράγοντες όπως ο θερμότερος και υγρότερος καιρός που προκαλείται από την κλιματική κρίση και η κυκλοφορία υποτύπων του ιού που προηγουμένως δεν υπήρχαν τροφοδοτούν μια έκρηξη του δάγκειου πυρετού στη Βραζιλία, η οποία έχει καταγράψει 1,6 εκατομμύρια πιθανά κρούσματα από τον Ιανουάριο, 491 θανάτους και με άλλους 889 θανάτους υπό διερεύνηση, από τις 14 Μαρτίου.
Οι υγειονομικές αρχές της Βραζιλίας έχουν εντείνει την αντίδρασή τους, ενισχύοντας κυρίως τα μέτρα πρόληψης, τα οποία περιλαμβάνουν κοινοτικούς υγειονομικούς πράκτορες που διασχίζουν τις πόλεις αναζητώντας δοχεία με στάσιμα νερά που θα μπορούσαν να επιτρέψουν στα κουνούπια να αναπαραχθούν.
«Οι στρατηγικές μας είναι παλιές και επικεντρώνονται σε μεγάλο βαθμό στον έλεγχο των διαβιβαστών», δήλωσε η Ethel Maciel, γραμματέας για την επιτήρηση της υγείας στο υπουργείο Υγείας. Όμως εν μέσω «μιας σημαντικής αλλαγής στο μοτίβο του δάγκειου πυρετού», που παρουσιάζεται νωρίτερα και με μεγαλύτερες αυξήσεις στις μολύνσεις η κυβέρνηση της Βραζιλίας στρέφεται σε νεότερες τεχνολογίες με μεσοπρόθεσμα αποτελέσματα, όπως τα εμβόλια και η απελευθέρωση κουνουπιών μολυσμένων με βακτήρια που περιορίζουν τη μετάδοση του δάγκειου πυρετού και άλλων αρμποϊών στον άνθρωπο.
Τι είναι τα κουνούπια «wolbitos»
Η μέθοδος Wolbachia – που πήρε το όνομά της από έναν τύπο βακτηρίου που βρίσκεται στο 60% περίπου των εντόμων, αλλά δεν υπάρχει φυσιολογικά στο κουνούπι – τίγρης έχει ήδη εισαχθεί σε πέντε πόλεις της Βραζιλίας, παρέχοντας προστασία σε 3,2 εκατομμύρια ανθρώπους. Μια επέκταση σε έξι νέους δήμους θα καλύψει επιπλέον 1,7 εκατομμύρια ανθρώπους.
Αυγά και προνύμφες κουνουπιών μολυσμένων με Wolbachia – τα οποία οι Βραζιλιάνοι έχουν ονομάσει «wolbitos» θα παρασχεθούν από ένα εργαστήριο του Ρίο ντε Τζανέιρο σε ένα ινστιτούτο δημόσιας υγείας που διοικείται από τον οργανισμό επιστημών υγείας Fiocruz, ο οποίος διαχειρίζεται τη μέθοδο Wolbachia στη Βραζιλία σε συνεργασία με τη ΜΚΟ World Mosquito Program (WMP) και με την υποστήριξη του υπουργείου Υγείας.
«Ξεκινήσαμε σε ένα μικροσκοπικό δωμάτιο, με μόλις τρία μικρά κλουβιά. Και τώρα έχουμε αυτά τα μεγάλα κλουβιά εκτροφής που μπορούν να φιλοξενήσουν 32.000 κουνούπια», δήλωσε η υπεύθυνη του εργαστηρίου Cátia Cabral κατά τη διάρκεια μιας πρόσφατης ξενάγησης στις εγκαταστάσεις 397 τετραγωνικών μέτρων, οι οποίες φιλοξενούν περίπου 1,5 εκατομμύριο ενήλικα κουνούπια και παράγουν 10 εκατομμύρια αυγά κάθε εβδομάδα. Υπάρχουν σχέδια για την κατασκευή ενός μεγαλύτερου εργαστηρίου αναπαραγωγής κουνουπιών σε άλλη πολιτεία.
Ο Cabral, ένας βιολόγος που έχει συνεργαστεί με την WMP από την έναρξη των έργων της με έδρα τη Βραζιλία πριν από 10 χρόνια, ηγείται μιας ομάδας 17 ατόμων που είναι υπεύθυνοι για τη διατήρηση της αποικίας των «wolbitos» σε έναν συνεχή κύκλο αναπαραγωγής. Παρακολουθούν επίσης την εφαρμογή της μεθόδου Wolbachia σε στοχευμένες περιοχές με τη διάγνωση των αυγών του κουνουπιού – τίγρης που συλλέγονται στο πεδίο.
Το Νιτερόι, μια πόλη μισού εκατομμυρίου κατοίκων απέναντι από τον κόλπο Guanabara από το Ρίο ντε Τζανέιρο, φιλοξένησε ένα από τα αρχικά πιλοτικά προγράμματα το 2015 και αργότερα έγινε η πρώτη πόλη με πλήρη κάλυψη με Wolbachia. Αυτό φαίνεται ότι βοήθησε να κρατηθούν οι αριθμοί του δάγκειου πυρετού σε χαμηλά επίπεδα, ακόμη και όταν η πολιτεία του Ρίο κήρυξε επίσημη κατάσταση έκτακτης ανάγκης τον περασμένο μήνα.
Τα στοιχεία της μεθόδου Wolbachia
Μόλις 689 πιθανά κρούσματα είχαν καταγραφεί στο Νιτερόι στις 14 Μαρτίου, σε σύγκριση με 61.779 στο γειτονικό Ρίο ντε Τζανέιρο, όπου η μέθοδος Wolbachia δοκιμάστηκε σε μικρότερη κλίμακα και σε περιοχές που παρουσίαζαν ιδιαίτερες προκλήσεις, όπως οι μαστιζόμενες από τη βία φαβέλες.
«Το Ρίο είναι μια πόλη με 12 φορές μεγαλύτερο πληθυσμό αλλά [σχεδόν] 100 φορές περισσότερα κρούσματα δάγκειου πυρετού από το Νιτερόι», δήλωσε ο Axel Grael, δήμαρχος του Νιτερόι. Και πρόσθεσε: «Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η εφαρμογή της στρατηγικής Wolbachia ήταν καθοριστική για τα αποτελέσματά μας».
Νέα έρευνα αναμένεται να δημοσιευθεί αργότερα φέτος, αλλά μια μελέτη του 2021 συνέδεσε την ανάπτυξη κουνουπιών μολυσμένων με Wolbachia στο Νιτερόι με μείωση κατά 69% του δάγκειου πυρετού, καθώς και με μείωση κατά 56% και κατά 37% των κρουσμάτων των ιών Τσικουνγκούνια και Ζίκα αντίστοιχα.
Το χαμηλό κόστος, ο αυτοσυντηρούμενος χαρακτήρας και η αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα της μεθόδου Wolbachia προσελκύει τις αρχές των πόλεων, σύμφωνα με τον Luciano Moreira, ερευνητή της Fiocruz που ηγείται της WMP στη Βραζιλία.
«Έχουμε έναν κατάλογο με περισσότερους από 50 δήμους που έχουν έρθει σε επαφή και ζητούν [‘wolbitos’]. Το μεγαλύτερο εμπόδιο που έχουμε αυτή τη στιγμή είναι η παραγωγή κουνουπιών», είπε ο Luciano Moreira.
Το νέο εργαστήριο αναπαραγωγής κουνουπιών, το οποίο θα πρέπει να έχει τεθεί σε λειτουργία έως το 2025, θα δεκαπλασιάσει την τρέχουσα παραγωγική ικανότητα, σε 100 εκατ. αυγά κάθε εβδομάδα.
«Οι προβλέψεις μας δείχνουν ότι μέσα σε 10 χρόνια θα είμαστε σε θέση να προστατεύσουμε περίπου 70 εκατομμύρια Βραζιλιάνους σε διάφορες πόλεις», δήλωσε ο Luciano Moreira.
