Ο νόμος 5072/2023 με τίτλο «Δάνεια: Διαφάνεια, ανταγωνισμός, προστασία των ευάλωτων – Ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2021/2167, επανεισαγωγή του προγράμματος «ΗΡΑΚΛΗΣ» και άλλες επείγουσες διατάξεις» δημοσιεύτηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2023 και επέφερε σημαντικές αλλαγές για τις εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων και τους δανειολήπτες ευάλωτους και μη, ενώ τροποποίησε και διατάξεις του Ν.4738/2020 για τον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης οφειλών και την πτώχευση.
Γράφει η δικηγόρος- διαμεσολαβήτρια, Άννα Κορσάνου
Τι σημαίνει ο νέος νόμος για τις εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων και τους δανειολήπτες;
- Στην προστασία των δανειοληπτών στοχεύει ο νέος νόμος, ορίζοντας σε διάταξή του την υποχρέωση των εταιρειών διαχείρισης απαιτήσεων να ενεργούν καλόπιστα και δίκαια προς τους δανειολήπτες και να τους παρέχουν σαφή και αληθή πληροφόρηση. Επίσης, προβλέπεται προστασία των προσωπικών στοιχείων και της ιδιωτικής ζωής των δανειοληπτών και επικοινωνία που δεν συνιστά παρενόχληση ή καταναγκασμό . Στα πλαίσια της πληροφόρησης προς τους δανειολήπτες, οι εταιρείες διαχείρισης υποχρεούνται να ενημερώνουν τους δανειολήπτες για τις μεταβιβάσεις των δανείων τους παρέχοντας τους στοιχεία για ταυτότητας και επικοινωνίας τόσο των αγοραστών όσο και των ίδιων των εταιρειών διαχείρισης. (άρθρο 13). Αυτό είναι σημαντικό βήμα προς την προστασία των οφειλετών έναντι των γνωστών οχλήσεων, τηλεφωνικών και μη, που υφίστανται από τις εταιρείες αυτές όπως και το χαώδες ζήτημα του τι χρωστούν, πως αλλάζει το επιτόκιο, στις περιπτώσεις των δανείων με κυμαινόμενο επιτόκιο, ποια είναι η σωστή μηνιαία δόση δανείου που βλέπουμε αμέσως παρακάτω
- Προβλέπεται, λοιπόν η δημιουργία ηλεκτρονικού συστήματος ενημέρωσης, πλατφόρμας δηλαδή, μέχρι την 1 Απριλίου 2024 μέσω του οποίου ο δανειολήπτης θα μπορεί να ενημερώνεται μεταξύ άλλων για το ποσό της οφειλής του αναλυτικά (κεφάλαιο, τόκοι), για το ποσό της δόσης, της ημερομηνίας καταβολής και του λογαριασμού εξυπηρέτησης δανείων. Τα δεδομένα θα πρέπει να ενημερώνονται κάθε μήνα. Μέχρι την λειτουργία της πλατφόρμας υφίσταται υποχρέωση των εταιρειών διαχείρισης να παρέχουν εγγράφως τις πληροφορίες αυτές εντός 30 ημερών από το αίτημα του δανειολήπτη. (άρθρα 13 και 39)
- Με τον νέο νόμο θεσπίζεται τριπλή εποπτεία των εταιρειών διαχείρισης. Μέχρι την ψήφιση του νέου νόμου, οι εταιρείες διαχείρισης εποπτεύονταν μόνο από την Τράπεζα της Ελλάδος. Πλέον προβλέπεται εποπτεία και από την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και από το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών. Η ρύθμιση αυτή φαίνεται να βάζει φρένο στις καταχρηστικές συμπεριφορές και πρακτικές των εταιρειών διαχείρισης προς τους δανειολήπτες, καθώς ο έλεγχος θα είναι αυστηρότερος, αλλά θα πρέπει να δούμε στην πράξη πως θα εφαρμοσθεί η διάταξη αυτή. Ήδη, όμως, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι τον τελευταίο καιρό επιβάλλονται αυστηρά πρόστιμα στις εταιρείες διαχείρισης από το Υπουργείο Ανάπτυξης. (άρθρο 25)
- Θεσπίζεται η εξαιρετική νομιμοποίηση των εταιρειών διαχείρισης απαιτήσεων ως μη δικαιούχοι διάδικοι για την άσκηση κάθε ενδίκου βοηθήματος και δικαστικής ενέργειας. Αποτυπώνεται, δηλαδή σε νόμο η απόφαση 1/2023 της Ολομέλειας του Αρείου Πάγου και πλέον οι εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων μπορούν να προβαίνουν σε πράξεις αναγκαστικής εκτέλεσης ακόμα και αν τα δάνεια μεταβιβάστηκαν βάσει του Ν.3156/2003. Αυτό είναι ένα εμπόδιο για τους δανειολήπτες, καθώς μειώνονται οι λόγοι άμυνας που έχουν δικαστικά εναντίον των πράξεων αναγκαστικής εκτέλεσης. Αντίθετα, το μέτρο αυτό διευκολύνει σημαντικά τις εταιρείες διαχείρισης, αφού όχι μόνο δεν θα έχει καμία επιρροή το αν η μεταβίβαση των δανείων έγινε βάσει του Ν.4354/2015 ή του Ν.3651/2003, αλλά δεν θα απαιτείται πλέον και η προσκομιδή ολόκληρων των συμβάσεων μεταβίβασης και ανάθεσης διαχείρισης και θα αρκεί η προσκομιδή αποσπάσματος αυτών. Η διάταξη αυτή λοιπόν σαφώς υποστηρίζει τις εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων.
Ποιες αλλαγές έρχονται στην πλατφόρμα του εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών;
- Πλέον θα είναι δυνατή η υποβολή αίτησης εξωδικαστικού μηχανισμού για νομικό πρόσωπο που έχει λυθεί ή έχει παύσει να υφίσταται από τρίτο πρόσωπο που έχει κατά το νόμο εις ολόκληρόν ευθύνη με τον νομικό πρόσωπο. Η ρύθμιση αυτή αφορά βεβαιωμένες οφειλές προς το Δημόσιο και τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης. (άρθρο 64). Αυτό έχει να κάνει με εταίρους εταιρειών πχ ομόρρυθμη εταιρεία με χρέη που έχει παύσει, πλέον θα μπορούν να ρυθμίζονται τα χρέη από τους εταίρους.
- Νομοθετείται υποχρέωση των χρηματοδοτικών φορέων να ενημερώνουν την πλατφόρμα με τα στοιχεία των οφειλών, συνοφειλετών, εγγυητών, εξασφαλίσεων οφειλών, καταθέσεων και κινήσεων λογαριασμών εντός του χρονικού πλαισίου που ορίζεται από την πλατφόρμα. Αν δεν συμμορφωθούν στην υποχρέωση αυτή για χρονικό διάστημα άνω των 60 ημερών τότε το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών δύναται να επιβάλλει πρόστιμο έως 300.000 ευρώ στο χρηματοδοτικό φορέα. (άρθρο 65). Αυτή η διάταξη έρχεται προς υποστήριξη των οφειλετών, καθώς είχαν παρατηρηθεί πολλαπλώς φαινόμενα οι εταιρείες να αδρανούν, να μην παρουσιάζουν τις οφειλές των δανειοληπτών στην πλατφόρμα και έτσι να μπλοκάρεται όλη η διαδικασία του εξωδικαστικού μηχανισμού.
- Σε περίπτωση υποβολής αίτησης στην πλατφόρμα του εξωδικαστικού μηχανισμού από πρόσωπο που έχει εκδώσει βεβαίωση ευάλωτου οφειλέτη, το αποτέλεσμα του αλγορίθμου της πλατφόρμας θα είναι δεσμευτικό για τους πιστωτές. Τεκμαίρεται η συναίνεση στην πρόταση ρύθμισης όλων των πιστωτών του, είτε είναι Δημόσιο ή Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης είτε είναι χρηματοδοτικοί φορείς.(άρθρο 66)
- Απαγορεύεται ρητώς πλέον η διαγραφή ασφαλιστικών εισφορών μέσω της ρύθμισης της πλατφόρμας (άρθρο 68)
- Οι έννομες συνέπειες της ρύθμισης των οφειλών με το Δημόσιο και τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης επέρχονται όχι μόνο προς τον αιτούντα αλλά και προς τυχόν τρίτα πρόσωπα που έχουν κατά το νόμο εις ολόκληρον ευθύνη για τις οφειλές που ρυθμίστηκαν. (άρθρο 68). Αυτό ισχύει για τις οφειλές εταιρειών κυρίως.
- Μία ακόμα σημαντική πρόβλεψη είναι η δυνατότητα πιστωτή να ζητήσει μέσω της πλατφόρμας προκαταβολή ύψους έως 10% επί του κεφαλαίου της οφειλής, εφόσον υπάρχει προγραμματισμένος πλειστηριασμός και ο οφειλέτης δεν ανήκει στην κατηγορία των ευάλωτων οφειλετών, με στόχο την αναστολή του πλειστηριασμού. Η ρύθμιση αυτή δεν σημαίνει ότι σε κάθε αίτηση θα ζητείται προκαταβολή, αλλά είναι μία δυνατότητα που βρίσκεται στην ευχέρεια των πιστωτών όταν υπάρχει προγραμματισμένος πλειστηριασμός. (άρθρο 116)
Πώς αλλάζει η διαδικασία της πτώχευσης με τον Ν.5072/2023;
- Πλέον, τα κριτήρια για τον προσδιορισμό της πολύ μικρής οντότητας στην πτώχευση μικρού αντικειμένου θα πρέπει να πληρούνται σωρευτικά, ενώ έως τώρα αρκούσε για τον προσδιορισμό ο οφειλέτης να μην υπερβαίνει τα όρια σε δύο από τα τρία ακόλουθα κριτήρια: α) Σύνολο ενεργητικού (περιουσιακών στοιχείων): 350.000 ευρώ, β) Καθαρό ύψος κύκλου εργασιών: 700.000 ευρώ, γ) Μέσος όρος απασχολουμένων κατά τη διάρκεια της περιόδου: 10 άτομα. (άρθρο 70)
- Οι παραλείψεις ή παραδρομές στα απαιτούμενα έγγραφα δεν θα καθιστούν την αίτηση απαράδεκτη, αλλά θα δίνεται η δυνατότητα διόρθωσης έως και την συζήτηση της αίτησης. (άρθρο 71) Επιπλέον, στις δικαστικές αποφάσεις θα πρέπει να αναφέρεται οπωσδήποτε η πλήρωση των αντικειμενικών και υποκειμενικών προϋποθέσεων της πτώχευσης (άρθρο 72)
- Σύμφωνα, με τον Ν.4738/2020 όπως ίσχυε πριν τις αλλαγές του νέου νόμου, η απαλλαγή του οφειλέτη μετά την κήρυξη της πτώχευσής του ή μετά την καταχώρηση του ονόματός του στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Φερεγγυότητας επερχόταν αυτοδικαίως μετά την πάροδο της τριετίας ή υπό προϋποθέσεις του ενός έτους. Πλέον, η απαλλαγή από τις οφειλές θα διαπιστώνεται με απόφαση του εισηγητή πτώχευσης κατόπιν αίτησης του πτωχού. (αρθρο 86)
- Η σημαντικότερη ίσως αλλαγή στον πτωχευτικό νόμο είναι το γεγονός ότι θα είναι δυνατή η απαλλαγή και από οφειλές που σχετίζονται με ποινική καταδίκη για μη καταβολή χρεών προς το Δημόσιο. Μέχρι πρότινος αυτό δεν ίσχυε και το Δημόσιο ασκούσε παρεμβάσεις στις αιτήσεις πτώχευσης των οφειλετών ζητώντας την απόρριψή τους λόγω προηγούμενης ποινικής καταδίκης. (αρθρο 88)
Όπως γίνεται αντιληπτό αρκετές από τις διατάξεις του νέου νόμου είναι προς όφελος των οφειλετών, διευκολύνοντας τις διαδικασίες ενημέρωσης τους και ρύθμισης των οφειλών τους και επιλύοντας ζητήματα της πλατφόρμας του εξωδικαστικού μηχανισμού. Θετικές προβλέψεις υπάρχουν όμως και για τους πιστωτές και κυρίως για τις εταιρείες απαιτήσεων, που νομιμοποιούνται πλέον ως μη δικαιούχοι διάδικοι και θα δύνανται να ασκούν πράξεις αναγκαστικής εκτέλεσης χωρίς ο οφειλέτης να έχει πολλές δυνατότητες άμυνας. Όσον αφορά την διαδικασία της πτώχευσης, οι περισσότερες αλλαγές σχετίζονται με ορισμένα κενά που υπήρχαν στον νόμο και δεν επηρεάζουν ιδιαίτερα τους οφειλέτες, με εξαίρεση την δυνατότητα απαλλαγής για οφειλές προς το Δημόσιο παρά την ποινική καταδίκη που σίγουρα είναι προς όφελός τους.