Τα παιδιά παρατηρούν, απορροφούν και μαθαίνουν από κάθε μας κίνηση. Η συμπεριφορά των γονέων μπροστά τους δεν επηρεάζει μόνο την καθημερινότητά τους, αλλά διαμορφώνει και την εικόνα τους για τις σχέσεις και την επικοινωνία.
Τα υγιή ζευγάρια γνωρίζουν ότι ορισμένα πράγματα καλό είναι να μην γίνονται μπροστά στα παιδιά – είτε για να προστατεύσουν τα συναισθήματά τους, είτε για να δώσουν ένα θετικό πρότυπο.
Σε αυτό το άρθρο θα εξερευνήσουμε ποιες συμπεριφορές αποφεύγουν τα υγιή ζευγάρια μπροστά στα παιδιά τους και γιατί η ψυχολογική ισορροπία μεταξύ των γονέων είναι καθοριστική για την υγιή ανάπτυξη των παιδιών.
Τα 8 πράγματα που δεν κάνουν ποτέ τα ευτυχισμένα ζευγάρια μπροστά στα παιδιά τους
- Δεν μιλούν ποτέ περιφρονητικά ο ένας για τον άλλον
- Αποφεύγουν να εμπλέκουν τα παιδιά σε ενήλικες συγκρούσεις
- Δεν εφαρμόζουν τη σιωπηλή μεταχείριση ή το stonewalling
- Δεν επικρίνουν ούτε υποτιμούν την υπόσταση του άλλου γονέα
- Δεν μοιράζονται ακατάλληλες λεπτομέρειες της σχέσης τους
- Δεν χρησιμοποιούν ποτέ τα παιδιά ως συναισθηματική υποστήριξη
- Δεν μαλώνουν άσχημα μπροστά στα παιδιά
- Δεν παίζουν ποτέ τον ρόλο του θύματος ή μεταθέτουν τις ευθύνες μπροστά στα παιδιά
Δεν μιλούν ποτέ περιφρονητικά ο ένας για τον άλλον
Η περιφρόνηση είναι αυτό που ο ερευνητής γάμου Τζον Γκότμαν αποκαλεί τον μεγαλύτερο δείκτη πρόβλεψης διαζυγίου. Εκδηλώνεται με ανασήκωμα φρυδιών, χλευασμό, κοροϊδευτικά παρατσούκλια και εκείνο το χαρακτηριστικό ειρωνικό ύφος που λέει «Είμαι καλύτερος από εσένα».
Όταν τα παιδιά γίνονται μάρτυρες της περιφρόνησης μεταξύ των γονέων, μαθαίνουν ότι οι άνθρωποι που αγαπούν περισσότερο είναι τα ίδια άτομα που μπορούν να αντιμετωπίζουν με τη λιγότερη εκτίμηση. Εσωτερικεύουν το μήνυμα ότι η αγάπη και η περιφρόνηση μπορούν να συνυπάρχουν, κάτι που τους θέτει σε τροχιά για δυσλειτουργικές σχέσεις στο μέλλον.
Τα υγιή ζευγάρια κρατούν τις διαφωνίες τους για ιδιωτικές στιγμές, και όταν προκύπτει σύγκρουση μπροστά στα παιδιά, εκφράζουν τις ανησυχίες τους χωρίς να επιτίθενται στον χαρακτήρα του συντρόφου τους. Υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ του «Νιώθω απογοήτευση όταν τα σχέδια για το δείπνο αλλάζουν την τελευταία στιγμή» και του «Είσαι ασυνεπής και αδιάφορος».
Αποφεύγουν να εμπλέκουν τα παιδιά σε ενήλικες συγκρούσεις
Η τριγωνοποίηση εμφανίζεται όταν οι γονείς εμπλέκουν τα παιδιά στις διαμάχες τους. Μπορεί να είναι προφανές, όπως όταν ζητούν από το παιδί να πάρει θέση, αλλά συχνά εκδηλώνεται με πιο διακριτικούς τρόπους: χρησιμοποιώντας το παιδί για να μεταφέρει μηνύματα, μοιράζοντας μαζί του προβλήματα ενηλίκων ή ζητώντας τη συναισθηματική του στήριξη σε ζητήματα που είναι πολύ μεγάλα για να μπορεί να τα διαχειριστεί στην ηλικία του.
Έρευνες δείχνουν ότι τα παιδιά που αισθάνονται εγκλωβισμένα ανάμεσα στους γονείς τους εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά άγχους, κατάθλιψης και προβλημάτων συμπεριφοράς. Νιώθουν ότι βρίσκονται ανάμεσα σε δύο ανθρώπους που αγαπούν, αναγκασμένα να υπερασπιστούν την αφοσίωσή τους στον κάθε γονέα.
Τα συναισθηματικά υγιή ζευγάρια χειρίζονται τις συγκρούσεις τους απευθείας μεταξύ τους, χωρίς ποτέ να βάζουν τα παιδιά στη θέση του μεσολαβητή ή του αγγελιοφόρου.
Δεν εφαρμόζουν τη σιωπηλή μεταχείριση ή το stonewalling
Η σιωπηλή μεταχείριση μπορεί να φαίνεται καλύτερη από το να φωνάζεις, αλλά στην πραγματικότητα είναι εξίσου επιβλαβής για τα παιδιά. Το stonewalling συμβαίνει όταν ένας γονέας κλείνεται εντελώς και αποσύρεται από την αλληλεπίδραση. Μπορεί να γυρίσει το βλέμμα αλλού, να απαντά μονολεκτικά ή να φαίνεται πολύ απασχολημένος για να συμμετάσχει στην επικοινωνία.
Επιφανειακά φαίνεται μία ήρεμη κατάσταση, αλλά τα παιδιά αντιλαμβάνονται αμέσως αυτό το συναισθηματικό μπλοκάρισμα. Τα παιδιά χρειάζονται να δουν ότι η σύγκρουση μπορεί να λυθεί, όχι να αποφευχθεί.
Όταν οι γονείς εφαρμόζουν stonewalling, τα παιδιά μαθαίνουν ότι η απόσυρση είναι αποδεκτή αντίδραση στις δυσκολίες των σχέσεων. Χάνουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν υγιή επίλυση και συμβιβασμό.
Δεν επικρίνουν ούτε υποτιμούν την υπόσταση του άλλου γονέα
Λίγα πράγματα υπονομεύουν την αίσθηση ασφάλειας ενός παιδιού πιο γρήγορα από το να βλέπει τον έναν γονέα να υποτιμά την εξουσία του άλλου. Έχουμε ακούσει γονείς να λένε πράγματα όπως «Ο πατέρας σου δεν ξέρει τι λέει» ή «Μην ακούς τη μητέρα σου, είναι πολύ αυστηρή». Κάθε φορά που συμβαίνει αυτό, τα παιδιά μαθαίνουν ότι οι γονείς τους δεν αποτελούν ενιαία ομάδα, κάτι που δημιουργεί σύγχυση και άγχος σχετικά με το ποιον να εμπιστευτούν.
Ακόμα χειρότερα, τα παιδιά σύντομα καταλαβαίνουν πώς να επωφεληθούν από αυτές τις διαφορές. Αντιπαραθέτουν τον έναν γονέα απέναντι στον άλλο, αναζητώντας την απάντηση που τους συμφέρει. Αυτό δεν τα καθιστά χειριστικά προφανώς, καθώς είναι μια φυσική αντίδραση σε μια ασταθή δομή εξουσίας μέσα στην οικογένεια.
Τα υγιή ζευγάρια παρουσιάζουν μια ενιαία εικόνα, ακόμη και όταν διαφωνούν σχετικά με θέματα ανατροφής. Επιλύουν τις διαφορές τους ιδιωτικά και έπειτα απευθύνονται στα παιδιά με ένα συνεκτικό μήνυμα. Αν χρειάζεται να προσαρμόσουν την προσέγγισή τους, το κάνουν μαζί, εξηγώντας την αλλαγή ως ως ομαδική απόφαση.
Δεν μοιράζονται ακατάλληλες λεπτομέρειες της σχέσης τους
Υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ της έκφρασης στοργής και της παραβίασης ορίων που κάνουν τα παιδιά να νιώθουν άβολα. Ορισμένα ζευγάρια μοιράζονται υπερβολικά λεπτομέρειες για την προσωπική τους ζωή, έχουν έντονες διαμάχες για προσωπικά θέματα ή εκδηλώνουν σωματική στοργή που θα έπρεπε να παραμένει ιδιωτική. Αντίθετα, άλλα ζευγάρια αποκρύπτουν εντελώς κάθε μορφή ζεστασιάς και τρυφερότητας, δημιουργώντας μια εξίσου άβολη δυναμική συναισθηματικής απόστασης.
Η ψυχολογία υπενθυμίζει τη σημασία των υγιών ορίων. Τα παιδιά χρειάζονται να βλέπουν ότι οι γονείς τους αγαπιούνται και ότι η στοργή και η ζεστασιά είναι φυσιολογικά στοιχεία μιας σχέσης, αλλά ταυτόχρονα να κατανοούν ότι ο γάμος έχει μια ιδιωτική διάσταση που δεν τα αφορά.
Τα υγιή ζευγάρια βρίσκουν τη μέση οδό: εκδηλώνουν τρυφερότητα και ζεστασιά με τρόπους κατάλληλους για την ηλικία των παιδιών, δείχνοντας τι σημαίνει υγιής αγάπη χωρίς υπερβολική έκθεση ή πρόκληση δυσφορίας. Τα πιο προσωπικά τους στιγμιότυπα, τόσο συναισθηματικά όσο και σωματικά, τα κρατούν για τον ιδιωτικό χώρο τους.
Δεν χρησιμοποιούν ποτέ τα παιδιά ως συναισθηματική υποστήριξη
Αυτό το μοτίβο παρατηρείται σε πολλές οικογένειες με την πάροδο των χρόνων και σχεδόν ποτέ δεν έχει θετικό αποτέλεσμα. Όταν ένας γονέας βασίζεται στο παιδί του για συναισθηματική υποστήριξη, αντιμετωπίζοντάς το σαν πρόσωπο εμπιστοσύνης ή ψυχοθεραπευτή, αυτό ονομάζεται «γονεοποίηση» (parentification). Το παιδί αναλαμβάνει έναν ενήλικο ρόλο για τον οποίο δεν είναι αναπτυξιακά έτοιμο, συχνά θυσιάζοντας την παιδική του ηλικία στη διαδικασία.
Τα παιδιά αξίζουν να είναι παιδιά. Χρειάζονται να ξέρουν ότι οι γονείς τους είναι οι δυνατοί, οι σταθεροί, αυτοί που έχουν τα πάντα υπό έλεγχο. Όταν οι γονείς αντιστρέφουν αυτή τη δυναμική, ακόμη και άθελά τους, στερούν από τα παιδιά την ασφάλεια που πρέπει να προσφέρει η παιδική ηλικία. Τα συναισθηματικά υγιή ζευγάρια διατηρούν φιλίες με ενήλικες, απευθύνονται σε θεραπευτές όταν χρειάζεται και διαχειρίζονται τις συναισθηματικές τους ανάγκες μέσω κατάλληλων καναλιών, ποτέ μέσω των παιδιών τους.
Δεν μαλώνουν άσχημα μπροστά στα παιδιά
Όλα τα ζευγάρια διαφωνούν. Αυτό είναι φυσιολογικό και υγιές. Αλλά ο τρόπος που διαφωνούν έχει τεράστια σημασία. Οι άσχημοι καβγάδες περιλαμβάνουν την αναφορά σε παλιά λάθη, τα κοροϊδευτικά παρατσούκλια, τις απειλές ή τη χρήση φράσεων όπως «Εσύ πάντα» και «Εσύ ποτέ» για να γενικεύουν συμπεριφορές. Σημαίνει φωνές, πόρτες που κλείνουν δυνατά και την αναφορά άσχετων παραπόνων μόνο για να κερδίσουν έναν καβγά.
Μελέτες δείχνουν συνεχώς ότι οι συγκρούσεις μεταξύ γονέων έχουν σημαντικές επιπτώσεις στη συναισθηματική και γνωστική ευημερία των παιδιών. Δεν είναι η διαφωνία καθαυτή που βλάπτει τα παιδιά, αλλά ο καταστροφικός τρόπος με τον οποίο ορισμένα ζευγάρια τη διαχειρίζονται.
Τα παιδιών των υγιών ζευγαριών μαθαίνουν ότι οι συγκρούσεις δεν οδηγούν σε πόλεμο. Τα υγιή ζευγάρια είτε κρατούν τις διαφωνίες τους πίσω από κλειστές πόρτες είτε, αν προκύψει σύγκρουση μπροστά στα παιδιά, δίνουν το παράδειγμα σεβαστής επικοινωνίας. Χρησιμοποιούν ήρεμη φωνή, παραμένουν στο θέμα και δουλεύουν προς την επίλυση αντί για τη νίκη.
Δεν παίζουν ποτέ τον ρόλο του θύματος ή μεταθέτουν τις ευθύνες μπροστά στα παιδιά
Αυτή είναι ίσως η πιο υποδόρια μορφή συναισθηματικής χειραγώγησης και είναι εξαιρετικά επιβλαβής. Όταν ένας γονέας παρουσιάζει συνεχώς τον εαυτό του ως θύμα του άλλου, τα παιδιά μαθαίνουν ότι η ανάληψη ευθύνης είναι προαιρετική και ότι κάποιος άλλος φταίει πάντα για τα προβλήματά τους. Αισθάνονται επίσης πίεση να πάρουν θέση, δημιουργώντας συγκρούσεις που μπορούν να τα καταδιώκουν μέχρι την ενήλικη ζωή τους.
Τα υγιή ζευγάρια αναλαμβάνουν την ευθύνη για το μερίδιο που τους αναλογεί στις συγκρούσεις. Δίνουν το παράδειγμα της προσωπικής ευθύνης και δείχνουν στα παιδιά τους ότι οι σχέσεις απαιτούν και από τα δύο άτομα να είναι υπεύθυνα για τις πράξεις τους και πρόθυμα να εργαστούν από κοινού για λύσεις.
Tips
Όλα αυτά δεν έχουν να κάνουν με την τελειότητα. Κάθε ζευγάρι κάνει λάθη κάποιες φορές, αφήνει την απογοήτευση να φανεί ή χειρίζεται μια στιγμή άσχημα. Αυτή είναι η ανθρώπινη φύση, και τα παιδιά χρειάζεται να το βλέπουν κι αυτό.
Σημασία έχει το μοτίβο. Δείχνουμε σταθερά σεβασμό, υγιή όρια και συναισθηματική ωριμότητα; Ή εκθέτουμε επανειλημμένα τα παιδιά μας σε συμπεριφορές που, σύμφωνα με την έρευνα, μπορούν να υπονομεύσουν την ψυχολογική τους ανάπτυξη;
Η ομορφιά αυτής της επίγνωσης είναι ότι ποτέ δεν είναι αργά για αλλαγή. Αν αναγνωρίζουμε τον εαυτό μας σε κάποια από αυτά τα μοτίβα, κάνουμε ήδη το πρώτο βήμα, αναγνωρίζοντάς τα. Το επόμενο βήμα είναι απλά να αποφασίσουμε να γίνουμε καλύτεροι, μία αλληλεπίδραση τη φορά.
