Όταν κοιτάζεις παλιές φωτογραφίες της Αθήνας καταλαβαίνεις πόσο έχει αλλάξει η πρωτεύουσα. Μιλάμε για ολική μεταμόρφωση.
Αν έχεις μεγαλώσει στην Αθήνα και πιστεύεις ότι την γνωρίζεις διαπιστώνεις ότι ξέρεις τελικά πολύ λίγα για το παρελθόν της αγαπημένης σου πόλης.
Μία τέτοια φωτογραφία, όπως η παρακάτω, δίνει μία σπάνια ματιά στην παλιά Αθήνα. Φαίνεται μία συνοικία της Αθήνας. Μπορείς να προσπαθήσεις να καταλάβεις ποια είναι;
Κουίζ για την παλιά Αθήνα: Αναγνωρίζετε την συνοικία; Είναι από τις πιο γνωστές
– Χαλάνδρι
– Παγκράτι
– Κυψέλη
Η απάντηση στο κουίζ για την παλιά Αθήνα
Στην φωτογραφία που έχει τραβηχτεί το 1930 βλέπετε το Χαλάνδρι και την λεωφόρο Πεντέλης.
Το Χαλάνδρι είναι αστική περιοχή και ομώνυμος δήμος του Βορείου Τομέα Αθηνών της Περιφέρειας Αττικής, με 77.102 κατοίκους το 2021 και έκταση 10,805 τετρ.χλμ.
Στην αρχαιότητα το Χαλάνδρι αποτελούσε τον αρχαίο Αθηναϊκό Δήμο Φλύας που τοποθετείτο στη μεσόγαια χώρα, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση του Κλεισθένους. Σήμερα συνιστά εύρωστη και όμορφη περιοχή στο βόρειο τομέα των Αθηνών. Ο κύριος όγκος των κτιρίων έχει οικοδομηθεί τα τελευταία 30 χρόνια, αν και Αθηναίοι διαμένουν στο Χαλάνδρι τουλάχιστον έναν αιώνα.
Τα διοικητικά όρια του σύγχρονου δήμου εκτείνονται από την ομώνυμη ρεματιά μέχρι και τους πρόποδες του πεντελικού όρους. Ο Ησύχιος αναφέρεται στην ονομασία “Φλύα” που προέρχεται από το ρήμα “φλει” και το οποίο σημαίνει “ευκαρπεί”, καθώς η γη των Χαλανδραίων είναι πλούσια σε βλάστηση.
Ο δήμος Φλύας πρωτοκατοικείται κατά την Προϊστορική ή την Πρωτοϊστορική Περίοδο και εκτείνεται στην ευρύτερη περιοχή από το Ψυχικό και τη Φιλοθέη, έως τα Βριλήσσια και την Αγία Παρασκευή, δηλαδή ολόκληρη την έκταση που περικλείεται από Τουρκοβούνια, Πεντέλη και Υμηττό. Η περιοχή παρουσιάζει ενδείξεις εποικισμού κατά την περίοδο της εποχής του Χαλκού (2.600-2.000 π.Χ.) και την Υστεροελλαδική εποχή (1.550-1.100 π.Χ.). Στους κλασικούς χρόνους εμφανίζεται ως τόπος καταγωγής πολλών επιφανών πολιτών της εποχής, όπως ο Ευριπίδης και ο Θεμιστοκλής, ενώ κατά τους Ρωμαϊκούς και Πρωτοχριστιανικούς χρόνους λεηλατείται και ερημώνεται.
Η εγκατάσταση μαρμαράδων στην περιοχή χρονολογείται από την εποχή της ανέγερσης του Παρθενώνα, όταν έφερναν εκεί τους όγκους μαρμάρων και τους έσχιζαν με ξυλόσφηνες, που τις έβρεχαν για να φουσκώσουν. Το άφθονο νερό που υπάρχει στα υπόγεια ποτάμια του Χαλανδρίου ήταν ο λόγος της προτίμησής τους, λόγος που μέχρι πρόσφατα έκανε να λειτουργεί στην περιοχή το μέγα-εργοστάσιο κοπής μαρμάρων με το όνομα “ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ”, το οποίο έδωσε και το όνομα στην στάση “ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ”.
Μετά την αποχώρηση των Τούρκων τσιφλικάδων, τα βοσκοτόπια του Χαλανδρίου περιέρχονται διά διανομής ή διά χρησικτησίας σε Έλληνες κτηνοτρόφους και γεωργούς. Σταδιακά το προάστιο αποτελεί πόλο προσέλκυσης εύπορων ατόμων της αστικής τάξης των Αθηνών, οι οποίοι αγοράζουν οικόπεδα με τεράστιους κήπους και κτίζουν διώροφες επαύλεις. Τέτοιες μονοκατοικίες – επαύλεις με τεράστιο κήπο υπήρχαν εκατοντάδες μέχρι το 1980, αλλά σήμερα απέμειναν λιγοστές.
Στα έτη του σύγχρονου ελληνικού κράτους το Χαλάνδρι εμφανίζεται στη διοικητική αρμοδιότητα των Αθηνών. Το 1910 τίθεται σε εφαρμογή το πρώτο σχέδιο πόλεως και το 1925 αποσπάται από το δήμο των Αθηναίων και αναγνωρίζεται ως αυτόνομη κοινότητα της Νομαρχίας Ανατολικής Αττικής. Έναν χρόνο αργότερα, το 1926, ιδρύεται ο οικοδομικός συνεταιρισμός “Εταιρεία Αγροπόλεων” που οικοδομεί μια μικρή έκταση η οποία πρόσκειται στον Υμηττό και αποσπάται ως αυτόνομη Κοινότητα Χολαργού.
Το 1929 αποσπάται και το βορειοανατολικό άκρο του Χαλανδρίου υπό την ονομασία Αγία Παρασκευή, λίγους μήνες αργότερα όμως την εσωκλείει ξανά στα διοικητικά του όρια και τη διατηρεί μέχρι το 1931, οπότε και αναγνωρίζεται η τελευταία ως πρωτεύουσα της ανατολικής Νομαρχίας.
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή εγκαθίστανται στην περιοχή πολλές οικογένειες Μικρασιατών προσφύγων και προς ανάμνηση του γεγονότος έχει ανεγερθεί Μνημείο Μικρασιατικού Ξεριζωμού, στο πάρκο των οδών Μικράς Ασίας και Ζαλοκώστα, στο Συνοικισμό Χαλανδρίου. Το Χαλάνδρι στα έτη αυτά αποτελούσε τεράστια χερσαία έκταση με διάσπαρτες μονοκατοικίες – επαύλεις (αρχοντικά), μέσα σε ένα κατάφυτο από πεύκα και πλατάνια περιβάλλον. Η οικονομία του βασίζονταν στην κτηνοτροφία και τις καλλιέργειες ιδίως σε οπωροφόρα δένδρα. Με τη βελτίωση του ρυμοτομικού σχεδίου αλλά και λόγω του καλού κλίματος του, το Χαλάνδρι γίνεται παραθεριστικό θέρετρο των Αθηνών.
Το 1941 με τη γερμανική κατοχή το Χαλάνδρι βυθίστηκε σε τέλμα, έως και το 1944, χρονολογία η οποία σηματοδοτεί τη νέα εποχή του Χαλανδρίου ως αυτόνομου Δήμου της Αττικής. Κατά τη διάρκεια της κατοχής το Χαλάνδρι υπήρξε έδρα Τάγματος της Βέρμαχτ, καθόσον αποτελούσε δίοδο για την επικοινωνία ανταρτών του ΕΛΑΣ από την Πεντέλη και την Πάρνηθα προς την Αθήνα. Στις βορειοανατολικές εκτάσεις του Δήμου, στο πάτημα του βουνού, ζούσαν αγρότες και κτηνοτρόφοι που εκμεταλλεύονταν τις κρατικές γεωργικές εκτάσεις έως και το 1949, έτος κατά το οποίο αποσπάστηκε τμήμα για τον συνοικισμό των Βριλησσίων.
Ο Δήμος Χαλανδρίου καταφέρνει να κρατήσει μια οικιστική λωρίδα μέχρι τους πρόποδες του βουνού. Το χωριό συνδέεται με την πρωτεύουσα μέσω του σιδηροδρομικού δικτύου που κινείται κατά μήκος της Λεωφόρου Παλαιολόγου, εκεί όπου σήμερα βρίσκεται χώρος πρασίνου της Αγίας Άννας. Στα τέλη του ’50 το σιδηροδρομικό δίκτυο ξηλώνεται και η πρόσβαση είναι εφικτή μέσω της Λεωφόρου Αποστολοπούλου, ενώ αργότερα κύριες οδικές αρτηρίες ορίζονται οι Λεωφόροι Κηφισίας και Μεσογείων. Ο Δήμος Χαλανδρίου κάνει τον κύκλο του ώσπου εντάσσεται πλέον ξανά στο Αθηναϊκό Πολεοδομικό Συγκρότημα. Οι ταβέρνες του Χαλανδρίου πέριξ της Πλατείας Δούρου, με ψητά αρνιά, γουρουνόπουλα αλλά και κυνήγια έχουν μείνει στην Ιστορία. Ο τραγουδιστής Αττίκ και ο Νίκος Γούναρης είχαν σαν έδρα το Χαλάνδρι. Προτομή τους υπάρχει στη λεωφόρο Κηφισίας.
