Εάν ξεφυλλίσεις ένα άλμπουμ με παλιές ασπρόμαυρες φωτογραφίες της Αθήνας θα διαπιστώσεις πως στο πέρασμα των δεκαετιών η πόλη έχει αλλάξει ριζικά.
Το «πρόσωπο» της πρωτεύουσας έχει «μεταμορφωθεί» πολλές φορές και σήμερα σχεδόν τίποτα δεν θυμίζει την Αθήνα του 50′ για παράδειγμα. Ακόμα και οι μεγαλύτερης ηλικίας κάτοικοι ίσως δυσκολευτούν να αναγνωρίσουν την πόλη και τις περιοχές της, αν δουν φωτογραφίες της με άρωμα άλλης εποχής.
Μία τέτοια φωτογραφία είναι και η παρακάτω. Είναι τραβηγμένη πριν από έναν αιώνα. Αναγνωρίζεις την πλατεία που φαίνεται στην φωτογραφία; Αν είσαι κάτοικος Αθηνών σίγουρα έχεις περάσει από εκεί.
Αν δεις την απάντηση δεν θα πιστεύεις πώς έχει αλλάξει το σημείο με τα χρόνια.
Κουίζ για την παλιά Αθήνα: Αναγνωρίζεις την πλατεία που φαίνεται στην φωτογραφία;
– Λαυρίου
– Κοτζιά
– Ομόνοια
Η απάντηση στο κουίζ για την παλιά Αθήνα
Στη φωτογραφία που έχει τραβηχτεί το 1906 βλέπετε την πλατεία Λαυρίου στην αφετηρία του σιδηροδρόμου της Κηφισιάς στην 3η Σεπτεμβρίου, 1906. Η εικόνα έχει τραβηχτεί από τον φωτογράφο Oscar Halldin.
Το όνομά Κηφισιά, που προέρχεται από τον Κηφισό ποταμό, είναι αρχαιότατο, καθώς ήταν μια από τις 12 πόλεις της αρχαίας Αθήνας. Από την εποχή του Κλεισθένη αποτελούσε σημαντικό δήμο της Ερεχθηίδας φυλής. Το έμβλημα του δήμου κοσμεί η προτομή του Μενάνδρου του Κηφισέως, δραματοποιού της αρχαίας Αττικής που καταγόταν από την Κηφισιά.
Στην αρχαιότητα ήταν μία από τις αρχαίες Δώδεκα Πόλεις της αρχαίας Αθήνας. Σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση του Κλεισθένους, ήταν μέρος της Ερεχθηίδας φυλής της Αττικής και τοποθετούνταν στη «μεσογαία» χώρα. Αποτελούσε από τους πλουσιότερους δήμους της Αττικής λόγω του υγιεινού κλίματος, του αισθητικά ωραίου περιβάλλοντος, των άφθονων νερών και της μικρής σχετικά απόστασής της από την Αθήνα, όντας γνωστή ως προνομιούχος τόπος παραθερισμού πλουσίων και ευγενών.
Μεταξύ αυτών ήταν ο Ηρώδης ο Αττικός, ο μέγας αυτός λάτρης και ευεργέτης της Αθήνας (101-178), που είχε την πλούσια έπαυλή του στη θέση που βρίσκεται σήμερα ο Μητροπολιτικός Ναός της περιοχής. Διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα έχουν βρεθεί σε όλον σχεδόν τον Δήμο, και ενδεικτικό της υψηλής υπόληψης του δήμου στα εύπορα μέλη της Αθηναϊκής κοινωνίας αποτελεί το εύρημα ενός πήλινου κρασοπότηρου, που πιθανότατα άνηκε στην οικογένεια του Περικλή, του γνωστότερου Αθηναίου ηγέτη κατά την Κλασική περίοδο.
Στην περιοχή κατά την ύστερη ρωμαϊκή εποχή έλαβε χώρα μεγάλη μάχη μεταξύ των Ερούλων, γερμανικού φύλου που είχε καταστρέψει την Αθήνα, και άτακτου στρατιωτικού σώματος δύο χιλιάδων ντόπιων υπό τον φιλόσοφο Δέξιππο, στην οποία μάχη οι Έρουλοι εκδιώχθηκαν από την Αττική.
Επί Ενετοκρατίας, όλοι οι ισχυροί και πλούσιοι Ενετοί της Αθήνας διέμεναν στην Κηφισιά. Αργότερα, επί Τουρκοκρατίας, οι πρώην ενετικές επαύλεις περιήλθαν στους πλούσιους Τούρκους της Αθήνας. Ακόμη και ο διοικητής της Αθήνας είχε τον πύργο του στη θέση που βρίσκεται σήμερα ο ναός του Αγίου Δημητρίου.
Κατά τις μαρτυρίες του περιηγητή Εβλιά Τσελεμπή, τον 17ο αιώνα η Κηφισιά αποτελούνταν από τριακόσια κεραμιδοσκέπαστα σπίτια, ενώ ο πληθυσμός της αποτελούνταν κατά το ήμισυ από μουσουλμάνους και κατά το ήμισυ από Χριστιανούς Ορθόδοξους.
Ένα παλιό ναΰδριο είχε μετατραπεί σε αποθήκη οίνου (κελάρι), της Παναγίας της Ξυδούς, που κατά τοπική παράδοση το όνομά του δόθηκε, όταν διαπιστώθηκε πως όλο το κρασί που είχε αποθηκευτεί εκεί είχε μετατραπεί σε ξίδι. Μετά την απελευθέρωση, τα κτήματα των Τούρκων περιήλθαν σε Έλληνες που τα αγόρασαν από τους προκάτοχους ιδιοκτήτες έναντι ευτελών τιμών.
Στα χρόνια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, η Κηφισιά φιλοξένησε αρκετούς Μικρασιάτες πρόσφυγες. Ένας λόγος που θα έσπρωχνε τους πρόσφυγες στην Κηφισιά ήταν ότι θα έβρισκαν κάποιο μεροκάματο, καθώς σημαντικό μέρος τους αποτελούνταν από αγρότες και αμπελουργούς, και την εποχή εκείνη είχαν καλλιέργειες, όπως της πατάτας, του σπαραγγιού, της φράουλας, του μενεξέ, και έτσι από τη μία οι καλλιέργειες και από την άλλη οι πανέμορφοι κήποι χρειάζονταν πολλά και φθηνά εργατικά χέρια.
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή κατέφτασαν στην Κηφισιά Μικρασιάτες πρόσφυγες από την περιοχή της Ερυθραίας χερσονήσου της Μικράς Ασίας και συγκεκριμένα από τα χωριά Λυθρί, Βουρλά, Αλάτσατα, Τσεσμέ, Σιβρισάρι, Καράμπουρνα και Μελί συν άλλων. Το 1923 ιδρύθηκε ο «Σύλλογος Προσφύγων Κηφισιάς», με σκοπό τη στέγαση και αποκατάστασή τους.
Ο Σύλλογος πέτυχε την απαλλοτρίωση 152 στρεμμάτων στη σημερινή Νέα Ερυθραία, περιοχή που τότε υπαγόταν στην Κοινότητα Κηφισιάς. «Να κάνει φεγγάρι να δουλεύουμε», έλεγαν οι πρόσφυγες, καθώς ξενοδούλευαν το πρωί στα κτήματα της Κηφισιάς και το βράδυ καλλιεργούσαν τα χωράφια τους στη Νέα Ερυθραία.
Αξιοσημείωτη ήταν η αντίθεση μεταξύ των πλούσιων ξενοδοχείων υπό κατασκευή στην κυρίως Κηφισιά και την αξιοθρήνητη κατάσταση στη γειτονική προσφυγική περιοχή, όπου οι πρόσφυγες αγωνίζονταν να κρατήσουν όρθια τα ξύλινα σπίτια τους. Πολύ αργότερα, στη δεκαετία του 1960, θα άνοιγε και πάλι την αγκαλιά της στους ξεριζωμένους Έλληνες της Αιγύπτου. Το Άστυ Αιγυπτιωτών, στην περιοχή του ναού της Αγίας Παρασκευής, που χτίστηκε από πρόσφυγες Έλληνες της Αιγύπτου, είναι σήμερα μία από τις ομορφότερες συνοικίες της πόλης.
Κατά τη διάρκεια της Κατοχής της Ελλάδας από τις δυνάμεις του Άξονα (1941-1944) στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η βίλα Καζούλη στη νότια είσοδο της Κηφισιάς επιτάχθηκε από τις Γερμανικές δυνάμεις και στήθηκε εκεί το φρουραρχείο των Ες-Ες.
Δώδεκα αγωνιστές βασανίστηκαν μέχρι θανάτου στο υπόγειο της έπαυλης, που είχε μετατραπεί σε κέντρο βασανιστηρίων, και θάφτηκαν στον κήπο της. Το 1942, πάραυτα, ξεπερνάει τους 10.000 κατοίκους και προάγεται σε ξεχωριστό δήμο. Μετά την απελευθέρωση, στα Δεκεμβριανά του 1944, έγινε πολύνεκρη μάχη μεταξύ ανταρτών του ΕΛΑΣ και βρετανικών δυνάμεων της Βασιλικής Πολεμικής Αεροπορίας της Βρετανίας (RAF), που ήταν στρατωνισμένες στα ξενοδοχεία «Σεσίλ», «Απέργη» και «Πεντελικόν». Οι αντάρτες πέτυχαν την πλήρη κατάληψη των ξενοδοχείων τη νύχτα της 17ης προς 18ης Δεκεμβρίου, κάτι που όμως δεν απέτρεψε την τελική τους συντριβή στην Αθήνα τον επόμενο μήνα.
