Εάν ξεφυλλίσεις ένα άλμπουμ με παλιές ασπρόμαυρες φωτογραφίες της Αθήνας θα διαπιστώσεις πως στο πέρασμα των δεκαετιών η πόλη έχει αλλάξει ριζικά.
Το «πρόσωπο» της πρωτεύουσας έχει «μεταμορφωθεί» πολλές φορές και σήμερα σχεδόν τίποτα δεν θυμίζει την Αθήνα του 50′ για παράδειγμα. Ακόμα και οι μεγαλύτερης ηλικίας κάτοικοι ίσως δυσκολευτούν να αναγνωρίσουν την πόλη και τις περιοχές της, αν δουν φωτογραφίες της με άρωμα άλλης εποχής.
Μία τέτοια φωτογραφία είναι και η παρακάτω. Αναγνωρίζεις την περιοχή που φαίνεται στην φωτογραφία; Αν είσαι κάτοικος Αθηνών σίγουρα έχεις περάσει από εκεί.
Κουίζ για την παλιά Αθήνα: Αναγνωρίζεις την περιοχή; Έχεις περάσει σίγουρα από εκεί
– Κυψέλη
– Μαρούσι
– Αμπελόκηποι
Η απάντηση στο κουίζ για την παλιά Αθήνα
Στη φωτογραφία που έχει τραβηχτεί στις αρχές της δεκαετίας του 1930 από τον φωτογράφο Αθανάσιο Κυριάκη βλέπετε το Μαρούσι και στην Πλατεία Κασταλίας.
Με ιστορική έδρα το αρχαίο Άθμονον, που είχε ιδρύσει ο βασιλιάς Κέκροπας για να προστατέψει την Αθήνα από τις επιδρομές των βαρβάρων και διαρκή εποικισμό από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, το Αμαρούσιο φημίζεται για την έφεση των κατοίκων του στις κεραμικές τέχνες και τη λατρεία της Αρτέμιδος, θεάς του κυνηγιού, τον 7ο αιώνα π.Χ., τα πρώτα ωραία νεοκλασικά, αλλά και την προαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων, με διακεκριμένο αθλητή τον κανατά Σπύρο Λούη.
Η αρχαιοτέρα ονομασία της περιοχής που συναντάται σε κείμενα του Πλουτάρχου και λοιπών αρχαίων και νεοτέρων ιστορικών είναι “Άθμονον”. Σε νεότερα κείμενα δε, εμφανίζεται και ως “Αθμόνη”.
Η σύγχρονη ονομασία Μαρούσι εμφανίζεται στην καθαρεύουσα ως Αμαρούσιον, όρος που προέρχεται από το επίθετο Αμαρυσία. Το επίθετο αυτό αναφέρεται στη λατρευθείσα θεά του κυνηγιού Αρτέμιδα και δηλώνει την προέλευση της λατρείας από την Αμάρυνθο της Εύβοιας (Αρτέμιδα η Αμαρυνθία > η Αμαρυσία), η οποία μεταφέρθηκε και στο Άθμονον της αρχαιότητας. Μάλιστα, ο πρώτος δήμος που ιδρύεται το 1836 με έδρα το Μαρούσι αποκαλείται “Δήμος Αμαρυσίων” (κατά το Δήμος Αθηναίων, αργότερα Δήμος Χαλανδραίων κ.ο.κ.).
Η ιστορία του Αμαρουσίου χάνεται στους μύθους της αρχαίας Ελλάδος, όπου γίνονται πλείστες αναφορές στο αρχαίο Άθμονον, περιοχή που ταυτίζεται γεωγραφικά με τη σύγχρονη πόλη. Οι Αθμονείς είχαν οικοδομήσει ένα ιερό αφιερωμένο στην Αφροδίτη Ουρανία, προστάτιδα του πλατωνικού έρωτα. Το ιερό το είχε ιδρύσει ο Πορφυρίων, αρχαίος μυθικός βασιλιάς των Αθηνών πολλές χιλιετίες προ Χριστού.
Ένας από τους δώδεκα δήμους που ίδρυσε γύρω στο 3.000 π.Χ. ο Κέκροπας, ήταν το Άθμονον, με σκοπό να προστατεύσει την Αθήνα από τις επιδρομές των βαρβάρων. Οι κάτοικοί του ήταν φιλήσυχοι και εργατικοί, με μεγάλη παράδοση στην παραγωγή λαδιού και κρασιού. Μάλιστα, ο Αριστοφάνης στο έργο του Ειρήνη επαινεί τους Αθμονείς λέγοντας, αναφερόμενος στον Τρυγαίο, πως ” προτιμούσε να ασχολείται με τα αμπέλια και τις ελιές του, παρά να συκοφαντεί και να μηχανορραφεί”.
Παρόμοιες αναφορές γίνονται και στις Όρνιθες με τον Πεισθέταιρο να αγωνίζεται μαζί με τον φίλο του Ευελπίδη να απαλλάξει την Αθήνα από τους δημαγωγούς. Επιγραφή δε που ανεκαλύφθη σε χριστιανικό ναό έφερε το όνομα “ΠΙΣΤΟΚΛΗΣ ΠΕΙΣΘΕΤΑΙΡΟΣ ΑΘΜΟΝΕΥΣ”. Επρόκειτο για ένα δήμο που διατηρούσε στενούς δεσμούς και με άλλες πόλεις της αρχαίας Ελλάδας στον χώρο της τέχνης και του πολιτισμού. Σύντομα εισήχθη από την Αμάρυνθο η λατρεία της Αρτέμιδος, θεάς του κυνηγιού τον 7ος αιώνας π.Χ..
Οι κάτοικοί του μάλιστα είχαν ιδρύσει ιερό, μπροστά στο οποίο διοργάνωναν κάθε χρόνο τα “Αμαρύσια”, περιφερειακούς Ολυμπιακούς Αγώνες προς τιμήν της Αμαρυσίας Αρτέμιδος, όπως αποκαλείτο. Κάθε χρόνο την άνοιξη συγκεντρώνονταν στην πεδιάδα των Αθμονέων αθλητές από ολόκληρη την Ελλάδα για να συναγωνιστούν, να χορέψουν, να διασκεδάσουν και να επιδοθούν σε αγώνες οινοποσίας. Κατά τη διάρκεια δε των αγώνων επιβραβεύονταν με χρυσά στεφάνια οι άρχοντες που είχαν εκτελέσει τα καθήκοντά τους επιτυχώς.
Γύρω στον 6ο αιώνα π.Χ. και μετά τον θάνατο του τυράννου Πεισιστράτου, ο μεγάλος νομοθέτης Κλεισθένης στην προσπάθειά του να εδραιώσει την ισηγορία και την ισονομία χώρισε την αττική γη στο άστυ, τη μεσόγαια και την παράλια χώρα. Κατάργησε τις φυλές και ίδρυσε δέκα τεχνητές, κατανέμοντας ισάριθμα τον πληθυσμό τους σε δήμους και από τις τρεις περιοχές. Κάθε δήμος έστελνε δε εκπροσώπους κάθε χρόνο στην αθηναϊκή βουλή.
Το Άθμονον τοποθετείτο στη μεσόγαια χώρα και ανήκε στην Κεκροπίδα φυλή που τιμούσε με το όνομά της τον βασιλιά Κέκροπα. Το 358 π.Χ., πρώτος πρόεδρος της αθηναϊκής βουλής ήταν ο Χαρίνος ο Αθμονεύς, ο οποίος αγωνίστηκε να στρέψει τις ελληνικές πόλεις σε ομόνοια και τη συμμαχία με την Αθήνα.
Κατά την περίοδο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, η Αθήνα κατελήφθη από τους Ρωμαίους και το Άθμονο λεηλατήθηκε από τους κατακτητές. Έργα πνοής όμως πραγματοποίησε ο αυτοκράτορας Αδριανός, ο οποίος κατασκεύασε το περίφημο υδραγωγείο, με αγωγούς που περνούσαν κάτω από τον δήμο προς την Αθήνα. Μεγάλο και το ενδιαφέρον του Ηρώδη του Αττικού που μετακίνησε το ιερό της Αρτέμιδος σε ύψωμα.
Στα βυζαντινά χρόνια το Άθμονο εξακολουθεί να κατοικείται, καθώς ανασκαφές ανέδειξαν νεκροταφείο στον Ναό του Αγίου Γεωργίου που έχει χαρακτηρισθεί “προέχον βυζαντινό μνημείο”. Με την επικράτηση του χριστιανισμού εγκαθίσταται πληθώρα ναών που αποτελούν σπάνια κειμήλια στην ευρύτερη περιοχή. Ορισμένα από αυτά είναι ο Ναός της Παναγιάς της Νερατζιώτισσας στα ερείπια του ιερού της Αρτέμιδος, του Αγίου Ιωάννου του Πέλικα, στη θέση του νέου ιερού, η Παναγιά η Μαρμαριώτισσα, οι Άγιοι Ασώματοι Ταξιάρχες και πολλοί άλλοι. Η πόλη είχε επικρατήσει να αποκαλείται Αμαρύσιον από την Αμαρυσία Αρτέμιδα.
Κατά την τουρκοκρατία εγκαταστάθηκε ο Τούρκος Μπέης Αλή Μπαμπάς, ο οποίος κατέλαβε εκτάσεις της περιοχής και τις μεταβίβασε σε Οθωμανούς ευγενείς, τους οποίους γοήτευσε ο εύφορος αυτός τόπος με το υγιές κλίμα και τα πλούσια νερά. Οι περισσότεροι Μαρουσιώτες εργάζονταν στα κτήματα των αρχόντων, ενώ πολλοί μετανάστευσαν σε άλλες περιοχές της Ελλάδος, όπως στην Κόρινθο, το Άργος, την Αρκαδία, την Εύβοια, τις Κυκλάδες.
