Οι άνθρωποι που έχουν μεγαλώσει σε δυσλειτουργικές οικογένειες, μπορεί να θεωρούν ότι κάποιες νοσηρές συνήθειες είναι φυσιολογικές. Η αλήθεια είναι ότι πολλοί από εμάς έχουμε εξοικειωθεί τόσο με το οικογενειακό χάος, που δεν μπορούμε καν να αναγνωρίσουμε πότε κάτι παύει να είναι απλώς «παράξενο» και γίνεται ουσιαστικά ανθυγιεινό.
Το αντιμετωπίζουμε με γέλιο, βρίσκουμε δικαιολογίες ή πείθουμε τους εαυτούς μας ότι κάθε οικογένεια έχει τα προβλήματά της. Σίγουρα, κάθε οικογένεια έχει τις στιγμές της. Όμως υπάρχει διαφορά ανάμεσα στην περιστασιακή ένταση και στα επαναλαμβανόμενα μοτίβα που αφήνουν τους πάντες συναισθηματικά εξαντλημένους μέχρι το τέλος των γιορτών.
7 συνήθειες που μαρτυρούν ότι έχετε μεγαλώσει σε δυσλειτουργική οικογένεια
- Η παρουσία του “μάρτυρα”
- Έρχονται στο προσκήνιο πικρίες απ’ το παρελθόν
- Το άτομο που χρειάζεται πάντα έλεγχο
- Ανταγωνισμός αντί για σύνδεση
- Βασικό κίνητρο η ενοχή
- Κανείς δεν λέει τίποτε ουσιαστικό
- Οι διακοπές τελειώνουν με ανακούφιση και όχι χαρά
Η παρουσία του “μάρτυρα”
Ξέρετε ακριβώς για ποιον μιλάμε. Το μέλος της οικογένειας που επιμένει να τα κάνει όλα μόνο του και μετά παραπονιέται πικρά ότι κανείς δεν βοηθά. Αυτή η μαρτυρική στάση δημιουργεί μια κατάσταση χωρίς νικητή.
Αν αποδεχτείτε την άρνησή του για βοήθεια, είστε αγνώμονες. Αν πιέσετε να βοηθήσετε, υπονομεύετε τον έλεγχό του. Ολόκληρη η δυναμική δηλητηριάζει την ατμόσφαιρα πριν καν καθίσει κανείς να φάει.
Οι υγιείς οικογένειες μοιράζονται τις ευθύνες και εκφράζουν τις ανάγκες τους άμεσα. Αν κάποιος στην οικογένειά σας μετατρέπει συστηματικά τις γιορτές σε προσωπική επίδειξη αυτοθυσίας, δείχνει κάτι δυσλειτουργικό.
Έρχονται στο προσκήνιο πικρίες απ’ το παρελθόν
Τι «Καλά Χριστούγεννα» θα ήταν αυτά αν δεν επαναφέρατε εκείνον τον καβγά από το 2003; Κάποιες οικογένειες δεν μπορούν να περάσουν ούτε μία γιορτή χωρίς κάποιος να φέρει στο τραπέζι μία παλιά ιστορία. Ίσως είναι το διαζύγιο από πριν από δέκα χρόνια. Τα χρήματα που κάποιος δανείστηκε και δεν επέστρεψε ποτέ ή τότε που κάποιος έχασε ένα σημαντικό γεγονός.
Ακούγονται κάθε χρόνο τα ίδια παράπονα. Οι λειτουργικές οικογένειες έχουν μάθει να αφήνουν κάποια πράγματα πίσω τους ή να τα αντιμετωπίζουν σωστά, έξω από τις γιορτινές συγκεντρώσεις. Αν το χριστουγεννιάτικο δείπνο σας συνοδεύεται από μια δόση πολυετούς αγανάκτησης, τότε έχετε να κάνετε με δυσλειτουργία.
Το άτομο που χρειάζεται πάντα έλεγχο
Κάθε δυσλειτουργική οικογένεια έχει έναν τέτοιο άνθρωπο. Τον ευέξαπτο συγγενή γύρω από τον οποίο όλοι είναι προσεκτικοί. Μην αναφέρεστε στην πολιτική μπροστά στον θείο Μάκη. Κρατήστε το κρασί μακριά από τη θεία Μαρία. Ό,τι κι αν κάνετε, μην ανοίξετε θέμα δουλειάς όταν είναι εδώ ο ξάδελφος Μπάμπης.
Ολόκληρη η οικογένεια αναδιοργανώνεται γύρω από τα «κουμπιά» και τα ζητήματα αυτού του προσώπου. Αυτό δεν είναι φυσιολογικό. Στις υγιείς οικογένειες, οι ενήλικες διαχειρίζονται τα δικά τους συναισθήματα. Δεν κρατούν τους υπόλοιπους ομήρους των διαθέσεών τους ούτε αναγκάζουν την ομάδα να προσαρμόζεται στην ανικανότητά τους να αντέξουν μια βασική συζήτηση.
Ανταγωνισμός αντί για σύνδεση
Κάποιες οικογένειες μετατρέπουν τα Χριστούγεννα σε μια ανεπίσημη Ολυμπιάδα. Ποιανού τα παιδιά τα πάνε καλύτερα στο σχολείο; Ποιος πήρε τη μεγαλύτερη προαγωγή; Ποιος έκανε τα πιο ακριβά δώρα;
Τα πάντα γίνονται ένα παιχνίδι σύγκρισης. Η αληθινή σύνδεση προϋποθέτει γνήσιο ενδιαφέρον για τις ζωές των άλλων, όχι σκορ και μέτρημα πόντων. Αν οι γιορτές σας μοιάζουν περισσότερο με διαγωνισμό παρά με γιορτή, τότε πρόκειται για δυσλειτουργία μεταμφιεσμένη σε οικογενειακό δέσιμο.
Βασικό κίνητρο η ενοχή
«Δεν μας επισκέπτεστε πια ποτέ.» «Αυτά μπορεί να είναι τα τελευταία Χριστούγεννα της γιαγιάς.» «Μετά από όλα όσα έχουμε κάνει για εσάς.»
Οι δυσλειτουργικές οικογένειες χρησιμοποιούν την ενοχή ως όπλο για να ελέγχουν τη συμπεριφορά. Καταφεύγουν στη συναισθηματική χειραγώγηση για να εξασφαλίσουν παρουσία και συμμόρφωση.
Δεν πηγαίνετε επειδή το θέλετε. Πηγαίνετε επειδή το συναισθηματικό κόστος του να μην πάτε είναι πολύ μεγάλο.
Κανείς δεν λέει τίποτε ουσιαστικό
Κάποιες οικογένειες έχουν τελειοποιήσει την τέχνη να περνούν ώρες μαζί χωρίς ούτε μία ουσιαστική συζήτηση. Όλα μένουν στην επιφάνεια: ο καιρός, τα αθλήματα, γενικές ενημερώσεις για τη δουλειά. Την ίδια στιγμή, όλοι αντιμετωπίζουν πραγματικές δυσκολίες που δεν αναγνωρίζονται ποτέ. Οι διακοπές τελειώνουν με ανακούφιση και όχι χαρά.
Ορίστε η απόλυτη δοκιμασία: πώς νιώθετε όταν τελειώνουν οι γιορτές; Αν το βασικό σας συναίσθημα είναι η ανακούφιση, αντί για ζεστασιά ή ικανοποίηση, αυτό σας λέει κάτι πολύ σημαντικό.
Οι υγιείς οικογενειακές συγκεντρώσεις, ακόμη και οι ατελείς, σας αφήνουν να νιώθετε συνδεδεμένοι και αγαπημένοι. Οι δυσλειτουργικές, αντίθετα, σας αφήνουν εξαντλημένους και ευγνώμονες που τελείωσαν.
Tips
Η αναγνώριση αυτών των μοτίβων δεν έχει να κάνει με το να ρίχνουμε ευθύνες ή να κόβουμε επαφές με την οικογένεια. Έχει να κάνει με την επίγνωση. Μόλις αναγνωρίσετε τη δυσλειτουργία, μπορείτε να αρχίσετε να κάνετε διαφορετικές επιλογές.
Ίσως αυτό να σημαίνει να θέσετε όρια, ίσως να σημαίνει να κάνετε ειλικρινείς συζητήσεις, ίσως να σημαίνει να δημιουργήσετε νέες παραδόσεις που να λειτουργούν πραγματικά για όλους τους εμπλεκόμενους. Το ζητούμενο δεν είναι να έχετε μια τέλεια οικογένεια.
Τέτοιες δεν υπάρχουν. Το ζητούμενο είναι να σταματήσετε να προσποιείστε ότι η δυσλειτουργία είναι φυσιολογική ή ότι πρέπει να τη δέχεστε ως τίμημα για την οικογενειακή σύνδεση. Αυτά τα Χριστούγεννα, δώστε προσοχή σε αυτά τα μοτίβα.
Παρατηρήστε ποια εμφανίζονται στη δική σας συγκέντρωση. Έπειτα ρωτήστε τους εαυτούς σας: είναι πραγματικά έτσι όπως θέλετε να περνάτε τις γιορτές σας; Μπορεί να μην μπορείτε να αλλάξετε τη συμπεριφορά της οικογένειάς σας, αλλά μπορείτε να αλλάξετε τον τρόπο που ανταποκρίνεστε σε αυτήν. Και μερικές φορές, αυτό αρκεί για να σπάσει ο κύκλος.
