Στο μικρό νησί των Κυκλάδων, τη Θηρασία, που ανήκει στα ηφαιστειογενή νησιά της Σαντορίνης, μία ομάδα ερευνητών, ανακάλυψε δύο αποτυπώματα από σφραγίδες, τα οποία μπορεί να αλλάξουν όλα όσα γνωρίζουμε για την γέννηση της γραφής στο Αιγαίο.
Τα αποτυπώματα, ανακαλύφθηκαν στην θέση «Κοίμηση», και έχουν ηλικία σχεδόν 4.500 χρόνια. Μάλιστα μαρτυρούν ότι οι κάτοικοι της περιοχής από τότε πειραματίζονταν με τη χρήση οργανωμένων συμβόλων, ενδεχομένως με στόχο την επικοινωνία, πολύ νωρίτερα από όσο πιστεύαμε μέχρι σήμερα.
Το εύρημα απαρτίζεται από τη λαβή ενός μεγάλου αποθηκευτικού αγγείου, το οποίο οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν σε μια αίθουσα οικισμού της Εποχής του Χαλκού. Είναι αξιοσημείωτο ότι το κεραμικό θραύσμα διατηρεί δύο διαφορετικές σφραγίδες που σφραγίστηκαν πριν από την όπτηση του πιθαριού.
Οι ερευνητές τις ονόμασαν «THS.1» και «THS.2».
Σύμβολα της Κυκλαδίτικης Τέχνης
Η πρώτη σφραγίδα, η THS.1, απεικονίζει μια αλληλουχία από αφηρημένα σύμβολα, ευθυγραμμισμένα σε τρεις αράδες, σχηματίζοντας ενός είδους επιγραφή. Κάποια από τα σύμβολα αυτά, μοιάζουν με φύλλα, σπειροειδείς ή σχηματικές μορφές, ωστόσο οι ερευνητές δεν γνωρίζουν ακόμη το ακριβές τους νόημα.
Είναι σε αλληλουχία, κάτι που κάνει τους εμπειρογνώμονες να πιστεύουν πως, ίσως να αποτελεί ένα πρώιμο εγχείρημα των ανθρώπων της εποχής, να μεταφέρουν πληροφορίες – ενδεχομένως ονόματα ενδεικτικά του κατόχου των αγαθών, ή κάποιο παρόμοιο μήνυμα.
Η δεύτερη σφραγίδα, η THS.2, φέρει περισσότερο διακοσμητικό ύφος, με γεωμετρικά μοτίβα, χαρακτηριστικά της Κυκλαδικής τέχνης της περιόδου, όπως τρίγωνα και μαιάνδρους.
Το σχήμα της είναι παρόμοιο με εκείνο άλλων σφραγίδων που έχουν ανακαλυφθεί σε ελληνικά νησιά και, μπορεί να έχουν περισσότερο διακοσμητική ή αναγνωριστική λειτουργία.
Η προέλευση της γραφής στο Αιγαίο;
Οι πρώτες γνωστές μορφές γραφής της περιοχής, όπως τα Κρητικά ιερογλυφικά (Πρώιμη έως Μέση Εποχή του Χαλκού, περίπου 2100-1700 π.Χ.), ή η Γραμμική Α, εμφανίστηκαν περί το 2.000 π.Χ.
Ωστόσο, οι σφραγίδες της Θηρασίας, χρονολογούνται μεταξύ του 2.700 και του 2.300 π.Χ., άρα ενδέχεται να είναι ο συνδετικός κρίκος που έλειπε στη διαδικασία – τουλάχιστον, μερικές από αυτές.
«Η μεταγενέστερη εμφάνιση σφραγισμένων λαβών στην Κρήτη ενισχύει περαιτέρω την εκτός Κρήτης προέλευση του αγγείου με την εντυπωμένη σφραγίδα από τη Θηρασία, όπως υποδεικνύεται από την πετρογραφική ανάλυση», εξηγούν οι ερευνητές, οι οποίοι επισημαίνουν πως, δεν πρόκειται για την κανονική γραφή, παρά την τακτική διάταξη των συμβόλων στην THS.1 – η οποία παραπέμπει σε μεταγενέστερα συστήματα, ακόμη και σε ορισμένα σύμβολα που βρέθηκαν σε Κρητικές σφραγίδες μεταγενέστερων περιόδων.
Την ίδια στιγμή, θεωρούν πως, η χρήση μιας πολύπτυχης σφραγίδας με τρεις λαξευμένες πτυχές, είναι κάτι ασυνήθιστο για την εποχή. Άρα, όποιος την εφάρμοσε, προφανώς ήθελε να αποκαλύψει κάτι πιο περίπλοκο από μία απλή σήμανση ιδιοκτησίας.
Αρχαία σφραγίδα ποιότητας
Επιστημονικές αναλύσεις, αποκάλυψαν πως, το αγγείο δεν ήταν από την περιοχή, αλλά πως ο πηλός για την κατασκευή του, προερχόταν από το νησί της Νάξου, ως αποτέλεσμα του εμπορίου ανάμεσα στα νησιά, άρα μπορεί να είχαν την επιγραφή από τον παραγωγό εκεί ή να αποτελούσε σύμβολο κύρους ή εξουσίας – σαν σφραγίδα ποιότητας της αρχαιότητας, ενδεικτική της προέλευσής της.
Αν και οι ερευνητές δεν έχουν βρει άλλα αγγεία με τις ίδιες σφραγίδες, το γεγονός ότι χρησιμοποιήθηκαν δύο διαφορετικές σφραγίδες, η μία ίσως «κειμενική» και η άλλη διακοσμητική, υποδεικνύει ένα πιο εξελιγμένο σύστημα για την εποχή απ’ ό,τι πιστευόταν προηγουμένως.
Το πρώτο μέσο εμφάνισης της γραφής
«Μια σφραγίδα με επιγραφή και το αποτύπωμά της στη λαβή ενός πιθαριού θα μπορούσε να κάνει ένα συγκεκριμένο αγγείο αναγνωρίσιμο, εκπληρώνοντας τη λειτουργία της αναγνώρισης του προσώπου ή της αρχής στην οποία ανήκε. Συγκεκριμένα, στο αγγείο της Θηρασίας, το αποτύπωμα που “διαβάζεται” πιο καθαρά από πάνω, στο πάνω μέρος της λαβής, είναι το THS.1, γεγονός που υποδηλώνει ότι η θέση και η ορατότητα του συγκεκριμένου αποτυπώματος ήταν σκόπιμη» εξηγούν οι μελετητές..
Και καταλήγουν: «Συμπερασματικά, παρόλο που τα στοιχεία από την θέση «Κοίμηση» στην Θηρασία δεν υποστηρίζουν την ύπαρξη ενός πρωτογενούς συστήματος γραφής στο Αιγαίο κατά την Εποχή του Χαλκού, αναδεικνύουν τα γεγονότα που σχετίζονται με τον σχηματισμό της γραφής, ιδιαίτερα σε σχέση με τη χρήση σφραγίδων ως το πρώτο μέσο για την εμφάνιση της πρώιμης γραφής στο Αιγαίο».