Κατά τη διάρκεια ανασκαφών σε μια ελάχιστα εξερευνημένη ανατολική περιοχή της πατρίδας τους, μία ομάδα Ιρανών αρχαιολόγων ανακάλυψε τα ερείπια μιας συμπαγούς κυκλικής πλίθας δομής, η οποία περιελάμβανε έξι ξεχωριστούς πύργους. Η αρχαία δομή, η οποία κατασκευάστηκε σε ένα ανθρωπογενές ανάχωμα γνωστό ως Τάππε Ταχάρ-Αμπάντ, χρονολογείται στον έκτο αιώνα π.Χ., κατά τη διάρκεια της εποχής της θρυλικής Αυτοκρατορίας των Αχαιμενιδών. Αυτό σημαίνει ότι το κτίριο και οι πύργοι του είναι τουλάχιστον 2.500 ετών.
Τι μαρτυρά το εύρημα για την αρχιτεκτονική των Αχαιμενιδών
Το εκπληκτικό φρούριο ανακαλύφθηκε κοντά στην πόλη Μπιρτζάντ στην επαρχία Νότιο Χορασάν στο βορειοανατολικό Ιράν. Πρόκειται για ένα αρχιτεκτονικό εύρημα από την αρχαιότητα, όταν το Ιράν ήταν κέντρο αξιοσημείωτων πολιτισμών, επιδεικνύοντας την εφευρετικότητα των Αχαιμενιδών κτιστών και τη γνώση τους για τις τεχνηκές κατασκευής πλίθων κατά την περίοδο της Αχαιμενιδικής Αυτοκρατορίας, η οποία ευδοκίμησε από το 550 έως το 330 π.Χ.
«Οι μαρτυρίες της κεραμικής, του οικοδομικού σχεδίου και της ακριβούς χρονολόγησης, δείχνουν ότι το κτίριο Ταχάρ-Αμπάντ κατασκευάστηκε στα τέλη της Εποχής του Σιδήρου / της περιόδου των Αχαιμενιδών», έγραψαν οι Ιρανοί αρχαιολόγοι σε άρθρο τους που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Antiquity. «Αυτό το κτίριο εγκαταλείφθηκε γ. 500-400 π.Χ., μέχρι την Παρθική περίοδο (δεύτερος και τρίτος αιώνας μ.Χ.), όταν ανακαταλήφθηκε. Τέλος, συμπληρώθηκε και καλύφθηκε κατά τη διάρκεια του τρίτου τέταρτου αιώνα μ.Χ.».
Οι ανασκαφές ξεκίνησαν στην περιοχή του Χορασάν το 2009 και συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Ωστόσο, λόγω της φύσης της περιοχής, έχουν ολοκληρωθεί μόνο τέσσερις ανασκαφικές περίοδοι. Το τελευταίο εύρημα των Αχαιμενιδών , αντιπροσωπεύει ίσως την πιο σπουδαία ανακάλυψη που έγινε σε αυτήν την επί μακρόν παραμελημένη τοποθεσία.
Στο φως τα κρυμμένα μυστικά της αρχιτεκτονικής των Αχαιμενιδών
Οι πύργοι και η συνοδευτική κατασκευή, καταλαμβάνουν την κορυφή του υπερυψωμένου σχηματισμού, γνωστό ως Τάπε Ταχάρ-Αμπάντ, το οποίο βρίσκεται σε μια έρημη πεδιάδα στα περίχωρα της Μπιρτζάντ. Το Τάπε Ταχάρ-Αμπάντ είναι ένας λόφος σε ημικωνικό σχήμα με διάμετρο 42 μέτρα, και ύψος τέσσερα μέτρα. Οι Αχαιμενίδες κτίστες περιέβαλαν την περιοχή με μια τάφρο πλάτους 11 μέτρων, η οποία τροφοδοτούνταν με νερό από μια κοντινή δεξαμενή, η οποία επίσης λειτουργούσε ως προστατευτική τάφρος.
Οι αρχαιολόγοι έφεραν στο φως το κυκλικό οικοδόμημα, το οποίο κατασκευάστηκε από πλίθ και το πισέ (εμβολισμένη γη), κατά τη διάρκεια της πιο πρόσφατης ανασκαφικής περιόδου. Με την ολοκλήρωση της ανασκαφής, αποκάλυψαν μια δομή με διάμετρο 18 μέτρα που περιείχε έξι συμπαγείς πύργους και τοίχους ύψους 3 μέτρων, στα ψηλότερα σημεία τους.
Είναι ενδιαφέρον ότι το κτίριο δεν είχε καλυφθεί από τις δυνάμεις της φύσης αλλά είχε θαφτεί σκόπιμα και καλύφθηκε με άμμο περίπου 1.700 χρόνια πριν. Η διαδικασία ταφής είχε πραγματοποιηθεί σε δύο στάδια, καθώς οι έλεγχοι έδειξαν ότι το οικοδόμημα ήταν γεμάτο μέχρι ύψος σχεδόν δύο μέτρων, με εναλλασσόμενα στρώματα από τούβλα, άμμο και πέτρες.
Οι τελευταίες ανασκαφές στο Τάπε Τακτσάρ-Αμπάντ, αποκάλυψαν ότι αφού το κτίσμα είχε γεμίσει και καλυφθεί για πρώτη φορά, κατασκευάστηκαν νέα κτίρια, ακριβώς από πάνω του. Αυτό θα είχε λάβει χώρα κατά τα τελευταία στάδια της Παρθικής περιόδου (247 π.Χ. – 224 μ.Χ.), όταν τα εδάφη του ανατολικού Ιράν ελέγχονταν πλέον από την Παρθική Αυτοκρατορία.
Κυκλικές δομές έχουν βρεθεί στην γύρω περιοχή προηγουμένως, και παραδοσιακά αυτές οι κατασκευές αποδίδονται στους Πάρθους. Αλλά τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι οι Αχαιμενίδες κατασκεύασαν παλαιότερες εκδόσεις αυτών των στρογγυλών κτιρίων, δημιουργώντας πιθανώς το μοντέλο που ακολούθησαν αργότερα οι Πάρθοι.
Ωστόσο, αυτό το αρχιτεκτονικό στιλ δεν προήλθε στην πραγματικότητα από τον πολιτισμό των Αχαιμενιδών. Ακόμη παλαιότερα κυκλικά οικοδομήματα έχουν ανακαλυφθεί σε διάφορες τοποθεσίες που έχουν ανασκαφεί στη Βακτρία, ένα αρχαίο ιρανικό κράτος στα ανατολικά του Μεγάλου Χορασάν που περιελάμβανε τα εδάφη του σύγχρονου Αφγανιστάν, του Τατζικιστάν και του Ουζμπεκιστάν.
Στην πραγματικότητα, το κτίριο στην Τάπε Τατσάρ-Αμπάντ μοιάζει με κυκλική δομή της εποχής του Σιδήρου/Αχαιμενιδικής περιόδου με πύργους γνωστούς ως Γκαρί Κιαρίζ Α΄, που βρίσκεται 67 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Ασγκαμπάτ του Τουρκμενιστάν, σε εδάφη παρακείμενα στη Βακτριανή περιοχή κατά τους αρχαίους χρόνους.
«Η κατασκευή κυκλικών κτιρίων και χώρων είναι μια αρχιτεκτονική παράδοση της ύστερης εποχής του σιδήρου / περίοδο Αχαιμενιδών στην ευρύτερη Χορασάν, προφανώς προερχόμενη από τη Βακτρία, όπου βρίσκεται όπου η πλειονότητα τέτοιων τοποθεσιών» έγραψαν οι συγγραφείς της μελέτης , επιβεβαιώνοντας την επιρροή αυτού του στιλ κτιρίων από την Ανατολή.
Επαναπροσδιορίζοντας τις Ισχυρές Αυτοκρατορίες της Αρχαίας Μέσης Ανατολής
Στο ζενίθ της ισχύος της, η Αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών περιελάμβανε εδάφη που εκτείνονταν από τον ποταμό Συρ Ντάρια στην κεντρική Ασία μέχρι την Αίγυπτο στην άπω δύση. Τα περισσότερα από αυτά που είναι γνωστά για τον πολιτισμό των Αχαιμενιδών προέρχονται από τις ανασκαφές στο νοτιοδυτικό Ιράν, όπου είχε την έδρα της η αυτοκρατορία. Ωστόσο, μέχρι σήμερα, οι αρχαιολογικές ανασκαφές ήταν λίγες και μακρινές στην ευρύτερη περιοχή Χορασάν του ανατολικού Ιράν, αν και είναι γνωστό ότι οι Αχαιμενίδες είχαν ενεργή και ισχυρή παρουσία στην περιοχή.
Γι’ αυτό το λόγο, η ανακάλυψη της κυκλικής κατασκευής και των πύργων της στο Νότιο Χορασάν, έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον της αρχαιολογικής κοινότητας. Η ύπαρξη της τάφρου γύρω από αυτό καθιστά σαφές ότι επρόκειτο για ένα είδος φρουρίου ή φυλακίου, το οποίο θα μπορούσε να αποτελεί ένα παρατηρητήριο για τους εισβολείς που θα μπορούσαν να έχουν απειλήσει το χωριό Ταχάρ-Αμπάντ.
Οι πρόσφατες ανασκαφές στο εσωτερικό του Ταχάρ-Αμπάντ
Εκτός από όσα ανακαλύφθηκαν στην Τάππη Ταχάρ-Αμπάντ, πρόσφατες ανασκαφές στο εσωτερικό του χωριού Ταχάρ-Αμπάντ είχαν ως αποτέλεσμα την ανάκτηση μιας ποικίλης συλλογής κεραμικών αντικειμένων. Μερικά από αυτά έχουν συνδεθεί με την Ύστερη Εποχή του Σιδήρου και την πρώιμη Αχαιμενιδική περίοδο (από τον έβδομο μέχρι τον έκτο αιώνα π.Χ.), ενώ τα υπόλοιπα προήλθαν από Παρθικούς αποίκους που ζούσαν στο χωριό αρκετές εκατοντάδες χρόνια αργότερα. Αυτό βοήθησε τους ερευνητές να καθορίσουν το χρονοδιάγραμμα της κατάληψης του χωριού και από ποιον.
Όταν συνεχιστούν οι ανασκαφές στο Ταχάρ-Αμπάντ, Ιρανοί αρχαιολόγοι θα συνεχίσουν την έρευνά τους για αντικείμενα που ρίχνουν φως στις πολιτιστικές, κοινωνικές, οικονομικές και πνευματικές πρακτικές των Αχαιμενιδών και των Παρθίων, οι οποίοι αντιπροσώπευαν δύο από τις ισχυρότερες και σημαντικότερες αυτοκρατορίες που προέκυψαν στην αρχαία Μέση Ανατολή.
