Στο «φως» θησαυρός 1.400 ετών με χρυσά νομίσματα και κοσμήματα – Ανακαλύφθηκε τυχαία όταν ένας χειριστής ανιχνευτή μετάλλων χτύπησε μία πέτρα

Σχεδόν 100 νομίσματα από καθαρό χρυσό και θραύσματα κοσμημάτων του 6ου και του 7ου αιώνα,  ήρθαν στο φως στη διάρκεια ανασκαφών στην αρχαία πόλη Ίππος, ανατολικά της Θάλασσας της Γαλιλαίας, σύμφωνα με ανακοίνωση του πανεπιστημίου της Χάιφα – την Πέμπτη, 25 Σεπτεμβρίου.

Ο θησαυρός, ρίχνει φως στη ζωή της πόλης στη διάρκεια των τελευταίων χρόνων της Χριστιανικής Βυζαντινής περιόδου (αρχές 7ου αιώνα μ.Χ.), καθώς η Αυτοκρατορία των Σασσανιδών σάρωνε τη Γη του Ισραήλ το 614 μ.Χ., λίγα χρόνια πριν από την ισλαμική κατάκτηση, που θα άλλαζε οριστικά την περιοχή, εξηγεί ο Δρ. Michael Eisenberg, από το πανεπιστήμιο της Χάιφα.

Πιθανότατα κρυμμένος από έναν πλούσιο κάτοικο — ίσως χρυσοχόο — καθώς ο στρατός των Σασσανιδών προήλαυνε προς την πόλη, ο θησαυρός έμεινε άθικτος για περίπου 1.400 χρόνια προτού αποκαλυφθεί τυχαία. Ο θησαυρός έμεινε άθικτος για περίπου 1.400 χρόνια, πριν ανακαλυφθεί εντελώς τυχαία.

Η ομάδα του Eisenberg, πραγματοποίησε την ανακάλυψη σε ένα τμήμα που είχε ανασκαφεί πριν από περίπου έξι χρόνια, αλλά δεν ήταν στο επίκεντρο των τωρινών ανασκαφών.

«Ο Edie Lipsman – χειριστής ανιχνευτή μετάλλων που εργάζεται στην αποστολή, περπατούσε ανάμεσα στις περιοχές των ανασκαφών τον Ιούλιο”, περιγράφει ο Eisenberg. “Χτύπησε τυχαία μια πέτρα και ο ανιχνευτής μετάλλων άρχισε να εκπέμπει σήμα”.

Η πέτρα βρισκόταν ανάμεσα σε δύο τοίχους από βασάλτη, σε ένα καμένο στρώμα που πρόσφατα είχε καταρρεύσει λόγω των βροχοπτώσεων στη διάρκεια του χειμώνα.

“Ο ανιχνευτής τρελάθηκε”, είπε σε δήλωσή του ο Lipsman. “Δεν πίστευα στα μάτια μου – άρχισαν να εμφανίζονται τα χρυσά νομίσματα το ένα μετά το άλλο”. “Είναι το μοναδικό μέλος της αποστολής μας που ανακάλυψε χρυσό”, σημείωσε ο Eisenberg. (Ο Lipsman ανακάλυψε πρόσφατα και δύο χρυσά δαχτυλίδια από τη Ρωμαϊκή Εποχή).  “Λες και του χαμογέλασε η θεά της τύχης”.

 

H αρχαία πόλη Ίππος – Αντιόχεια (Sussita στα Αραμαϊκά), βρίσκεται σε απόσταση περίπου 2 χιλιομέτρων ανατολικά των ακτών της Θάλασσας της Γαλιλαίας, σε ύψος περίπου 350 μέτρων. Μολονότι το όρος Ίππος κατακτήθηκε πριν από τους Ελληνιστικούς χρόνους, εγκαταστάθηκαν εκεί Έλληνες άποικοι στα μέσα του 200 π.Χ. Την περίοδο εκείνη η περιοχή της Κοίλης Συρίας αποτελούσε “μήλον της έριδος” μεταξύ του βασιλιά της Συρίας Αντιόχου Γ΄ και του Πτολεμαίου Ε΄ της Αιγύπτου. Δεν αποκλείεται την πόλη να την ίδρυσε ο Αντίοχος Γ΄ μετά τη νίκη του επί των Πτολεμαίων στην τοποθεσία Πάνιον το 200 π.Χ.

Στη διάρκεια της Βυζαντινής περιόδου (330 μ.Χ. – 636 μ.Χ.), ο Ίππος υπήρξε έδρα της αρχιεπισκοπής και σημαντική πόλη του Χριστιανισμού. Άντεξε ακόμη και την κατάκτηση των Αράβων, τον 7ο αιώνα-  μέχρι το 749 μ.Χ., όταν ένας καταστροφικός σεισμός ισοπέδωσε την πόλη και εγκαταλείφθηκε οριστικά.

Η οριστική παρακμή του Ίππου Αντιόχειας

Οι αρχαιολόγοι έχουν αποκαλύψει τα ευρήματα από επτά εκκλησίες, οι οποίες χτίστηκαν μεταξύ του 5ου και των αρχών του 6ου αιώνα μ.Χ., οι οποίες εξακολουθούσαν να λειτουργούν μέχρι και τον επόμενο αιώνα.

<Ο Eisenberg, ένας από τους επικεφαλής της αρχαιολογικής αποστολής, εργάζεται στις ανασκαφές στον Ίππο για 26 χρόνια. “Πρόκειται για μια αμιγώς βυζαντινό θησαυρό”, πληροφορεί.

“Με τα νομισματικά ευρήματα μπορούμε συνήθως να τα χρονολογήσουμε με μεγάλη ακρίβεια. Αυτός ο θησαυρός καλύπτει περίπου έναν αιώνα, ξεκινώντας από την εποχή του αυτοκράτορα Ιουστίνου Α΄ (518–527 μ.Χ.) και καταλήγοντας στις αρχές της βασιλείας του Ηράκλειου (610–613 μ.Χ.) — ένα ιδανικό χρονικό πλαίσιο που εξηγεί γιατί πιθανότατα κρύφτηκε εξαρχής”.

Ο Eisenberg σημείωσε πως, παρόμοιες συλλογές της ίδιας περιόδου – χρυσές και χάλκινες – έχουν αποκαλυφθεί στην περιοχή και έχουν χαρακτηριστεί ως “επείγουσες συλλογές” – δηλαδή, κρυμμένοι θησαυροί που μαζεύτηκαν σε περιόδους έκτακτης ανάγκης ή κινδύνου. Συνήθως, πρόκειται για πολύτιμα αντικείμενα (όπως νομίσματα, κοσμήματα ή άλλα είδη αξίας) που είχαν κρυφτεί ή αποθηκευτεί με σκοπό να προστατευθούν από ληστείες, επιδρομές ή άλλες απειλές για την ασφάλεια.

“Στη διάρκεια της περιόδου, ο στρατός των Περσών – Σασσανιδών σάρωνε τη Συρία και προήλαυνε πιο πέρα, κοντά στον Ίππο”, εξηγεί. “Λίγο αργότερα, θα εισέβαλαν στη Γη του Ισραήλ”.

 

“Πιθανόν κάποιος είδε τον εχθρό να πλησιάζει, συγκέντρωσε τον πλούτο της οικογένειας και τον έκρυψε με την ελπίδα να μπορέσει να τον ξαναβρεί όταν παρέλθει ο κίνδυνος”, αναλύει ο Eisenberg. “Πιστεύουμε πως διάλεξαν ένα εγκαταλειμμένο σημείο που ήδη ήταν σε αχρησία. Ασφαλώς δεν επέστρεψαν ποτέ”.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, ο θησαυρός ήταν κρυμμένος μέσα σε ένα μικρό υφασμάτινο πουγκί, καθώς βρέθηκαν υπολείμματα υφάσματος πάνω στα νομίσματα.

Σύμφωνα με τον Eisenberg, ο θησαυρός ανήκε σε κάποια οικογένεια και όχι σε εκκλησία ή άλλο δημόσιο ίδρυμα, κάτι που προκύπτει από την ύπαρξη κοσμημάτων – δεκάδες θραύσματα από χρυσά σκουλαρίκια με ημιπολύτιμους λίθους και γυαλί – ως βασικό τεκμήριο.

 

“Είναι ετερόκλητα”, εξήγησε. “Μπορεί να μοιάζουν μεταξύ τους, αλλά κανένα δεν είναι ίδιο με άλλο. Η αρχική μας υπόθεση, έλεγε πως η συλλογή ανήκε σε κοσμηματοπώλη”.

Μάλιστα, μια επιγραφή του 556 μ.Χ. στην εκκλησία του Μαρτυρίου του Θεοδώρου στον Ίππο, αναφέρει ως δωρητή κάποιον χρυσοχόο. Συγκεκριμένα, γράφει: “Προσφορά του ιερέα Συμεωνίου, χρυσοχόου, φύλακα (;).

Αυτός (δηλ. ο Κύριος Θεός) θα τον προστατεύσει και τα παιδιά του και τη γυναίκα του”, όπως μεταφράστηκε σε πρόσφατο ακαδημαϊκό άρθρο του Eisenberg, σε συνεργασία με την άλλη επικεφαλής των ανασκαφών στον Ίππο, τη Δρ. Arleta Kowalewska από το πανεπιστήμιο της Χάιφα, και τον καθηγητή Gregor Staab, από το πανεπιστήμιο Köln της Γερμανίας.

“Χάρη στην επιγραφή, μας είναι γνωστό ότι στην πόλη κατοικούσαν χρυσοχόοι”, σημειώνει ο Eisenberg. “Ωστόσο, δεν υπάρχουν περισσότερα στοιχεία που να επαληθεύουν τη θεωρία αυτή, ενώ η έρευνα είναι ακόμη στα αρχικά της στάδια”.

Μοναδικά στοιχεία στη συλλογή

Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο, ένα από τα μοναδικά χαρακτηριστικά της συλλογής, είναι η συνύπαρξη των διαφόρων αξιών. Ορισμένα, είναι σόλιδοι (περίπου 4.45 γρ. νομίσματα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας), ενώ άλλα είναι σήμισες (μικρά χάλκινα νομίσματα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, στο μισό της αξίας του σόλιδου), μισοί σόλιδοι, τριτημόρια – το ένα τρίτο του σόλιδου.

Το τελευταίο σπάνια έχει ανακαλυφθεί στη Γη του Ισραήλ. Επίσης, η συλλογή περιέχει ένα νόμισμα, μόλις το δεύτερο του είδους του που έχει ανακαλυφθεί στο Ισραήλ. “Ανάγεται στο 610 μ.Χ. και έχει κοπεί σε στρατιωτικό νομισματοκοπείο – νομισματοκοπεία τα οποία ενίοτε, ήταν φορητά, ενδεχομένως της Κύπρου”, σημειώνει ο Eisenberg.

Μια αυτοκρατορία σε αναταραχή

Το εύρημα, ρίχνει φως ένα ακόμη ταραχώδες κεφάλαιο της Βυζαντινής ιστορίας. Όσο η αυτοκρατορία είχε πολλά ανοιχτά μέτωπα – ένα από τα σημαντικότερα, η Αυτοκρατορία των Σασσανιδών – ο στρατηγός του Βυζαντίου Ηράκλειος,  οργάνωσε εξέγερση ενάντια στον αυτοκράτορα Φωκά.

 

“Κατέκτησαν αχανή εδάφη γύρω από την Μεσόγειο, και έκοψαν το δικό τους νόμισμα, καθώς προήλαυναν προς την Κωνσταντινούπολη”, εξήγησε ο Eisenberg.
“Για τον λόγο αυτό, τα νομίσματα είναι πολύ σπάνια”.

 

Η συλλογή αμφισβητεί ορισμένες προγενέστερες υποθέσεις σχετικά με τη ζωή στον Ίππο, τη Βυζαντινή Εποχή. “Στη διάρκεια των ανασκαφών, παρατηρήσαμε πως, τα αρχαιολογικά ευρήματα από τα τέλη του 6ου και τις αρχές του 7ου αιώνα, δεν ήταν τόσο μεγαλοπρεπή όσο εκείνα της Ρωμαϊκής και της πρώιμης Βυζαντινής περιόδου”, εξηγεί ο Eisenberg.

“Εικάζαμε πως, η διαφορά αυτή υποδηλώνει παρακμή από τον πλούτο, σ’ έναν πιο ταπεινό τρόπο ζωής.  Ωστόσο, η συλλογή μαρτυρά πως, τουλάχιστον ορισμένοι εύποροι κάτοικοι ζούσαν ακόμη στον Ίππο, κάτι που υποδηλώνει πως η πόλη είχε την ευημερία να τους υποστηρίζει – αλλιώς, θα είχαν φύγει”.

“Δεν αρκεί μια συλλογή για να πειστώ, ωστόσο η μελέτη μόλις έχει ξεκινήσει και θ’ ανοίξει τον δρόμο ώστε ν’ ανατρέξουμε στην έκταση της παρακμής του Ίππου στα τέλη της Βυζαντινής περιόδου”, είπε.

 

Εξακολουθούν να υπάρχουν ερωτήματα σχετικά με την πολιορκία των Σασσανιδών. Γενικά, οι ακαδημαϊκοί συμφωνούν πως, ο στρατός της αυτοκρατορίας των Σασσανιδών εισέβαλε στη Γαλιλαία, την κοιλάδα του Ιορδάνη και την Ιερουσαλήμ το 614 μ.Χ. Η έκταση της καταστροφής ωστόσο, και η βαναυσότητα των πολιορκητών, παραμένουν αδιευκρίνιστα.

 

Στον Ίππο, οι αρχαιολόγοι έχουν αποκαλύψει στοιχεία που δείχνουν ότι, η Εκκλησία του Μαρτυρίου του Θεόδωρου, καταστράφηκε κατά την εισβολή, αφού κάηκε ολοσχερώς – εξ ου και ο χαρακτηρισμός, “Καμένη Εκκλησία”.

“Μπορεί να μην την έκαψαν οι Σασσανίδες, αλλά οι Εβραίοι από την Τιβεριάδα”, σημειώνει ο Eisenberg. “Κάποιες ιστορικές πηγές, αποκαλύπτουν ότι, οι Εβραίοι της Τιβεριάδας συμμάχησαν με τους Σασσανίδες ενάντια στους Βυζαντινούς, υπακούοντας τις εντολές κάποιου με το όνομα Βενιαμίν, ο οποίος διοικούσε έναν στρατό 20.000 ατόμων”.

Μετά από περίπου 15 χρόνια, οι Βυζαντινοί ανέκτησαν για λίγο τον Ίππο από την αυτοκρατορία των Σασσανιδών, αλλά το 636, η πόλη έπεσε ξανά, όταν το Χαλιφάτο των Ρασιντούν κατέκτησε τη Γη του Ισραήλ.

Οι νέοι κυβερνώντες υφήρπαξαν τη διοίκηση του Ίππου, την οποία μετέφεραν στην Τιβεριάδα, η οποία έγινε η νέα πρωτεύουσα. Πιθανόν, ο Ίππος να επιβίωσε ως χριστιανικός οικισμός, αλλά σταδιακά έπεφτε σε παρακμή, μέχρι τον σεισμό του 749, όταν δέχτηκε το τελικό πλήγμα. “Ενώ μετά τον σεισμό, οι πιο δυνατοί οικισμοί ξαναχτίστηκαν, οι πιο αδύναμοι, εγκαταλείφθηκαν”, πληροφορεί ο Eisenberg. “Όσο για τον Ίππο, ο σεισμός ήταν το τελειωτικό χτύπημα”.