Το 2014, μια μεγάλη ποσότητα λιωμένου νερού συγκεντρώθηκε κάτω από το παγοκάλυμμα της Γροιλανδίας και προκάλεσε τόσο ισχυρή πίεση, που το νερό ανέβηκε βίαια προς τα πάνω, διαπερνώντας δεκάδες μέτρα συμπαγούς πάγου, δημιουργώντας ρήγμα στην επιφάνεια και εκτοξεύοντας νερό στον ατμοσφαιρικό αέρα.
Είναι η πρώτη φορά που οι επιστήμονες καταγράφουν αυτό το φαινόμενο στη Γροιλανδία και μας παρέχουν νέες πληροφορίες για το πώς θα αλλάξει η περιοχή καθώς το παγοκάλυμμα συνεχίζει να λιώνει και να καταλήγει στη θάλασσα.
Επιπλέον, αναδεικνύεται πόσο ισχυρό και καταστροφικό μπορεί να είναι το λιωμένο νερό που συγκεντρώνεται κάτω από τον πάγο.
Ένα πρωτόγνωρο φαινόμενο
«Η ύπαρξη υπόγειων λιμνών κάτω από το παγοκάλυμμα της Γροιλανδίας είναι μια σχετικά πρόσφατη ανακάλυψη και – όπως δείχνει η μελέτη μας – εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά που δεν γνωρίζουμε για το πώς εξελίσσονται και πώς επηρεάζουν το σύστημα του παγοκαλύμματος», εξηγεί η Jade Bowling από το Πανεπιστήμιο του Λάνκαστερ στο Ηνωμένο Βασίλειο.
«Το σημαντικό είναι πως, η εργασία μας δείχνει την ανάγκη να κατανοήσουμε καλύτερα πόσο συχνά αδειάζουν αυτές οι λίμνες και, κυρίως, ποιες είναι οι συνέπειες για το γύρω παγοκάλυμμα».
Το παγοκάλυμμα της Γροιλανδίας είναι μια τεράστια μάζα πάγου που καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του νησιού, με μέγιστο πάχος που ξεπερνά τα 3 χιλιόμετρα. Αυτή η παγωμένη έκταση «φυλακίζει» τεράστιες ποσότητες νερού. Αν έλιωνε εντελώς, η στάθμη της θάλασσας παγκοσμίως θα ανέβαινε κατά περίπου 7,4 μέτρα.
Μόλις πρόσφατα οι επιστήμονες κατάφεραν να δουν τι βρίσκεται κάτω από τον πάγο, με τη χρήση αεροσκάφους εξοπλισμένου με ραντάρ για την καταγραφή του βυθού.
Οι παρατηρήσεις αυτές, αποκαλύπτουν ένα περίπλοκο και δυναμικό περιβάλλον. Όχι μόνο υπάρχουν υγρές λίμνες κάτω από το παγοκάλυμμα, αλλά «αναπνέουν» με το λιωμένο νερό, άλλοτε γεμίζοντας και άλλοτε αδειάζοντας, προκαλώντας μερικές φορές την ανύψωση του πάγου σε ένα φαινόμενο γνωστό ως «φυσαλίδες νερού» (water blisters).
Μια πλημμύρα τόσο ισχυρή που μπορεί να σπάσει τον πάγο είναι κάτι το ασυνήθιστο.
Η Bowling και οι συνεργάτες της, ανακάλυψαν στοιχεία αυτού του ακραίου φαινομένου, μελετώντας δορυφορικά δεδομένα από το 2014.
Σε διάστημα 10 ημερών, από τα τέλη Ιουλίου έως τις αρχές Αυγούστου, παρατήρησαν ότι μια περιοχή που εκτεινόταν σε 2 τετραγωνικά χιλιόμετρα μειώθηκε ξαφνικά σε υψόμετρο κατά 85 μέτρα – όσο περίπου το ύψος ενός μεσαίου μεγέθους ουρανοξύστη.
Πριν από αυτήν την κατάρρευση, η περιοχή είχε αρχίσει να ανυψώνεται κατά περίπου 10 έως 15 μέτρα, καθώς το νερό από κάτω την πίεζε προς τα πάνω, σχηματίζοντας έναν θόλο. Η κατάρρευση συνέβη όταν το νερό ξαφνικά αποστραγγίστηκε – περίπου 90 εκατομμύρια κυβικά μέτρα από αυτό.
Περίπου 1 χιλιόμετρο κάτω από τη λεκάνη, οι ερευνητές ανακάλυψαν και άλλα περίεργα φαινόμενα. Εκεί, μια μεγάλη περιοχή του πάγου είχε υποστεί εκτεταμένες ρωγμές, ενώ τεράστιοι όγκοι πάγου ύψους έως και 25 μέτρων είχαν εναποτεθεί στην επιφάνεια.
Πιο κάτω, σε μια περιοχή 6 τετραγωνικών χιλιομέτρων στην επιφάνεια του παγετώνα, ο πάγος είχε απομακρυνθεί εντελώς, αφήνοντας το έδαφος γυμνό και καθαρό.
«Αρχικά αμφισβητήσαμε τα δεδομένα μας»
«Όταν το είδαμε για πρώτη φορά, επειδή ήταν τόσο απροσδόκητο, σκεφτήκαμε ότι υπήρχε κάποιο πρόβλημα με τα δεδομένα μας», εξηγεί η Bowling. «Ωστόσο, καθώς εμβαθύναμε στην ανάλυσή μας, έγινε σαφές ότι αυτό που παρατηρούσαμε ήταν τα αποτελέσματα μιας τεράστιας πλημμύρας νερού που διέφυγε από κάτω από τον πάγο».
Οι επιστήμονες λένε ότι η περιοχή με τις ρωγμές, που βρίσκεται λίγο πιο κάτω από τη λεκάνη, είναι το μέρος απ’ όπου το νερό ξαφνικά βγήκε από κάτω από τον πάγο. Το νερό ξεχύθηκε πολύ γρήγορα πάνω στην επιφάνεια και καθάρισε μια μεγάλη περιοχή καθώς έρρεε.
Αν και προηγούμενες παρατηρήσεις είχαν δείξει ότι το λιωμένο νερό μπορεί να κινείται κάτω από τον πάγο, αυτή είναι η πρώτη φορά που έχουμε στοιχεία πως το νερό κατάφερε να σπάσει και να διαπεράσει τον πάγο. Καθώς η Γροιλανδία συνεχίζει να λιώνει με ταχείς ρυθμούς, αυτές οι πληροφορίες είναι ιδιαίτερα σημαντικές.
«Τα αποτελέσματα προκαλούν έκπληξη»
«Τα πορίσματα της μελέτης αυτής μας εξέπληξαν με πολλούς τρόπους. Μας δίδαξαν νέα και απρόσμενα πράγματα σχετικά με το πώς οι παγετώνες μπορούν να αντιδράσουν σε ακραίες ποσότητες επιφανειακού λιωμένου νερού, και τόνισαν την ανάγκη να κατανοήσουμε καλύτερα το σύνθετο υδρολογικό σύστημα των παγετώνων, τόσο τώρα όσο και στο μέλλον», εξηγεί η εμπειρογνώμονας από το πανεπιστήμιο του Λάνσαστερ, Amber Leeson.
«Δεδομένου του ρόλου που έχει η υποπαγετωνική υδρολογία στη δυναμική του παγετώνα, είναι κρίσιμο να συνεχίσουμε να βελτιώνουμε την κατανόησή μας για αυτές τις κρυφές και ανεπαρκώς κατανοητές υδρολογικές διεργασίες, και αυτές οι δορυφορικές παρατηρήσεις είναι καθοριστικές γι’ αυτό.»