Τα «μπλόμπ» (“blobs” στα αγγλικά) είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται στη γεωλογία για να περιγράψει μεγάλες, ακανόνιστες, θερμές περιοχές στον μανδύα της Γης (δηλαδή το στρώμα κάτω από την επιφάνεια της Γης, μεταξύ του φλοιού και του πυρήνα) που έχουν ιδιαίτερη χημική και θερμική σύνθεση.
Αυτές οι περιοχές (μάζες σαν σωροί) θεωρούνται υπεύθυνες για την τήξη και την κίνηση των λιωμένων πετρωμάτων, και παίζουν σημαντικό ρόλο σε γεωλογικά φαινόμενα όπως η ηφαιστειακή δραστηριότητα και η τεκτονική των πλακών.
Ηφαίστεια και οι συνέπειες τους στην επιφάνεια της Γης
Οι ηφαιστειακές εκρήξεις στην επιφάνεια της Γης έχουν σημαντικές συνέπειες. Οι μικρότερες εκρήξεις μπορεί να τρομάξουν τους τουρίστες στο Όρος Έτνα ή να διαταράξουν την αεροπορική κυκλοφορία.
Οι γιγαντιαίες εκρήξεις, με μεγαλύτερη κλίμακα, μπορεί να έχουν σοβαρότερες επιπτώσεις. Ένα τέτοιο γεγονός συνέβαλε στην εξόντωση των δεινοσαύρων πριν από 66 εκατομμύρια χρόνια.
Ακόμη, οι γιγάντιες ηφαιστειακές εκρήξεις, προκάλεσαν γεγονότα που οδήγησαν στην μεγαλύτερη μαζική εξαφάνιση στη Γη, την εξαφάνιση της Πέρμιας-Τριαδικής Περιόδου, πριν από 252 εκατομμύρια χρόνια.
Τι προκαλεί μια γιγάντια έκρηξη και πώς φτάνει στην επιφάνεια από τα βάθη του πλανήτη;
Σύμφωνα με το The Conversation, σε μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Communications Earth and Environment αποδεικνύεται ότι, στήλες καυτής πέτρας, οι οποίες ανεβαίνουν περίπου 3.000 χιλιόμετρα μέσω του μανδύα της Γης και προκαλούν γιγάντιες εκρήξεις, συνδέονται με περιοχές- πηγή σε μέγεθος ηπείρου, οι οποίες ονομάζονται μπλομπ.
Κρυμμένα μπλομπ μέσα στη Γη
Τα μπλομπ είναι θερμές περιοχές στον πυθμένα του μανδύα της Γης (σε βάθη περίπου 2.000 έως 3.000 χιλιόμετρα), οι οποίες μπορεί να αποτελούνται από διαφορετικό υλικό σε σχέση με τα γύρω πετρώματα του μανδύα.
Οι επιστήμονες γνωρίζουν εδώ και πολύ καιρό για αυτές τις δύο θερμές περιοχές κάτω από τον Ειρηνικό Ωκεανό και την Αφρική. Ο γεωλόγος David Evans από το Πανεπιστήμιο του Yale πρότεινε το ακρωνύμιο μπλομπ, το οποίο σημαίνει “Big LOwer-mantle Basal Structures” (Μεγάλες Βασικές Δομές του Κάτω Μανδύα).
Τα μπλομπ ίσως υπάρχουν εδώ και εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια. Δεν είναι ξεκάθαρο αν είναι σταθερά ή αν κινούνται ως μέρος της κίνησης του μανδύα (που ονομάζεται συρροή).
Οι στήλες του μανδύα ήταν η υποδηλούμενη σύνδεση στις προηγούμενες μελέτες που συνέδεαν τα μπλομπ με γιγαντιαίες ηφαιστειακές εκρήξεις. Το σχήμα τους μοιάζει λίγο με καραμέλα: η «ράβδος» είναι η ουρά της στήλης και η «καραμέλα» είναι το κεφάλι της στήλης.
Μια πολυπόθητη σχέση
Στη νέα μελέτη, οι επιστήμονες προσομοίωσαν τη συρροή του μανδύα από 1 δισεκατομμύριο χρόνια πριν και ανακάλυψαν ότι οι στήλες του μανδύα ανεβαίνουν από κινούμενα μπλομπς και μερικές φορές μπορεί να είναι ελαφρώς κεκλιμένες.
Οι γιγαντιαίες ηφαιστειακές εκρήξεις μπορούν να εντοπιστούν από τον όγκο των ηφαιστειακών πετρωμάτων που διατηρούνται στην επιφάνεια της Γης. Ο βυθός των ωκεανών διατηρεί λεπτομερή δακτυλικά αποτυπώματα των στηλών του μανδύα για τα τελευταία 120 εκατομμύρια χρόνια περίπου (δεν υπάρχουν πολλοί πυθμένες ωκεανών πριν από αυτή τη χρονολογία).
Οι ωκεάνιες οροσειρές, όπως η οροσειρά Ontong Java-Manihiki-Hikurangi, που βρίσκεται σήμερα στον νοτιοδυτικό Ειρηνικό Ωκεανό, συνδέονται με τα κεφάλια των στηλών του μανδύα. Αντίθετα, σειρές ηφαιστείων, όπως η αλυσίδα των Hawaii-Emperor και η αλυσίδα των ηφαιστείων Lord Howe, συνδέονται με τις ουρές των στηλών. Οι επιστήμονες, χρησιμοποίησαν στατιστικά στοιχεία για να δείξουν ότι οι θέσεις των παλαιών γιγαντιαίων ηφαιστειακών εκρήξεων σχετίζονται σημαντικά με τις στήλες του μανδύα, όπως προβλέπονται από τα μοντέλα.
Αυτό είναι ενθαρρυντικό, καθώς υποδηλώνει ότι οι προσομοιώσεις προβλέπουν τις στήλες του μανδύα σε θέσεις και χρονικές περιόδους που είναι γενικά συνεπείς με το γεωλογικό αρχείο.
Είναι τα μπλομπ στατικά ή δυναμικά;
Οι επιστήμονες, έδειξαν ότι οι τοποθεσίες εκρήξεων που εξετάστηκαν, βρίσκονται είτε πάνω σε κινούμενα μπλομπ, είτε κοντά τους, όπως προβλέπουν τα μοντέλα τους. Οι τοποθεσίες εκρήξεων που βρίσκονται ελαφρώς εκτός των κινούμενων μπλομπ μπορούν να εξηγηθούν από την κλίση του μανδύα.
Οι επιστήμονες αναπαρέστησαν τα στατικά μπλομπ με τρισδιάστατες εικόνες του εσωτερικού της Γης, που δημιουργήθηκαν με χρήση σεισμικών κυμάτων από απομακρυσμένους σεισμούς (μια τεχνική που ονομάζεται σεισμική τομογραφία). Ένα από τα τέσσερα σεισμολογικά τομογραφικά μοντέλα που εξέτασαν οι επιστήμονες, ταίριαξε με τις τοποθεσίες των προηγούμενων γιγαντιαίων ηφαιστειακών εκρήξεων, γεγονός που υποδηλώνει ότι το σενάριο των στατικών μπλομπ, δεν μπορεί να αποκλειστεί για τις γεωλογικά πρόσφατες εποχές – τα τελευταία 300 εκατομμύρια χρόνια.
Ένα από τα επόμενα βήματα για αυτή την έρευνα ήταν η εξερεύνηση της χημικής φύσης των μπλομπ και των καναλιών των διαπείρων (οι διαδικασίες της παραμόρφωσης και της αργής ροής των υλικών του φλοιού και του μανδύα, περιγράφονται από τις ανερχόμενες δομές ή καλύτερα ροές προς τα πάνω, που μοιάζουν σαν μανιτάρια ή ανερχόμενες φυσαλίδες σαν λοφία – το φαινόμενο αυτό, όταν παρατηρείται στα επιφανειακά πετρώματα, ονομάζεται γενικά διαπειρισμός). Οι επιστήμονες, κατάφεραν να κάνουν προσομοιώσεις που παρακολουθούν την εξέλιξη της σύνθεσής τους.
Τα αποτελέσματά τους υποδηλώνουν ότι το βαθύ εσωτερικό της Γης είναι δυναμικό. Τα μπλομπ, που βρίσκονται περίπου 2.000 χιλιόμετρα κάτω από την επιφάνεια της Γης, κινούνται εκατοντάδες χιλιόμετρα με την πάροδο του χρόνου και συνδέονται με την επιφάνεια της Γης μέσω διαπείρων του μανδύα που δημιουργούν γιγαντιαίες εκρήξεις. Για να έχουμε μια πιο γενική εικόνα: Ενώ οι κινήσεις του βαθύτατου εσωτερικού της Γης είναι σημαντικές σε εκατομμύρια χρόνια, γενικά είναι της τάξης του 1 εκατοστού ανά έτος. Αυτό σημαίνει ότι τα μπλομπ μετακινούνται σε έναν χρόνο περίπου με την ταχύτητα που μεγαλώνει η ανθρώπινη τρίχα κάθε μήνα.
