Όταν η λέξη «έδωσε» ακουστεί στον ασύρματο, όλα κινούνται με ακρίβεια δευτερολέπτων. Είναι η λέξη που σηματοδοτεί την έναρξη άλλης μίας αποστολής υψηλού ρίσκου, που μπορεί να διαρκέσει ώρες. Μέσα σε 20 λεπτά από τη στιγμή που θα δοθεί η εντολή, οι πιλότοι των Canadair CL-215 πρέπει να έχουν βρεθεί στη θέση τους, οι κινητήρες να έχουν πάρει μπρος, και το αεροσκάφος να έχει κυλήσει στην γραμμή του διαδρόμου, έτοιμο για απογείωση, καθ’ οδόν προς ένα νέο πύρινο μέτωπο.
Ρεπορτάζ: Κωνσταντίνα Χαϊνά
Ο σχεδιασμός για την αντιμετώπιση και κατάσβεση μιας φωτιάς, γίνεται κυριολεκτικά στον αέρα. Αξιολογούν τις καιρικές συνθήκες, σχεδιάζουν πώς θα κατευθυνθούν στο σημείο της πυρκαγιάς και ποια αεροδρόμια μπορούν να τους εξυπηρετήσουν σε περίπτωση που χρειαστεί να προσγειωθούν, βρίσκουν την περιοχή που θα εκτελούν υδροληψίες που είναι κοντά στο πεδίο, υπολογίζουν τα εμπόδια, τις αναταράξεις, αλλά και τις επίγειες και εναέριες δυνάμεις. Όλα αυτά, πραγματοποιούνται κατά την διάρκεια της πτήσης, καθώς, ο χρόνος, σε συνδυασμό με τον άνεμο, είναι οι μεγαλύτεροι εχθροί τους. Τα πάντα όμως, πρέπει να ληφθούν υπόψη με απόλυτη ψυχραιμία και ακρίβεια.
Το enikos.gr βρέθηκε στην Αεροπορική Βάση Ελευσίνας 112 Π.Μ., και συνάντησε τον Σμηναγό Γιώργο Παπαϊωάννου και τον Επισμηναγό Γιώργο Κρασσά. Οι δύο πιλότοι, με 10 χρόνια εμπειρίας ο καθένας, γνωρίζουν πολύ καλά τι σημαίνει επιχειρησιακή ετοιμότητα. Το επάγγελμά τους απαιτεί ακρίβεια, αντοχή και καθαρό μυαλό σε συνθήκες πίεσης και σε περιβάλλοντα που αλλάζουν από λεπτό σε λεπτό.
«Παίρνουμε διαρκώς επί τόπου αποφάσεις»
«Η ημέρα μας ξεκινάει με την αποδοχή του αεροσκάφους και την εξωτερική του επιθεώρηση. Από εκεί και πέρα, ακολουθεί το briefing με τα μέλη του σχηματισμού, όπου ενημερωνόμαστε για τον καιρό και τις περιοχές που είναι πιθανό να ξεσπάσει κάποιο μέτωπο, βάσει του χάρτη επικινδυνότητας της Πολιτικής Προστασίας. Σε κάθε περίπτωση προετοιμαζόμαστε το ίδιο, και είμαστε πάντα σε πλήρη ετοιμότητα» αναφέρει ο Σμηναγός Γιώργος Παπαϊωάννου, και προσθέτει πως δεν υπάρχουν «στάνταρ» σε αυτή τη δουλειά.
«Δεν ξέρεις πότε, πού και με ποιες συνθήκες θα επιχειρήσεις. Πρέπει πάντα να είσαι έτοιμος. Όταν ακουστεί στον ασύρματο η λέξη «έδωσε» και μας δοθεί η εντολή, πρέπει να έχουμε πάει ήδη στο αεροπλάνο, να έχουμε κάνει εκκίνηση, να έχουμε φτάσει στην γραμμή του διαδρόμου, και να είμαστε απογειωμένοι».
Όσο βρίσκονται στον αέρα, οι πιλότοι των Canadair συνομιλούν με τα υπόλοιπα εναέρια μέσα που είναι σε συνεργασία. Μπορεί να είναι 2, αλλά και συνολικά 15, γεγονός που καθιστά ακόμη πιο δύσκολη την επικοινωνία, ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη μια φωτιά εκείνη την στιγμή, που απειλεί ανθρώπινες ζωές, περιουσίες και καταπράσινες εκτάσεις. «Όλος ο σχεδιασμός γίνεται στον αέρα, κυρίως απογειωνόμαστε 2 αεροσκάφη. Όταν φτάνουμε στην πυρκαγιά, πρέπει να κάνουμε μια εκτίμηση, μια περιμετρική βρίσκοντας εμπόδια, υπολογίζοντας τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν. Είναι πολλά πράγματα που πρέπει να διαχειριστούμε σε περιορισμένο χρόνο».
Σύμφωνα με τον Επισμηναγό Γιώργο Κρασσά ουσιαστικά υπάρχει μια διαρκής διαπραγμάτευση. «Τα δεδομένα συνεχώς αλλάζουν, ο άνεμος αλλάζει και παίρνουμε διαρκώς επί τόπου αποφάσεις για να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε». Όπως εξηγεί ο κ. Παπαϊωάννου, σε περίπτωση που σε ένα πύρινο μέτωπο επιχειρούν πολλά εναέρια μέσα, παρεμβαίνει η Πυροσβεστική με το ελικόπτερο, ώστε να δοθούν σαφείς οδηγίες για να γνωρίζουν οι πιλότοι ότι τα αεροσκάφη είναι διαχωρισμένα μεταξύ τους, ωστόσο ο κίνδυνος να διασταυρωθούν, είναι εξαιρετικά μεγάλος. «Ειδικά εάν πετάμε πολύ χαμηλά, θέλουμε όλοι να ρίξουμε στο ίδιο σημείο, και υπάρχει πολύ καπνός. Ο μεγαλύτερος εχθρός μας είναι ο άνεμος, που θα κατευθύνει και θα δώσει ένταση στην φωτιά, ή δεν θα επιτρέπει στο αεροπλάνο να επιχειρήσει στον βέλτιστο βαθμό».
«Μαθαίνουμε να σεβόμαστε τα όρια για να γυρίσουμε σώοι σπίτι μας»
Ερωτηθέντες εάν ρισκάρουν κατά την διάρκεια μιας αποστολής, ο δεύτερος απαντά «δεν είμαστε τζογαδόροι». Εξηγεί πως η δουλειά τους είναι να εκτιμούν τον κίνδυνο και να τον διαχειριστούν σε αποδεκτά όρια. «Δεν κρίνουμε εξ’ όψεως. Θα έχουμε χαρακτηριστικά φαινόμενα μέσα στο αεροσκάφος, όπως π.χ. θα χάνει ύψος, ταχύτητα, και θα έχει αναταράξεις. Οπότε αν πλησιάσουμε πιο κοντά σε μια πυρκαγιά και είναι ρίσκο για την ασφάλεια της αποστολής, αντί να συμβάλλουμε, μπορεί να στρέψουμε την κατάσταση εναντίον μας. Πρέπει να μπορείς να καταλάβεις πού δεν μπορείς να επιχειρήσεις – ή να επιχειρήσεις κάνοντας μια αντιπυρική ζώνη και να βοηθήσεις τις επίγειες δυνάμεις. Θα κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να περιορίσουμε το μέτωπο, αλλά και να σβήσουμε ό,τι μπορούμε. Είμαστε εκεί και πολεμάμε. Όταν όμως τίθεται ζήτημα ασφάλειας της πτήσης, εκεί σημαίνει ότι πρέπει να σταματήσουμε. Επαγγελματίας είναι αυτός που ξέρει να πει “όχι”, και δεν είναι αυτός που θα συνεχίσει αγνοώντας τους κινδύνους».
Από την πλευρά του, ο κ. Κρασσάς επισημαίνει πως η αεροπορία έχει ένα έντυπο που ονομάζεται “εκτίμηση ρίσκου”. «Εμείς ως σχηματισμοί, κινούμαστε με βάση αυτό και πηγαίνοντας στη φωτιά, κάνουμε την εκτίμηση ρίσκου σε σχέση με το όφελος και κρίνουμε εάν θα συνεχίσουμε ή όχι. Το αεροσκάφος έχει όρια που σαφώς και δεν ξεπερνάμε. Μαθαίνουμε να τα σεβόμαστε για να γυρίσουμε σώοι στο σπίτι μας. Δυστυχώς κάποια όρια μπήκαν με αίμα, κάποιοι συνάδελφοι σκοτώθηκαν. Οπότε, κρίνοντας τις συνθήκες, υπάρχει η περίπτωση να πούμε ότι δεν μπορούμε να επιχειρήσουμε και θα γυρίσουμε πίσω. Για να κάνουμε αυτό που βλέπει ο κόσμος στην τηλεόραση, κινούμαστε εντός ορίων».
«Σε αυτή τη δουλειά δεν λειτουργείς με το συναίσθημα»
Υπάρχει λάθος ρίψη; Υπάρχουν δεύτερες ευκαιρίες στον αέρα; Ο κ. Παπαϊωάννου επισημαίνει πως σκοπός είναι να αναγνωρίζεις τι έχεις κάνει και να βρίσκεσαι διαρκώς ένα βήμα μπροστά. «Από την στιγμή που πετάμε, σε όλη την διάρκεια σκεφτόμαστε ότι αν γίνει κάτι λάθος, τι πρέπει να κάνουμε. Σκεφτόμαστε τι μπορεί να συμβεί εάν αλλάξει ο άνεμος, αν το αεροπλάνο δεν αποδώσει, και το μέτρα έχουμε πάρει ώστε να το διορθώσουμε. Για παράδειγμα, υπολογίζουμε με το μάτι τον άνεμο, το ύψος, και η εμπειρία μας κάνει να γνωρίζουμε πότε είναι η στιγμή για να πατήσουμε το κουμπί και να φύγει το νερό. Κανένας δεν θα φέρει την αποστολή σε κίνδυνο».
Παρατηρώντας την εξέλιξη μιας φωτιάς από ψηλά, οι δύο πιλότοι εξηγούν πως πολλά πύρινα μέτωπα που βλέπουν είναι αποκαρδιωτικά. «Μερικές φορές η έκταση μιας πυρκαγιάς είναι τόσο μεγάλη, που γνωρίζεις ότι με δύο αεροσκάφη οι πιθανότητες να αντιμετωπιστεί είναι ελάχιστες». Για παράδειγμα, ο κ. Παπαϊωάννου τονίζει πως οι καιρικές συνθήκες στη φωτιά στην Αχαΐα ήταν δύσκολες. «Ακόμη και νερό, παίρναμε με μεγάλη δυσκολία, υπήρχαν τρομερές αναταράξεις και χρειάστηκε απίστευτη συγκέντρωση και ενέργεια, μέχρι και την τελευταία βολή. Είμαστε και εμείς άνθρωποι, νιώθουμε, δεν είμαστε ρομπότ. Όμως σε αυτή τη δουλειά, δεν λειτουργείς με το συναίσθημα».
«Δεν μας αρέσουν καθόλου οι εικόνες που βλέπουμε και στενοχωριόμαστε όταν βλέπουμε δάση να καίγονται, πόσω μάλλον εάν μια φωτιά συνεχίζει να καίει, ενώ επιχειρήσαμε. Η επόμενη ημέρα είναι χειρότερη γιατί βλέπουμε μια καμένη έκταση, φαίνεται η μαυρίλα», λέει με την σειρά του ο κ. Κρασσάς, και προσθέτει πως κάθε καλοκαίρι διαφέρει από το προηγούμενο. «Σε κάποια σημεία που κάνουμε υδροληψίες, έχει στερέψει το νερό τα τελευταία χρόνια, και φυσικά αυτό είναι πρόβλημα και για εμάς».
«Όταν γυρνάω σπίτι μου, σκέφτομαι τι θα μπορούσα να κάνω καλύτερα»
Αν και για πολλούς οι πιλότοι των Canadair αποτελούν πρόσωπα-σύμβολα, οι ίδιοι δεν υιοθετούν τον τίτλο του «ήρωα». Δεν αρνούνται ότι το έργο τους έχει μεγάλη σημασία, αλλά δηλώνουν απλοί άνθρωποι που κάνουν απλώς την δουλειά τους με επαγγελματισμό και συνέπεια, ενώ αντιμετωπίζουν την καθημερινότητά τους με το ίδιο άγχος, τους ίδιους προβληματισμούς και τις ίδιες δυσκολίες, όπως όλοι. «Αν οι πολίτες μας θεωρούν ήρωες σίγουρα μας τιμάει, αλλά προσωπικά είμαι ένας απλός άνθρωπος που κάνει αυτό που του αρέσει, και αυτό που έχει εκπαιδευτεί. Η ανταμοιβή μας είναι όταν γυρνάμε σπίτι μας, έχοντας επιχειρήσει πολλές ώρες και γνωρίζουμε πως μια φωτιά έσβησε» λέει ο κ. Παπαϊωάννου.
«Προσωπικά» αναφέρει ο κ. Κρασσάς, ακολούθησε αυτό το επάγγελμα λόγω του πατέρα του. «Έκανε την ίδια δουλειά και με έπαιρνε από μικρό παιδί στην μοίρα. Πλέον, τόσα χρόνια μετά, όταν πάω σπίτι σκέφτομαι τι θα μπορούσα να είχα κάνει καλύτερα. Εάν μια φωτιά είναι σε εξέλιξη, σκέφτομαι όταν θα πάω την επόμενη μέρα, τι μπορώ να κάνω πιο σωστά. Σε περίπτωση που έρθουμε σε επαφή με τον κόσμο, συνήθως ακούμε ένα μπράβο και ένα ευχαριστώ. Δεν τα αποζητάμε, αλλά μας ανταμείβει ηθικά. Νιώθουμε ότι κάναμε ό,τι καλύτερο μπορούσαμε».
Η «σιωπηλή δουλειά των μηχανικών»
Στον χώρο συντήρησης των Canadair CL-215, πραγματοποιείται η συντήρηση τον αεροσκαφών σε όλα τα επίπεδα, και επιδιορθώνονται όλες οι βλάβες, από τις πιο σύνθετες, έως και τις πιο απλές, όπως και οι σοβαρές επιθεωρήσεις. Εκεί, συναντήσαμε τον Αντισμήναρχο μηχανικό Χρήστο Λάλα, διοικητή της μοίρας αεροσκαφών CL-215 της 112 πτέρυγας μάχης.
«Στόχος μας είναι να μένει το αεροπλάνο στο έδαφος όσο λιγότερο γίνεται. Κάθε βλάβη επιδιορθώνεται όσο σοβαρή κι αν είναι, δεν υπάρχει περίπτωση να αφήσουμε ένα αεροσκάφος να μην πετάξει» τονίζει και εξηγεί «για παράδειγμα μια απλή βλάβη είναι η αντικατάσταση ενός τροχού, το οποίο είναι κάτι εύκολο και γίνεται από 2 άτομα βάσει βιβλιογραφίας του κατασκευαστή, ενώ μπορεί να ολοκληρωθεί σε περίπου 1-2 ώρες. Μια σύνθετη βλάβη είναι η αλλαγή του κινητήρα του αεροσκάφους, το οποίο είναι αρκετά χρονοβόρο, και πάλι 1-2 ώρες. Αυτό που προσπαθούμε όμως να κάνουμε είναι να χρησιμοποιούμε όλο το δυναμικό μας ώστε να μην μείνει εκτός ενεργείας ένα αεροπλάνο».
Τα γερασμένα θηρία
Όπως επισημαίνει ο κ. Λάλας, έπειτα από κάθε επιχείρηση το αεροσκάφος θα επιστρέψει και θα σταθμεύσει σε έναν συγκεκριμένο χώρο όπου θα το επιθεωρήσουν οι μηχανικοί, θα του προσθέσουν καύσιμο και λίγο λιπαντικό στους κινητήρες, και στην συνέχεια είναι έτοιμο να βρεθεί ξανά στον αέρα. «Δεν υπάρχει περίπτωση να πετάξει ένα αεροπλάνο χωρίς να έχει γίνει νωρίτερα έλεγχος».
Τα συγκεκριμένα αεροσκάφη, αν και είναι του 1975, κατά τον κ. Λάλα θεωρούνται αξιόπιστα και τα υλικά που χρησιμοποιούνται είναι όλα πιστοποιημένα. «Στην ουσία κάνουμε επιθεώρηση συνεχώς και επισκευή μόνο εάν υπάρχει βλάβη, την οποία θα διαπιστώσουμε στον έλεγχο που θα κάνουμε. Δεν υπάρχει περίπτωση να υπάρχει αεροσκάφος στο έδαφος με βλάβη και να μην γίνει αποκατάσταση».
Παράλληλα, κατά την χειμερινή περίοδο συντήρησης των αεροσκαφών, πραγματοποιούνται οι μεγάλες επιθεωρήσεις. «Ελέγχονται όλα τα συστήματά του, κυρίως η δομή του, έτσι ώστε να εντοπίσουμε οποιοδήποτε πρόβλημα, να το επιδιορθώσουμε, και να είναι έτοιμο τον Απρίλιο. Επίσης, γίνεται ετήσια επιθεώρηση που αφαιρούνται όλα τα υλικά τους επιθεωρούνται, τοποθετούνται ξανά και το αεροπλάνο είναι πλήρως εκμεταλλεύσιμο για να επιχειρήσει. Και ο δικός μας εχθρός είναι ο χρόνος, ωστόσο δεν θα αφήσουμε κανένα αεροσκάφος εκτός. Μέχρι και το ένα Canadair CL-215, μπορεί να κάνει την διαφορά σε μια πυρκαγιά».
Μιλώντας από την πλευρά του ο κ. Κρασσάς εξηγεί πως το Canadair είναι ένα εντυπωσιακό αεροπλάνο. «Μπορεί να είναι παλιό αλλά όλοι το αγαπάμε και θέλουμε να πετάξουμε με αυτό. Είναι άμεση ή σύνδεση που έχουμε γιατί όλα γίνονται μηχανικά, δεν υπάρχει κάποιος υπολογιστής όπως σε άλλα εναέρια μέσα», ενώ ο κ. Παπαϊωάννου προσθέτει πως η πιο δύσκολη στιγμή για αυτόν, είναι όταν δεν υπάρχει αεροσκάφος να χρησιμοποιήσει «είτε επειδή υπάρχει βλάβη είτε επειδή γίνεται επιθεώρηση. Αυτό είναι το πιο δύσκολο για εμένα, να μην μπορώ να πετάξω, ενώ υπάρχει ενεργό μέτωπο».
