Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος
Καταγεγραμμένη στην συνείδησή μας με στιγμές ηθικής έξαρσης, μεγαλουργίας, αλλά και πόνου και άφατης θλίψης, με τα οδυνηρά για την ελληνική κοινωνία Δεκεμβριανά, είναι η ιστορική οδός της Λεωφόρου Αλεξάνδρας με την γύρω περιοχή της. Οι νεότερες γενιές ακούνε ακόμα στα αυτιά τους τις κραυγές θριάμβου και τα ξεφαντώματα από την φρενήρη πορεία του Παναθηναϊκού στον τελικό του Κυπέλου Πρωταθλητριών Ευρώπης, με το γήπεδο του Παναθηναϊκού να σαρκώνει τις ανεπανάληπτες στιγμές ηθικής ανάτασης του ελληνικού λαού. Αλλά και οι παλαιότερες γενιές αισθάνονται ακόμα την κλαγγή του όπλου και την θρηνωδία του εμφυλίου σπαραγμού στα Δεκεμβριανά, με τις σφαίρες να υφίστανται ακόμα στους τοίχους των προσφυγικών συνοικιών της Αλεξάνδρας- έχοντας παγώσει θανατηφόρα την μνήμη, στις αποφράδες κείνες μέρες. Η Λεωφόρος Αλεξάνδρας διανοίχθη στα 1876-78 από τον Μηχανικό του Δήμου Αθηναίων Ιωάννη Γενήσαρλη, ενώνοντας την Πατησίων με την Λεωφόρο Κηφισίας. Την περίοδο της χάραξης της δρόμου υπήρξε οργίλη αντίδραση στην δημιουργία του, από τον μεγαλοκτηματία της περιοχής Νικολαϊδη, του οποίου τα κτήματα η οδός θα κατέτειμνε. Έτσι υπήρξε σοβαρός κίνδυνος να αποτραπεί η διάνοιξη της οδού. Και στο πρόβλημα αυτό έδωσε λύση ο Δήμος Αθηναίων το 1878, αγοράζοντας τα κτήματα του Νικολαΐδη έκτασης 300 στρεμμάτων.
Το 1891 η οδός έλαβε το όνομα Αλεξάνδρας, πρός τιμήν της αδικοχαμένης πριγκίπισσας Αλεξάνδρας (1870-1891) κόρης του βασιλιά Γεωργίου του Α΄και της βασίλισσας Όλγας και συζύγου του μεγάλου δούκα Παύλου της Ρωσίας. Η πριγκίπισσα Αλεξάνδρα μοίρα τραγική απεβίωσε το 1891 πάνω στην γέννα του γιού της Δημητρίου, μόλις είκοσι ενός ετών. Από τις αρχές του 20-ου αιώνα η Αλεξάνδρας καταξιώνονταν στη συνείδηση του αθηναϊκού κοινού ως εξαίρετος χώρος για διασκέδαση. Ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες προσφέρονταν ιδεωδώς για περιπάτους, ενώ σιγά σιγά με την δημιουργία εκλεκτών κέντρων διασκέδασης της εποχής, αναγορεύτηκε σε επίκεντρο της νυχτερινής ζωής. Μερικοί από τους καλύτερους κινηματογράφους της Αθήνας, αλλά και σπουδαία θεατρικά σχήματα υπήρχαν στην Λεωφόρο Αλεξάνδρας, απογειώνοντας την κοινωνική της αίγλη. Εξάλλου κάποιοι από αυτούς τους κινηματογράφους διασώζονται ακόμα και σήμερα, θυμίζοντας τη δόξα και το μεγαλείο μιας αλλοτινής πανέμορφης εποχής. Από τα εμβληματικότερα μαγαζιά της Λεωφόρου υπήρξε το καφέ-ρέστωραν «Σόνια» και στο νούμερο 51, που φιλοξενούσε μερικές από τις κοσμικότερες φυσιογνωμίες της πόλης. Από τους πιο επώνυμους θαμώνες του μαγαζιού ο απαράμιλλος κωμικός μας Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, επονομαζόμενος και «Μπαρμπα Γιώργος» στο θρυλικό «Λούνα Πάρκ» τότε της ΕΡΤ, ο οποίος διέμενε στην ίδια περιοχή κοντά στην «Σόνια». Το κατάστημα μετά απο κάποια χρόνια διακοπής του επαναλειτουργεί και πάλι. Στο αριστερό μέρος της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, εκτείνεται η συνοικία «Γύζη». Ονοματοδοτήθηκε πρός τιμήν του μεγάλου Τήνιου γλύπτη Νικολάου Γύζη. Εξάλλου και δρόμος της συνοικίας ονομάζεται Γύζη. Το 1925 ο Δήμος Αθηναίων ονοματοδότησε Γύζη ολόκληρη την περιοχή.Φυλακές «Αβέρωφ» – Άρειος Πάγος
Οι περίφημες φυλακές Αβέρωφ ευρίσκοντο επι της Λεωφόρου Αλεξάνδρας 121 και αποτέλεσαν ένα απο τα σημαντικότερα και σωφρονιστικά ορόσημα της σύγχρονης Ελλάδος. Έφεραν πάνω τους άφθιτο το ηθικό σήμα της ανθρώπινης ευαισθησίας της βασίλισσας Όλγας, με πρωτοβουλία της οποίας είχαν ανεγερθεί, αλλά βεβαίως και την δίνη και τις στρεβλώσεις του ταραγμένου μετεμφυλιακού πολιτικού μας τοπίου. Πως όμως έχει το μακρύ οδοιπορικό των φυλακών Αβέρωφ; Η βασίλισσα Όλγα το 1891 με υψηλή κοινωνική ευαισθησία είχε δημιουργήσει το σωματείο «Εν Χριστώ Αδελφότης των Κυριών», προσβλέποντας στην βελτίωση των συνθηκών κράτησης των φυλακισμένων. Το 1892 ο μεγαλεπιχειρηματίας έλληνας απο την Αλεξάνδρεια Γεώργιος Αβέρωφ, που κληροδότησε στην Ελλάδα πλείστες εθνικές δωρεές, προσέφερε στην βασίλισσα ένα πολύ μεγάλο ποσό δώρο για την επέτειο των αργυρών γάμων της. Και η βασίλισσα Όλγα προσανατολισμένη σε πολλαπλή φιλανθρωπική δράση, πρόσφερε με την σειρά της όλο το ποσό στην «Εν Χριστώ Αδελφότητα Κυριών», αποσκοπώντας στην ανέγερση ειδικών φυλακών για τους ανήλικους κρατούμενους. Το 1896 το ανεγερθέν σωφρονιστικό ίδρυμα ήταν έτοιμο και ονομάστηκε «Εφηβείον Αβέρωφ». Με τις προηγμένες για την εποχή του σωφρονιστικές υποδομές που διέθετε, προσέβλεπε στην επαγγελματική κατάρτιση και την ηθική διαπαιδαγώγιση των νεαρών κρατουμένων. Το πρωτοπόρο αυτό σωφρονιστικό ίδρυμα περιελάμβανε 300 κελιά, τεχνικά εργαστήρια, εστιατόρια και μια εκκλησία. Το κτίριο είχε ανεγερθεί το διάστημα 1894-1896 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ιωάννου Ισηγόνη. Προκειμένου όμως να αποτραπούν τα εύλογα κοινωνικά προβλήματα στους νεαρούς κρατούμενους απο τους μεγαλύτερους που ενηλικιώνονταν, η βασίλισσα Όλγα προέβη και πάλι σε μια προηγμένη κοινωνικά