Σαρωτική ήταν η επέλαση της φωτιάς στην Πάρνηθα, όπου η καταστροφή που έχει συντελεστεί ξεπερνά ακόμα και εκείνη την οποία είχε προκαλέσει η πυρκαγιά του 2007 στον μεγαλύτερο ορεινό όγκο της Αττικής. Το χρονικό της νέας πυρκαγιάς, η οποία φέρεται να ξεκίνησε από την περιοχή της Μονής Κλειστών, είναι απόλυτα ενδεικτικό των νέων συνθηκών που έχει προκαλέσει η κλιματική αλλαγή στη διαχείριση των πύρινων μετώπων.
Των Άρη Σκαλαίου, Αλέξανδρου Κόντη
Σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες, οι αξιωματικοί της Πυροσβεστικής έχουν συγκεντρώσει στοιχεία που δείχνουν ότι η πυρκαγιά προκλήθηκε από εγκατάσταση ηλεκτρικού ρεύματος υπερυψηλής τάσης, που βρίσκεται κοντά στη Μονή Κλειστών, λίγο πριν από τις 12 το μεσημέρι της περασμένης Τρίτης. Ωστόσο, οι σφοδροί άνεμοι που έπνεαν στην Αττική εκείνη την ημέρα, σε συνδυασμό με τον καύσωνα που είχε προηγηθεί, συνέβαλαν ώστε να δημιουργηθεί ένα κολοσσιαίο μέτωπο, το οποίο οι πυροσβέστες κατάφεραν να περιορίσουν μετά από δύο ημέρες. Ετσι, μέσα σε μόλις 48 ώρες καταστράφηκε μια έκταση μεγαλύτερη από αυτήν που είχε πληγεί μέσα σε μία εβδομάδα πριν από 16 χρόνια, στον ίδιο ορεινό όγκο.
Σύμφωνα με τα πρώτα στοιχεία, η φωτιά της προηγούμενης εβδομάδας έπληξε συνολικά 59.000 στρέμματα δάσους, ενώ το 2007 οι καμένες εκτάσεις, μέσα στον Εθνικό Δρυμό της Πάρνηθας, ανέρχονταν σε 56.400 στρέμματα. Πλέον, οι επιστήμονες μιλούν για εξαιρετικά δεινές συνέπειες για την υγεία των κατοίκων και για το περιβάλλον της Αττικής.
Πολυήμεροι καύσωνες με θερμοκρασίες-ρεκόρ, αίσθημα ασφυξίας, υγρασία, αερολύματα-δηλητήριο, ακραία καιρικά φαινόμενα, πλημμύρες, αύξηση νοσηλειών ομάδων με αναπνευστικά προβλήματα και διαταραχή υπόγειων και επιφανειακών υδάτων είναι τα πρώτα εφιαλτικά σενάρια για τα οποία μιλούν στη Realnews οι ειδικοί. Ηδη, οι πνευμονολόγοι συνιστούν τη χρήση μάσκας υψηλής προστασίας για τις πρώτες δέκα ημέρες μετά τις φωτιές, ενώ στην Αττική, κατά την κορύφωση της πυρκαγιάς, οι συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων έφτασαν τα 100 μικρογραμμάρια, όταν το επιτρεπτό όριο είναι στα 20 μικρογραμμάρια και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ορίζει -ειδικά για τις ευάλωτες ομάδες- να μην υπάρχει έκθεση σε πάνω από 10 μικρογραμμάρια.
Λαίλαπα
Αλέξανδρος Δημητρακόπουλος – Καθηγητής Δασολογίας & Φυσικού Περιβάλλοντος, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Στην Αττική, αθροιστικά και πολλαπλασιαστικά, συντελείται η καταστροφή του εναπομείναντος δασικού περιβάλλοντος. Είναι μια λαίλαπα η οποία άρχισε από το 2019, συνεχίστηκε έντονα το 2021-22 και ολοκληρώνεται φέτος. Ελαχιστότατα μόνο τμήματα δάσους έχουν μείνει άκαυτα, μακριά από τον αστικό ιστό. Από εδώ και πέρα, θα πρέπει να περιμένουμε σε βραχυπρόθεσμο διάστημα επιβαρυμένη ατμόσφαιρα. Θα πρέπει οι Αθηναίοι να φορούν μάσκα υψηλής προστασίας, τουλάχιστον για μία εβδομάδα αφότου λήξουν οι πυρκαγιές. Θα ζήσουμε θερμοκρασίες-ρεκόρ, πολυήμερους καύσωνες, αίσθημα δυσφορίας για όλα τα επόμενα χρόνια. Αυτό που καθάριζε την ατμόσφαιρα, μας έδινε δροσιά, οξυγόνο και νερό δεν υπάρχει. Τα δάση της Αττικής κάηκαν. Η καταστροφή συνετελέσθη. Το σενάριο για τα επόμενα χρόνια είναι εφιαλτικό. Νέα ρεκόρ σε καύσωνες, υγρασίες, πλημμύρες και θερμοκρασίες. Αποκατάσταση πάντα μπορεί να γίνει, ακόμα και εκεί που η φύση δεν τα καταφέρνει. Θα χρειαστούν όμως τουλάχιστον 20-30 χρόνια για να φτάσουμε σε ένα εφικτό επίπεδο. Ψάχνουμε πλέον να βρούμε ποιο κομμάτι της πατρίδας δεν κάηκε…
Δραστικές αλλαγές
Ευθύμιος Λέκκας – Καθηγητής Δυναμικής Τεκτονικής Εφαρμοσμένης Γεωλογίας και Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών του ΕΚΠΑ, πρόεδρος του ΟΑΣΠ
Οι πρόσφατες πυρκαγιές δημιούργησαν μια νέα διάσταση. Εχουμε να κάνουμε με το «κλείσιμο» της περιβαλλοντικής καταστροφής, αλλά έχουμε τη δυνατότητα δράσεων σε όλα τα επίπεδα. Οι επιπτώσεις στο περιβάλλον θα είναι μεγάλες και συγκλονιστικές. Στον αέρα, στο έδαφος και στο υπέδαφος – σε επιφανειακά και υπόγεια νερά, στην πανίδα και στη χλωρίδα. Θα επηρεαστεί το μικροκλίμα περιοχών. Θα έχουμε μεγάλες και δραστικές αλλαγές σε όλα τα συστήματα. Πρόσφατα, στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών υπολογίσαμε ότι αύξηση 0,5 βαθμών σε ειδικά ευαίσθητες περιοχές, όπως η Μεσόγειος, αυξάνει κατά 30 ημέρες τη διάρκεια των υψηλών θερμοκρασιών και κατά 5 τις ημέρες καύσωνα. Μια δασική πυρκαγιά αυξάνει κατά 7 φορές τον κίνδυνο πλημμυρών, κατά 4 φορές τον κίνδυνο διάβρωσης του εδάφους και κατά 3 φορές τον κίνδυνο κατολισθήσεων, ενώ όλα αυτά συντελούν στην προέλαση της ερημοποίησης και βέβαια στην περαιτέρω επιτάχυνση της αύξησης της θερμοκρασίας. Ενας φαύλος κύκλος δηλαδή, του οποίου η ταχύτητα εξέλιξης συνεχώς αυξάνεται.
Τοξικό μείγμα
Δρ. Σταματούλα Τσικρικά – Πρόεδρος της Ενωσης Πνευμονολόγων Ελλάδας
Η επώδυνη εικόνα των πολλαπλών πύρινων μετώπων σε όλη την επικράτεια της χώρας μας προκαλεί, εκτός από τεράστιο περιβαλλοντικό αντίκτυπο στα οικοσυστήματα, πολύ σοβαρές επιπτώσεις και στον ανθρώπινο οργανισμό. Πιο ειδικά, το σύστημα το οποίο επιβαρύνεται περισσότερο από τα υπόλοιπα είναι το αναπνευστικό, επειδή οι πνεύμονες έχουν τη δυνατότητα να φιλτράρουν καθημερινά εκατομμύρια κυβικά ατμοσφαιρικού αέρα μέσω της αναπνοής. Οι παράγοντες που επηρεάζουν καθοριστικά την ποιότητα του εισπνεόμενου αέρα κατά τη διάρκεια των πυρκαγιών είναι πολλαπλοί και σχετίζονται με τη συχνότητα επανάληψης, την ένταση, την έκταση και τη διάρκειά τους, ανάλογα με το μικροκλίμα που επικρατεί στη φλεγόμενη περιοχή. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο καπνός της πυρκαγιάς να αποτελείται από ένα τοξικό μείγμα επικίνδυνων ατμοσφαιρικών ρύπων, όπως είναι τα λεπτά σωματίδια (PM2.5), το διοξείδιο του αζώτου (NO2), το όζον (O3), οι αρωματικοί υδρογονάνθρακες ή ο μόλυβδος. Παράλληλα, εκτός από την επιβάρυνση της ατμόσφαιρας με τοξικούς ρύπους, οι πυρκαγιές απελευθερώνουν σημαντικές ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα, το οποίο θεωρείται ως η κινητήρια δύναμη της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής και της ενίσχυσης του φαινόμενου της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις αυτού του βλαβερού πυρονέφους αποτελούν ήδη ένα ενδιαφέρον πεδίο επίκαιρης παγκόσμιας επιστημονικής έρευνας με στόχο την πλήρη κατανόηση του συνόλου των επιπτώσεων από την εισπνοή των οργανικών μικροσωματιδίων διαφορετικής σύνθεσης και μεγέθους το επόμενο χρονικό διάστημα σε όλα τα συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού.
Ψυχραιμία…
Μαργαρίτα Αριανούτσου – Καθηγήτρια Οικολογίας ΕΚΠΑ
Σίγουρα πρόκειται για μια μεγάλη καταστροφή που έπληξε περιμετρικά την Αθήνα. Αυτό έχει αποστερήσει και μελλοντικά θα αποστερήσει για ένα χρονικό διάστημα τον αστικό ιστό από καθαρό αέρα και οξυγόνο. Η επίπτωση είναι σοβαρή. Ομως χρειάζεται ψυχραιμία, να δούμε τι είναι αυτό που κάηκε, εάν υπάρχει η δυνατότητα φυσικής αναγέννησης, σε τι χρόνο και πώς θα προστατεύσουμε αυτή τη διαδικασία. Επίσης, τι θα έπρεπε να έχει γίνει ώστε να προβλεφθεί η καταστροφή και πώς οφείλουμε να δράσουμε μελλοντικά. Οσον αφορά τα δάση και τα οικοσυστήματα, ευτυχώς -και το λέω με απόλυτη ειλικρίνεια και γνώση- δεν κάηκε κάτι που δεν πρόκειται να αναγεννηθεί με φυσικό τρόπο. Τα πευκοδάση που κάηκαν, εφόσον δεν τα πειράξουμε, θα μπορέσουν να είναι ώριμα σε 15 χρόνια. Το ίδιο ισχύει και για τους θαμνώνες που εντοπίζονται κυρίως στα Μεσόγεια. Αρα, συνιστώ ψυχραιμία, να μη λέμε ότι η Αττική ερημοποιήθηκε, διότι δυστυχώς λέγεται ότι δεν θα υπάρχει χώμα για τη χλωρίδα και την πανίδα, εντελώς αντιεπιστημονικά, δηλαδή τσιτάτα. Δεν θα συμβεί κάτι τέτοιο. Εφόσον φυσικά προνοήσουμε να μην ξανασυμβούν τέτοιες φωτιές και τα επόμενα χρόνια. Διότι ένα φυσικό σύστημα έχει τη δυνατότητα να αναγεννηθεί από μόνο του, αλλά αν εμείς το βιάζουμε κάθε χρόνο, τότε δεν θα μπορεί να δώσει αυτό με το οποίο η φύση το έχει εξοπλίσει.
Καταστολή ή πρόληψη;
Δρ. Γεράσιμος Παπαδόπουλος – Μέλος του Συμβουλίου Διοίκησης του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου, σεισμολόγος
Οι εκτεταμένες δασικές και περιαστικές πυρκαγιές, που για μία ακόμη χρονιά κατακαίνε την Αττική και όλη τη χώρα, επαναφέρουν και πάλι στο προσκήνιο τους έντονους προβληματισμούς για τη μη επιτυχή αντιμετώπισή τους. Είναι προφανές ότι το μοντέλο για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών, που ακολουθεί το σύνολο του μηχανισμού πολιτικής προστασίας -από την κεντρική κυβέρνηση και τους αρμόδιους οργανισμούς μέχρι τις περιφέρειες και τους δήμους της χώρας- παραμένει επί χρόνια το ίδιο. Πρόκειται για το κατασταλτικό μοντέλο. Δυστυχώς, το αποτέλεσμα δεν είναι ιδιαίτερα ικανοποιητικό γιατί δεν συνδυάζεται με το μοντέλο της προληπτικής διαχείρισης των δασών, που είναι αναγκαίο να περιλαμβάνει μακροχρόνιο σχεδιασμό, εκπόνηση σεναρίων κινδύνου, ετήσιο προγραμματισμό, προετοιμασία και έγκαιρο εντοπισμό της πυρκαγιάς στην έναρξή της. Οι συνδυασμένες δράσεις μέσα από την εφαρμογή και των δύο μοντέλων ασφαλώς θα αποδώσουν καλύτερα αποτελέσματα στην αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών. Η ίδια γενική παρατήρηση ισχύει και για τους άλλους φυσικούς κινδύνους που απειλούν τη χώρα, όπως οι σεισμοί και οι πλημμύρες.
Μάσκες
Δρ. Σπυρίδων Ραψομανίκης – Υπεύθυνος Μονάδας Περιβαλλοντικών και Διαδικτυακών Ερευνών στο Κέντρο Ερευνας και Καινοτομίας «ΑΘΗΝΑ»
Από τις ανεξέλεγκτες πυρκαγιές δασών ή φυτικών υπολειμμάτων της υπαίθρου εκπέμπονται αέριοι και σωματιδιακοί ρύποι οι οποίοι ως ατμοσφαιρική ρύπανση (όχι μόλυνση) επηρεάζουν την ανθρώπινη υγεία και ευεξία. Οι κύριοι υπαίτιοι γι’ αυτή την κατάσταση είναι τα αιωρούμενα σωματίδια, ορατά και μη. Συνήθως τα αιωρούμενα σωματίδια (ΑΣ) τα οποία έχουν διάρκεια αιώρησης για μεγάλα χρονικά διαστήματα, έχουν μέγεθος διαμέτρου μικρότερης των 10 μm (δέκα χιλιοστά του μέτρου). Τα μικρότερα σωματίδια είναι και τα πιο επικίνδυνα, διότι διεισδύουν μέχρι τις κυψελίδες των πνευμόνων. Στην περίπτωση της Αθήνας ή και του Εβρου, οι συγκεντρώσεις υπερβαίνουν κατά πολύ τα όρια που έχει θεσπίσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Οφείλουν οι πολίτες, μέχρι τη λήξη του συναγερμού, να χρησιμοποιούν μάσκες όπως στον κορωνοϊό (π.χ. Ν95 ή ΚΝ95), οι οποίες κατακρατούν τα ΑΣ μέχρι διάμετρο 100 νανόμετρα (εκατομμυριοστά του μέτρου).
Διαβάστε εδώ και εδώ το δημοσίευμα της Realnews
Σκηνικό φρίκης σε ολόκληρη την Ελλάδα
Συνολικά 418 πυρκαγιές σε όλη τη χώρα αντιμετώπισε μέσα σε έξι ημέρες η Πυροσβεστική. Σχεδόν τριπλάσιες οι εκτάσεις που κάηκαν φέτος, σε σχέση με τα προηγούμενα έτη
Το χειρότερο καλοκαίρι των τελευταίων δεκαετιών, όσον αφορά το καταστροφικό έργο των πυρκαγιών, είναι το φετινό, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία που έχουν στη διάθεσή τους η Πυροσβεστική, αλλά και οι αρμόδιες υπηρεσίες της Ε.Ε. Βάσει αυτών των στοιχείων που έδωσε στη δημοσιότητα το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφόρησης για Δασικές Πυρκαγιές (EFFIS), αθροιστικά η καμένη έκταση στην Ελλάδα, από την αρχή του έτους έως και την Πέμπτη 24 Αυγούστου, καταγράφει αύξηση 195%, σε σύγκριση με τον ετήσιο μέσο όρο που έχει καταγραφεί την προηγούμενη εικοσαετία (2002-2022). Συγκεκριμένα, η Πυρομετεωρολογική Ομάδα FLAME του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών επεξεργάστηκε τα δεδομένα του συστήματος EFFIS, ανακοινώνοντας πως οι εκτάσεις που επηρέασαν φέτος οι πυρκαγιές στην Ελλάδα, από τις αρχές του έτους μέχρι και την περασμένη Πέμπτη, έφτασαν το 1.281.480 στρέμματα.
Οι αναφορές
Επιπροσθέτως, οι αναφορές της Πυροσβεστικής δείχνουν πως ένα ποσοστό, που ξεπερνά ακόμα και το 70% επί του συνόλου των φετινών καμένων εκτάσεων, επλήγη μόνο μέσα στην προηγούμενη εβδομάδα! Από το Σάββατο 19 Αυγούστου μέχρι και την περασμένη Πέμπτη, σημειώθηκαν συνολικά 418 ξεχωριστές δασικές πυρκαγιές, οι περισσότερες από τις οποίες αντιμετωπίστηκαν επιτυχώς από τους πυροσβέστες. Παρ’ όλα αυτά, η μεγάλη καταστροφή που συντελέστηκε τις προηγούμενες ημέρες, κυρίως σε Έβρο και Αττική, συνέβαλε στην εκτόξευση του συνολικού αριθμού των στρεμμάτων που παραδόθηκαν στις φλόγες.
Εκτός από τις μεγάλες φωτιές στην Αλεξανδρούπολη και στην Πάρνηθα, μεγάλες πυρκαγιές ξέσπασαν στη Βοιωτία, όπου τον θάνατο βρήκε ένας 80χρονος κτηνοτρόφος, στη Μακρακώμη της Φθιώτιδας, όπου καταστράφηκαν ποιμνιοστάσια και πολλά στρέμματα αγροτικών καλλιεργειών, στην Αγία Σοφία Αρκαδίας και στα Ψαχνά Ευβοίας. Παράλληλα, στην Καβάλα απαιτήθηκε μεγάλη κινητοποίηση της Πυροσβεστικής, ώστε να περιοριστεί η φωτιά που ξέσπασε στην περιοχή του δήμου Νέστου, από την οποία μάλιστα κάηκαν και σπίτια στις κοινότητες Αβραμυλιάς και Γέροντα.
Στην Κρήτη, μέσα σε μόλις τέσσερις ημέρες, πυρκαγιές σημειώθηκαν στην Ιεράπετρα, στα Απτερα των Χανίων, στο Βενεράτο και στον Αρχάγγελο Ηρακλείου. Η πιο σοβαρή από αυτές, στον δήμο Γόρτυνας Ηρακλείου, τέθηκε υπό έλεγχο μόνο μετά την κρίσιμη παρέμβαση των εναέριων πυροσβεστικών μέσων.
Πηγές από την Πυροσβεστική αναφέρουν πως ο απολογισμός της τελευταίας εβδομάδας είναι κάτι παραπάνω από τραγικός, καθώς οι εκτάσεις που επηρεάστηκαν συνολικά σε όλη τη χώρα ενδέχεται να ξεπεράσουν ακόμα και τα 850.000 στρέμματα.
Θλιβερή πρωτιά
Ήδη όμως, η Ελλάδα έχει αποκτήσει μια θλιβερή πρωτιά. Βάσει των στοιχείων από το ευρωπαϊκό σύστημα EFFIS, η χώρα μας κατατάσσεται πρώτη μεταξύ 20 μεσογειακών χωρών στο σύνολο των καμένων εκτάσεων για το φετινό έτος. Δεύτερη έρχεται η Ισπανία με 824.640 στρέμματα και τρίτη η Ιταλία με 595.330 στρέμματα.
Ακόμη, η χώρα μας είναι πρώτη στη λίστα των χωρών με τις εκτάσεις που καταστρέφονται από κάθε πυρκαγιά, καθώς κάθε πύρινο μέτωπο που ξέσπασε στην Ελλάδα φέτος οδήγησε στην καταστροφή 47.462 στρεμμάτων δάσους. Αυτό σημαίνει πως η μέση καμένη έκταση ανά μεγάλη δασική πυρκαγιά στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά 517%, σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μέσο όρο της περιόδου 2002-2022.
Το οξύμωρο είναι πως, σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, ενώ ο αριθμός των εκτάσεων που επηρεάστηκαν φέτος στη χώρα μας έχει αυξηθεί κατακόρυφα, μεγάλη μείωση, της τάξεως του 52%, σημειώνει ο συνολικός αριθμός των μεγάλων δασικών πυρκαγιών οι οποίες έχουν καταγραφεί, καθ’ όλη τη διάρκεια του 2023, στην Ελλάδα.
Πρόκειται για μία ακόμα απόδειξη των δυσκολιών που έχουν επιφέρει οι κλιματικές αλλαγές στο έργο των πυροσβεστών, καθώς πλέον, λιγότερες πυρκαγιές μπορεί να προκαλέσουν πολύ μεγαλύτερη ζημιά στα δασικά οικοσυστήματα.
Διαβάστε εδώ και εδώ το δημοσίευμα της Realnews
