Σαν σήμερα, στις 10 Ιουνίου του 1944 οι Γερμανοί κατακτητές καταστρέφουν το Δίστομο και σκοτώνουν 218 κατοίκους του. Είναι ένα από τα πιο αποτρόπαια εγκλήματα των ναζί στην κατεχόμενη Ελλάδα.Το πρωί της 10ης Ιουνίου 1944 γερμανική στρατιωτική φάλαγγα των Ες-Ες ξεκίνησε από τη Λιβαδειά για την Αράχωβα, με σκοπό την εκκαθάριση της περιοχής από τις αντάρτικες δυνάμεις.Στο Δίστομο ενώθηκε με άλλη γερμανική ομάδα που είχε ξεκινήσει από την Άμφισσα και προχώρησαν προς το Στείρι. Οι κάτοικοι έλαβαν εντολή να μην απομακρυνθούν από το χωριό, μέχρι την επιστροφή των γερμανικών δυνάμεων.Στη θέση Καταβόθρα οι Γερμανοί δέχθηκαν επίθεση από αντάρτες του ΕΛΑΣ. Μετά από σύντομη, αλλά σφοδρή μάχη, αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν, αφήνοντας στο πεδίο της μάχης 15 νεκρούς και άλλους τόσους τραυματίες. Οι γερμανικές απώλειες ανήλθαν σε 6 νεκρούς και 15 τραυματίες.Οι Γερμανοί απέδωσαν την επίθεση του ΕΛΑΣ σε ειδοποίηση των κατοίκων του Διστόμου και επέστρεψαν στο χωριό για να εκδικηθούν.Με διαταγή του διοικητή τους, υπολοχαγού Χανς Ζάμπελ, το Δίστομο πυρπολήθηκε και 218 κάτοικοι (114 γυναίκες και 104 άνδρες) εκτελέστηκαν απάνθρωπα. Μεταξύ των νεκρών, 45 παιδιά και έφηβοι και 20 βρέφη.Η πρωτοφανής θηριωδία έγινε αμέσως γνωστή μέσω του BBC στο εξωτερικό και προκάλεσε την κατακραυγή της διεθνούς κοινής γνώμης.Η Γερμανική Διοίκηση της Αθήνας επέρριψε την ευθύνη αποκλειστικά στους κατοίκους του Διστόμου, επειδή, όπως ανέφερε σε ανακοίνωσή της, δεν συμμορφώθηκαν με τις στρατιωτικές εντολές.Μετά την αποχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα, το Ελληνικό Γραφείο Εγκληματιών Πολέμου μπόρεσε να ανακαλύψει τον υπεύθυνο της Σφαγής, Χανς Ζάμπελ, ο οποίος είχε καταφύγει στο Παρίσι και είχε συλληφθεί. Οι γαλλικές αρχές τον παρέδωσαν στις ελληνικές, οι οποίες τον προφυλάκισαν.Τον Αύγουστο του 1949 ομολόγησε την έκταση των γερμανικών θηριωδιών στο Δίστομο, αλλά δικαιολογήθηκε ότι εκτελούσε διαταγές ανωτέρων του. Κατά τη διάρκεια της προφυλάκισής του, ο Ζάμπελ εκδόθηκε προσωρινά στη Δυτική Γερμανία για άλλη υπόθεση, αλλά δεν επέστρεψε ποτέ στην Ελλάδα για να αντιμετωπίσει τις συνέπειες των πράξεών του.
Δίστομο: Η ιστορία της φωτογραφίας σύμβολο- Ποια είναι η γυναίκα του Ολοκαυτώματος
Είναι η φωτογραφία σύμβολο για το Ολοκαύτωμα του Διστόμου. Η Μαρία του Διστόμου. Η έκφρασή της, το βλέμμα της, αποτυπώνει τα πάντα. Τον πόνο, τη θλίψη, την απώλεια… Θα μπορούσε να είναι πίνακας ζωγραφικής. Είναι όμως η σκληρή πραγματικότητα που έζησε ένας ολόκληρος λαός.Η φωτογραφία είχε δημοσιευθεί στο περιοδικό LIFE, τον Νοέμβριο του 1944. Την είχε τραβήξει ο ανταποκριτής του περιοδικού Dmitri Κessel που πήγε στο Δίστομο λίγους μήνες μετά από το Ολοκαύτωμα. Εκεί συνάντησε τυχαία την πρωταγωνίστρια της φωτογραφίας του. Μαρία Παντίσκα τ΄ όνομά της, “έφυγε” το 2009 από τη ζωή. Στη διάρκεια της οποίας ποτέ δεν ξέχασε εκείνη την αποφράδα ημέρα.Ο τίτλος του ρεπορτάζ απλός: “Τι έκαναν οι Γερμανοί στην Ελλάδα”. Κοιτώντας τη φωτογραφία δεν χρειαζόταν ίσως να διαβάσεις το ρεπορτάζ με τα γερμανικά εγκλήματα.Η Μαρία Παντίσκα έγινε “διάσημη” από εκείνη τη φωτογραφία. Δεν χάρηκε ποτέ γι΄ αυτή προφανώς. Έζησε μέχρι τα 84 και έχει ταφεί στο Δίστομο.
