Με την θυροκόλληση του προεδρικού διατάγματος για την διάλυση της Βουλής και την προκήρυξη των εκλογών της 25ης Ιουνίου, ολοκληρώθηκε η συνταγματική διαδικασία που προβλέπεται, μετά τις εκλογές της 21ης Μαΐου.
Πλέον η χώρα οδεύει στις επόμενες εκλογές, οι οποίες θα γίνουν με το σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής, το οποίο ψήφισε η προηγούμενη Βουλή, με την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας.
Η ενισχυμένη αναλογική
Το συγκεκριμένο σύστημα προβλέπει ότι αν το πρώτο κόμμα στις εκλογές του Ιουνίου, επιτύχει ποσοστό ίσο ή μεγαλύτερο του 25%, λαμβάνει μπόνους 20 εδρών και επιπλέον μία έδρα για κάθε επιπλέον μισή μονάδα στο αποτέλεσμα. Το «ταβάνι» του κλιμακωτού μπόνους είναι το 40%, ποσοστό που αντιστοιχεί στο μάξιμουμ των πενήντα εδρών. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση συνασπισμού κομμάτων. Αν δεν πιάσει 25% το πρώτο κόμμα δεν παίρνει μπόνους. Δηλαδή, με 26%, παίρνει μόνους 22 βουλευτές, με 27% 24 κ.ο.κ., μέχρι το 40% οπότε και παίρνει μπόνους 50 έδρες. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως ένα κόμμα το οποίο θα προσεγγίσει το 37% θα έχει τη δυνατότητα να εξασφαλίσει αυτοδυναμία, σε συνδυασμό και με άλλους παράγοντες, όπως ο αριθμός των κομμάτων που θα διαβούν το κατώφλι της Βουλής διασφαλίζοντας τουλάχιστον το απαραίτητο 3%.
Η αυτοδυναμία
Η αυτοδυναμία δεν εξαρτάται μόνο από το ποσοστό του πρώτου κόμματος αλλά και σε συνδυασμό με το ποσοστό που θα λάβουν αθροιστικά τα κόμματα που δεν θα πιάσουν το όριο του 3%. Όσο πιο υψηλό το ποσοστό των κομμάτων που θα μείνουν εκτός Βουλής τόσο χαμηλώνει ο πήχης της αυτοδυναμίας. Αντίστροφα, όσα περισσότερα κόμματα στο κοινοβούλιο (άρα μικρότερο ποσοστό για τους λοιπούς συνδυασμούς), τόσο θα ανεβαίνει το μίνιμουμ ποσοστό για τον πρώτο. Όπως ανέφεραν ειδικοί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, με πεντακομματική Βουλή η αυτοδυναμία εξασφαλίζεται με ποσοστό περί το 37,5%, με εξακομματική ο πήχης ανεβαίνει γύρω στο 38,4% και με επτακομματική στο 39,3%.
Στο σενάριο που τα εκτός Βουλής κόμματα θα περιορίζονταν σε μόλις 4%, τότε το απαιτούμενο ποσοστό για την επίτευξη της αυτοδυναμίας θα έφτανε στο 39,5%. Εύκολα αντιλαμβάνεται κάποιος ότι σε αυτή την περίπτωση θα αρκούσε 1,3 μονάδα για να μην επιτύχει η Ν.Δ. την αυτοδυναμία. Αλλά αν τα κόμματα που παραμένουν εκτός στις επόμενες εκλογές έχουν συνολικό ποσοστό 10%, τότε το πρώτο κόμμα θα χρειαστεί μόλις το 37,5% των ψήφων για να αποκτήσει αυτοδυναμία. Συνοπτικά, για κάθε μονάδα αύξησης του ποσοστού των εκτός Βουλής κομμάτων, μειώνεται κατά 0,3%-0,4% η απαιτούμενη ποσότητα ψήφων για την αυτοδυναμία του πρώτου κόμματος.
Η λίστα
Στη συγκεκριμένη εκλογική αναμέτρηση, οι ψηφοφόροι θα κληθούν να επιλέξουν μόνο το ψηφοδέλτιο του κόμματος που προτιμούν και δεν θα «σταυρώνουν» τους υποψηφίους. Και αυτό γιατί οι εκλογές γίνονται σε διάστημα μικρότερο των 18 μηνών από την διενέργεια των προηγούμενων εκλογών και βάσει του Συντάγματος οι βουλευτές εκλέγονται με λίστα και οχι με σταυρό προτίμησης.
Για την κατάρτιση της λίστας των βουλευτών, οι ηγεσίες των κομμάτων συνήθως σέβονται τα αποτελέσματα «σταυροδοσίας» της πρώτης κάλπης, τοποθετώντας πρώτον στη σειρά τον υποψήφιο βουλευτή που έλαβε τους περισσότερους σταυρούς προτίμησης. Οι ηγεσίες των κομμάτων στην πράξη είναι ελεύθερες να κάνουν ότι θέλουν όταν θα καταρτίζουν τις νέες λίστες, ωστόσο κατ’ έθιμον σέβονται το εκλογικό αποτέλεσμα των προηγούμενων εκλογών, ειδικά αν είναι τόσο πρόσφατες όπως τώρα.
Υπάρχει δηλαδή η «διακριτική ευχέρεια» των αρχηγών ή των ηγετικών επιτελείων, να προβούν σε αλλαγές στη λίστα. Σε κάθε περίπτωση, το ποιοι θα απαρτίζουν τη νέα Βουλή θα εξαρτηθεί κυρίως από έναν διαφορετικό παράγοντα. Κι αυτός είναι οι πιθανές διαφοροποιήσεις στα ποσοστά που θα λάβουν συνολικά τα κόμματα ή ακόμα και το ενδεχόμενο εισόδου στο Κοινοβούλιο άλλων κομμάτων.
Η διαδικασία από την αρχή
Επί της ουσίας, όλα τα κόμματα και οι σχηματισμοί-συνασπισμοί αυτών, καθώς και τα ονόματα των υποψηφίων θα πρέπει να κατατεθούν εκ νέου προς έγκριση στον Άρειο Πάγο. Ακόμα, υπάρχει η υποχρέωση να κατατεθούν και πάλι τα προγράμματα των κομμάτων. Αυτό σημαίνει πως δικαίωμα για εκλογή έχουν όλα τα κόμματα που θα λάβουν μέρος ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα που έφεραν στην πρώτη Κυριακή.
Τα κόμματα εντός τριών ημερών από την έναρξη της προεκλογικής περιόδου θα πρέπει να δηλώσουν το όνομα και το έμβλημά τους στον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου και εντός επτά ημερών να καταρτίσουν και να υποβάλλουν τους συνδυασμούς τους στην ηλεκτρονική πύλη καταχώρησης υποψηφίων. Τρεις ημέρες μετά τη λήξη προθεσμίας υποβολής υποψηφιοτήτων, ο ‘Αρειος Πάγος ανακηρύσσει σε δημόσια συνεδρίαση τους εκλογικούς συνδυασμούς.
Εντός 10 ημερών από την έναρξη της προεκλογικής περιόδου οι αντιπεριφερειάρχες καθορίζουν τα εκλογικά τμήματα που θα συσταθούν και ακολούθως, το υπουργείο Εσωτερικών αποστέλλει τους σχετικούς πίνακες όλης της επικράτειας στην εισαγγελία του Αρείου Πάγου. Η τελευταία λαμβάνει, παράλληλα, τις ονομαστικές καταστάσεις των δικαστικών λειτουργών, δικηγόρων, ασκούμενων δικηγόρων κ.λπ. για τον διορισμό τους με κλήρωση ως εποπτών και δικαστικών αντιπροσώπων.
Στα πρωτοδικεία κληρώνονται τα μέλη των εφορευτικών επιτροπών του κάθε εκλογικού τμήματος και οι αναπληρωτές τους. Στην κλήρωση περιλαμβάνονται οι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους του οικείου εκλογικού διαμερίσματος που φέρονται στους καταλόγους αυτούς ως κάτοικοι της περιοχής, έχουν τουλάχιστον απολυτήριο δημοτικού και είναι κάτω των 65 ετών.
Τώρα στα εκλογικά τμήματα δεν θα υπάρχει στυλό αφού δεν θα υφίσταται διαδικασία σταυροδοσίας. Συνεπώς, αρκεί μόνο να επιλέξουμε το ψηφοδέλτιο του κόμματος της προτίμησής μας και να το βάλουμε στον φάκελο που θα ρίξουμε στην κάλπη.
Πού ψηφίζουμε
Η διαδικασία και οι οδηγίες του υπουργείου Εσωτερικών για τις δεύτερες εκλογές δεν διαφοροποιούνται από την προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση. Ειδικότερα, το εκλογικό τμήμα που ψηφίζουν για τις εκλογές 2023 μπορούν να μάθουν οι πολίτες, γρήγορα και εύκολα μέσω της υπηρεσίας του gov.gr «Μάθε πού ψηφίζεις».
Πώς ψηφίζουν ετεροδημότες και κάτοικοι του εξωτερικού
Οι επικείμενες βουλευτικές εκλογές θα διεξαχθούν με βάση τους εκλογικούς καταλόγους που ίσχυσαν και στις τελευταίες εκλογές, όπως αυτοί οριστικοποιήθηκαν μετά την α΄ αναθεώρηση του 2023, και περιλαμβάνουν όλες τις μεταβολές που συντελέστηκαν έως και την 28η Φεβρουαρίου 2023.
Σε ό,τι αφορά στους ετεροδημότες, αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούν να ψηφίσουν στον τόπο διαμονής τους στις προσεχείς εκλογές, όσοι είχαν υποβάλει ετεροχρονισμένα τη σχετική αίτηση.
Οι Έλληνες του εξωτερικού μπορούν να ψηφίσουν στον τόπο διαμονής τους εφόσον η αίτηση για εγγραφή στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους έχει υποβληθεί 12 ημέρες πριν από την προκήρυξη των εκλογών. Εάν οι νέες εκλογές προκηρυχθούν τη Δευτέρα 29 Μαΐου, τότε αυτή τη δυνατότητα θα έχουν όποιων η αίτηση έχει υποβληθεί έως τις 17 Μαΐου.
