Η δημοσιογράφος Εύα Νικολαΐδου παρουσιάζει στο νέο της βιβλίο «Φυλακές – Γυναίκες πίσω από τα σίδερα» μια εκτενή έρευνα για τις συνθήκες στις γυναικείες φυλακές σε Ελλάδα και Γαλλία, αναδεικνύοντας τις διαφορές στις υποδομές και στα συστήματα σωφρονισμού των δύο χωρών
Με μια γραφή γεμάτη από ενσυναίσθηση, η δημοσιογράφος και συγγραφέας Εύα Νικολαΐδου πέρασε το κατώφλι των γυναικείων σωφρονιστικών ιδρυμάτων στη Γαλλία και στην Ελλάδα και αποτύπωσε τις συνθήκες διαβίωσης στο νέο της βιβλίο με τίτλο «Φυλακές – Γυναίκες πίσω από τα σίδερα», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κάκτος.
Το βιβλίο αποτελεί καταγραφή μιας μακροχρόνιας έρευνας (ξεκινά από τη δεκαετία του ’70 και φτάνει μέχρι σήμερα), αλλά και μια συνέχεια της έκδοσης «Στα σπίτια της αμαρτίας», που προέκυψε από την έρευνα της συγγραφέως για την πορνεία.
Όπως λέει η Ε. Νικολαΐδου στη Realnews: «Σπούδαζα στη Γαλλία όταν στο πανεπιστήμιο μας ζήτησαν δύο κοινωνικές έρευνες ως εργασίες. Επειδή έκανα Κοινωνιολογία, πρότεινα το φαινόμενο της πορνείας και τις φυλακές. Οι δύο αυτές έρευνες ξεκίνησαν από τις φυλακές της Γαλλίας και συνεχίστηκαν στην Ελλάδα. Επιθυμώ να γίνει ένα τρίπτυχο των βιβλίων. Θα προχωρήσω σε μια αποκάλυψη για τους αναγνώστες της “R”. Αυτό το λέω πρώτη φορά: η τρίτη έρευνά μου θα είναι τα ψυχιατρεία. Με επηρέασε βαθύτατα ένα ταξίδι μου στην Κούβα τη δεκαετία του ’90. Εκεί, μέσα στον οδηγό των αξιοθέατων της χώρας, ήταν να επισκεφθούμε το ψυχιατρείο της Κούβας. Είδα έναν μεγάλο οικισμό που με είχε αφήσει άφωνη. Είχε μικρά σπιτάκια όπου έμεναν οι άνθρωποι που αντιμετώπιζαν ψυχιατρικά προβλήματα. Περνούσαν ειδικά μικρά λεωφορεία που τους έπαιρναν για να τους πάνε στις δουλειές τους. Είχαν τεράστια εργαστήρια ζωγραφικής, χορού, κουρεία. Και τι δεν υπήρχε εκεί για να τους εκπαιδεύουν. Επηρεάστηκα και τώρα επιθυμώ να συνεχίσω την έρευνα για τα ψυχιατρεία στην Ελλάδα, την οποία έχω ήδη ξεκινήσει».
Η Ε. Νικολαΐδου επισκέφτηκε τις σύγχρονες φυλακές Φλερί – Μεροζί στο Παρίσι και αυτές της πόλης Ρεν, όπου βρίσκονται οι βαρυποινίτισσες. Συνέχισε την έρευνα στις φυλακές Κορυδαλλού και στον Ελαιώνα Θηβών, όπου μίλησε με κρατούμενες, φωτογράφησε το εσωτερικό των φυλακών και κάνει σύγκριση των συνθηκών διαβίωσης και των συστημάτων σωφρονισμού σε Γαλλία και Ελλάδα. Οι μαρτυρίες των κρατούμενων γυναικών καθηλώνουν και προβληματίζουν.
«Είναι η πρώτη φορά που επιτρέπονται η φωτογράφηση και οι συνεντεύξεις κρατουμένων στα σωφρονιστικά ιδρύματα», τονίζει η συγγραφέας. Και πραγματικά οι μονόλογοι του βιβλίου είναι τόσο δυνατοί και αποκαλυπτικοί, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν θεματική θεατρικής παράστασης. «Στον Ελαιώνα Θηβών είχα πάει τρεις φορές, πρόπερσι και πέρυσι. Στις φυλακές Κορυδαλλού είχα πάει τρεις φορές τη δεκαετία του ’70 και του ’80. Στις φυλακές Φλερί – Μεροζί, που είναι οι πιο σύγχρονες στην Ευρώπη, νομίζεις ότι μπαίνεις σε ένα ξενοδοχείο πολυτελείας. Έχει κομμωτήρια για τις κρατούμενες, αίθουσες θεάτρου, ψυχαγωγίας, εργαστήρια για να μάθουν μια τέχνη. Πράγματα που προσπαθούν να κάνουν και στις φυλακές στην Ελλάδα, με τα φτωχά μέσα που διαθέτουμε.
Πέρα από τις διαφορές στις εγκαταστάσεις, που δεν συγκρίνονται γιατί είναι άλλοι οι χώροι, θα σας πω κάτι το μοναδικό για τις φυλακές της Γαλλίας. Αυτό που είναι δύσκολο να επιτευχθεί στην Ελλάδα είναι ο σωφρονιστικός διαχωρισμός. Στις φυλακές Φλερί – Μεροζί υπάρχουν χωριστές πτέρυγες για τις βαρυποινίτισσες, για κρατούμενες με μικρότερες ποινές, για τις μαμάδες. Κάτι λείπει από τις ελληνικές φυλακές. Πρέπει να βρεθούν περισσότεροι χώροι για να γίνει αυτός ο διαχωρισμός, κάτι που γράφω και μέσα στο βιβλίο. Μια γυναίκα που είχε σκοτώσει τον άνδρα της και όλη τη νύχτα παραμιλούσε για το έγκλημα ήταν στο ίδιο κελί με μια άλλη κρατούμενη που είχε καταδικαστεί για απάτη και δεν μπορούσε να ησυχάσει.
Αν και τα τελευταία χρόνια γίνεται μια προσπάθεια βελτίωσης, δεν υπάρχει ο σωφρονιστικός διαχωρισμός. Και ο διευθυντής των Φυλακών στη Θήβα, ο κ. Μακρής και η κ. Κωνσταντοπούλου στις φυλακές Κορυδαλλού είναι άνθρωποι με ευρύ πνεύμα, σύγχρονοι, που θέλουν να στηρίξουν το σύστημα και αγαπούν τη δουλειά τους. Δεν το βλέπουν ως μια διεκπεραιωτική εργασία, συμπάσχουν με τα προβλήματα των κρατουμένων, κάτι που δεν συμβαίνει στη Γαλλία. Εκεί η μεγάλη τιμωρία των κρατουμένων είναι ότι δεν υπάρχει επαφή, το σύστημα είναι απρόσωπο και απόμακρο», καταλήγει.
Η συγγραφέας ασκεί κριτική στο σωφρονιστικό σύστημα, επισημαίνοντας πως ενώ διατίθενται χρήματα για τη διαβίωση των κρατουμένων, απουσιάζει ένα ουσιαστικό πρόγραμμα αναμόρφωσης. Τονίζει ότι η φυλάκιση χωρίς σωστή μέριμνα για την επανένταξη οδηγεί συχνά στην επιστροφή στην παραβατικότητα, καθώς οι αποφυλακισμένοι αντιμετωπίζουν την κοινωνική προκατάληψη.
«Ο κόσμος φοβάται να πάρει στη δουλειά του μια γυναίκα που έχει αποφυλακιστεί. Πρέπει να δημιουργηθεί μια δομή η οποία να απασχολεί τις αποφυλακισμένες, ώστε να παίρνουν έναν μισθό για να μπορούν να ζουν αξιοπρεπώς και να παράγουν και έργο. Σε αυτό που βοήθησε η έρευνά μου -και είχε γίνει επερώτηση στη Βουλή από τη βουλευτή Βιργινία Τσουδερού- είναι στις άδειες. Στη Γαλλία από τη δεκαετία του ’70 έδιναν άδεια στις κρατούμενες, οι οποίες μπορούσαν μία φορά τον μήνα να επιστρέψουν στην οικογένειά τους για δυο-τρεις ημέρες. Αυτό εφαρμόστηκε στην Ελλάδα, κάτι που επετεύχθη μέσω των δημοσιευμάτων μου και της έρευνάς μου», τονίζει.
Υπάρχει μια ανθρώπινη αποτύπωση στη γραφή της συγγραφέως, η οποία έχει σκύψει με συναίσθηση πάνω από το πρόβλημα των κρατουμένων στις γυναικείες φυλακές. «Κανένας άνθρωπος δεν γεννιέται κακός, ο τρόπος που θα μεγαλώσεις, που θα διαπαιδαγωγηθείς, ο τρόπος που θα ζήσεις στην κοινωνία, αυτός σε διαμορφώνει. Δεν υπάρχει άνθρωπος που θα γεννηθεί κακός. Το μυστικό των βιβλίων μου που έχουν αυτή την ευαισθησία -και αυτό το λέω για πρώτη φορά- είναι ότι, όταν γράφω, μπαίνω στη θέση του άλλου για να μπορώ να αναπτύξω το θέμα μου. Δεν βλέπω τον άλλο με τρόπο περιφρονητικό ή απαξιωτικό. Στα πρόσωπα αυτά που είναι στο περιθώριο της κοινωνίας δείχνω υπέρμετρη ευαισθησία».
INFO
H παρουσίαση του βιβλίου θα πραγματοποιηθεί στον Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών, την Παρασκευή 13 Δεκεμβρίου 2024, στις 19:00. Θα απευθύνει χαιρετισμό ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας. Για το βιβλίο θα μιλήσουν ο δικηγόρος Βασίλης Αλεξανδρής, ο πρώην εισαγγελέας-δικηγόρος Κώστας Λογοθέτης και η συγγραφέας του βιβλίου. Τον συντονισμό θα έχει η Λιάνα Κανέλλη, βουλευτής-δημοσιογράφος. Αποσπάσματα του βιβλίου θα διαβάσουν οι ηθοποιοί Κάτια Γέρου, Ηρώ Μουκίου και Λουκία Πιστιόλα. Η εκδήλωση είναι αφιερωμένη στους δικηγόρους που υπερασπίστηκαν τις φυλακισμένες.
