Σε ηλικία 83 ετών έφυγε από τη ζωή ο Rosa von Praunheim, ο Λετονός-γεννημένος Γερμανός σκηνοθέτης, συγγραφέας και ακτιβιστής, ο οποίος αποτέλεσε μία από τις πιο εμβληματικές και ριζοσπαστικές φυσιογνωμίες του ευρωπαϊκού queer κινηματογράφου και του κινήματος απελευθέρωσης των ομοφυλόφιλων. Ο θάνατός του σηματοδοτεί το κλείσιμο ενός μεγάλου κεφαλαίου για τον πολιτικό κινηματογράφο και τη δημόσια διεκδίκηση της ορατότητας.
Ο σκηνοθέτης γεννήθηκε το 1942 στη Ρίγα με το όνομα Holger Radtke και υιοθέτησε το καλλιτεχνικό όνομα Rosa von Praunheim ως ξεκάθαρη πολιτική πράξη. Το «Rosa» παρέπεμπε στο ροζ τρίγωνο με το οποίο στιγματίζονταν οι ομοφυλόφιλοι στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, ενώ το «Praunheim» παρέπεμπε σε εργατική συνοικία της Φρανκφούρτης. Από τα πρώτα του βήματα, το έργο του στόχευε στη μετατροπή της ντροπής σε δημόσια παρουσία και συλλογική διεκδίκηση.
Το 1971 άνοιξε μια ανοιχτή κοινωνική συζήτηση στη Γερμανία με την ταινία «Δεν είναι ο ομοφυλόφιλος που είναι διεστραμμένος, αλλά η κοινωνία στην οποία ζει» (It Is Not the Homosexual Who Is Perverse, But the Society in Which He Lives). Το φιλμ θεωρείται κομβικό για τη γέννηση του Κινήματος Γκέι Απελευθέρωσης στη χώρα, καθώς έφερε στο προσκήνιο ένα ζήτημα που έως τότε παρέμενε ταμπού. Ο ίδιος ο τίτλος επηρέασε αργότερα και άλλους δημιουργούς, όπως το omnibus πορνογραφικό φιλμ «It Is Not the Pornographer That Is Perverse».
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1979, ο Rosa von Praunheim κατέγραψε το αναδυόμενο διεθνές κίνημα γκέι απελευθέρωσης με το ντοκιμαντέρ «Army of Lovers / Revolt of the Perverts». Η ταινία αποτύπωσε την πολιτική, σεξουαλική και καλλιτεχνική ζύμωση της εποχής και ενίσχυσε τη διεθνή απήχηση του έργου του. Στο ίδιο φιλμ περιλαμβάνεται και η θρυλική, αν και εκτός κάμερας, ερωτική συνάντησή του με τον συγγραφέα John Rechy, στοιχείο που ενίσχυσε τον μύθο γύρω από την προσωπικότητά του.
Ιδιαίτερη θέση στη φιλμογραφία του κατέχει το «City of Lost Souls» του 1983, με πρωταγωνίστρια τη Jayne County. Η ταινία θεωρήθηκε εντυπωσιακά μπροστά από την εποχή της ως προς την απεικόνιση τρανς και non-binary ταυτοτήτων και επανεκτιμήθηκε έντονα τα τελευταία χρόνια ως cult queer ορόσημο, επιβεβαιώνοντας τη διαχρονικότητα της ματιάς του.
Ο von Praunheim δεν απέφευγε ποτέ τις συγκρούσεις με το κυρίαρχο αφήγημα. Το 1991, σε ζωντανή τηλεοπτική εκπομπή (Explosiv – Der heiße Stuhl), αποκάλυψε δημόσια τη σεξουαλική ταυτότητα γνωστών προσωπικοτήτων της γερμανικής τηλεόρασης, όπως ο Alfred Biolek και ο Hape Kerkeling. Παρότι η ενέργεια αυτή καταγγέλθηκε ως παραβίαση της ιδιωτικής ζωής, θεωρείται ότι συνέβαλε καθοριστικά στη μετατόπιση της δημόσιας συζήτησης γύρω από την ομοφυλοφιλία και στην αυξημένη ορατότητα στα μέσα ενημέρωσης.
Κατά τη διάρκεια της κρίσης του AIDS, ο Rosa von Praunheim ανέλαβε ενεργό ρόλο ως ακτιβιστής, χρησιμοποιώντας έντονους συμβολισμούς για να στρέψει το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης. Σε γνωστή τηλεοπτική εμφάνιση, έχυσε κόκκινο κρασί πάνω στο τραπέζι παρουσιαστή ως «σύμβολο αίματος για τα θύματα του HIV» και έσπασε το ποτήρι, σε μια πράξη πολιτικής θεατρικότητας που έμεινε στη συλλογική μνήμη.
Ο Rosa von Praunheim αφήνει πίσω του περισσότερες από 150 ταινίες, βιβλία, θεατρικά έργα και μια βαριά πολιτιστική παρακαταθήκη. Πάνω απ’ όλα, αφήνει το αποτύπωμα ενός καλλιτέχνη που αντιμετώπισε τον κινηματογράφο ως εργαλείο κοινωνικής αλλαγής και αμφισβήτησης. Η απώλειά του κλείνει μια ολόκληρη εποχή, όμως το έργο του παραμένει ζωντανό και επίκαιρο.
