Ίσως αυτή να αποδειχθεί μια καθοριστική εβδομάδα για τη διπλωματία στη Μέση Ανατολή – και όχι μόνο επειδή ο Κιρ Στάρμερ, μετά από πολλή διστακτικότητα, έκανε την ιστορική του δέσμευση την Τρίτη ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα αναγνωρίσει παλαιστινιακό κράτος στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ τον Σεπτέμβριο, αν το Ισραήλ δεν συμφωνήσει να πληροί ορισμένες προϋποθέσεις.
Η ημέρα ήταν σημαντική γιατί στη Νέα Υόρκη, τις Βρυξέλλες, την Ιερουσαλήμ και ακόμα και το Βερολίνο οι γραμμές αντιπαράθεσης γίνονται όλο και πιο καθαρές ανάμεσα στα μετριοπαθή και τα ακραία οράματα για το μέλλον της Γάζας και της Δυτικής Όχθης, όταν τελειώσει τελικά ο πόλεμος.
Ειδικά στην Νέα Υόρκη, περισσότερες από 60 χώρες, μεταξύ των οποίων, αραβικά και μουσουλμανικά κράτη, κάλεσαν την Χαμάς να αφοπλιστεί και να παραιτηθεί από την εξουσία στο πλαίσιο προσπάθειας για «ειρηνική διευθέτηση του ζητήματος της Παλαιστίνης και την εφαρμογή της λύσης των δύο κρατών».
Οι υποστηρικτές της λύσης των δύο κρατών –συμπεριλαμβανομένης της ριζικά αναμορφωμένης Παλαιστινιακής Αρχής που θα κυβερνά χωρίς τη Χαμάς– έχουν συνειδητοποιήσει τελικά ότι ο χρόνος για δράση είναι τώρα, αλλιώς διακινδυνεύουν το όραμά τους να θαφτεί από τον Μπενιαμίν Νετανιάχου και τον ακροδεξιό υπουργό Οικονομικών του, Μπεζαλέλ Σμότριτς, υπό την ευνοϊκή παρακολούθηση του Ντόναλντ Τραμπ. Η επιλογή είναι ανάμεσα στη συνύπαρξη και τον εξαναγκαστικό εκτοπισμό εκατοντάδων χιλιάδων Παλαιστινίων.
Η πολιτική του Ηνωμένου Βασιλείου να κρατά το “χαρτί της αναγνώρισης” για τη στιγμή της μέγιστης επιρροής στη διαδικασία ειρήνευσης βασιζόταν στην πεποίθηση ότι το ΗΒ εξακολουθούσε να έχει κύρος στη Μέση Ανατολή, αλλά και σε μια ξεπερασμένη ερμηνεία της μελλοντικής πορείας της ισραηλινής πολιτικής.
Τα σχέδια των Ισραηλινών
Η πραγματικότητα είναι ότι το Ισραήλ, μετά την 7η Οκτωβρίου, απομακρύνεται όλο και περισσότερο από την ιδέα της λύσης των δύο κρατών.
Την Τρίτη, ο Σμότριτς δήλωσε ότι η επανεγκατάσταση ισραηλινών εποικισμών στη Γάζα δεν είναι πλέον «ευσεβής πόθος, αλλά μέρος ενός ρεαλιστικού σχεδίου εργασίας. Η Γάζα είναι αναπόσπαστο κομμάτι της γης του Ισραήλ», είπε. Αυτό έρχεται ενώ κυκλοφορούν αναφορές ότι ο Νετανιάχου θα δώσει στη Χαμάς μερικές ημέρες για να συμφωνήσει με τους όρους του για κατάπαυση του πυρός, και αν όχι, θα ξεκινήσει την προσάρτηση τμημάτων της Λωρίδας της Γάζας.
Ο Σμότριτς δήλωσε επίσης για τη Δυτική Όχθη: «Το Ισραήλ κάνει επανάσταση εκεί, εφαρμόζοντας de facto κυριαρχία, νομιμοποιώντας κατασκευές, εκδίδοντας διακηρύξεις, αλλάζοντας το DNA ολόκληρου του συστήματος και ανοίγοντας δρόμους». Προέβλεψε ότι η επίσημη κυριαρχία στη Δυτική Όχθη θα ολοκληρωθεί εντός της θητείας της κυβέρνησης.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, έγινε απολύτως κρίσιμο οι υποστηρικτές της λύσης των δύο κρατών να κινητοποιηθούν, έστω και για μια ύστατη προσπάθεια να διασωθεί η ιδέα των 2 κρατών από τις ισραηλινές μπουλντόζες. Με τα λόγια του Γάλλου υπουργού Εξωτερικών, Ζαν-Νοέλ Μπαρό: «Η λύση των δύο κρατών βρίσκεται σε θανάσιμο κίνδυνο. Και από τις δύο πλευρές, οι υποστηρικτές της απόρριψης φαίνεται να επικρατούν».
Ένα συνέδριο που είχε αναβληθεί στη Νέα Υόρκη και πραγματοποιήθηκε αυτή την εβδομάδα προσέφερε την ευκαιρία να αλλάξει η πορεία. Ο Μπαρό υποστήριξε: «Μετά από 22 μήνες άκαρπων προσπαθειών, είναι αυταπάτη να ελπίζει κανείς ότι θα υπάρξει διαρκής κατάπαυση του πυρός χωρίς να σκιαγραφηθεί ένα κοινό όραμα για την μεταπολεμική περίοδο στη Γάζα, χωρίς έναν πολιτικό ορίζοντα, μια εναλλακτική λύση στο μόνιμο καθεστώς πολέμου».
Οι παραχωρήσεις της Παλαιστινιακής Αρχής
Πριν από το συνέδριο, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν παρουσίασε επιστολή του προέδρου της Παλαιστινιακής Αρχής, Μαχμούντ Αμπάς, στην οποία περιλαμβάνονταν μια σειρά παραχωρήσεων. Μεταξύ άλλων, η Π.Α. δεσμεύθηκε να διεξαγάγει προεδρικές εκλογές εντός ενός έτους σε όλα τα κατεχόμενα εδάφη, συμπεριλαμβανομένης της Ανατολικής Ιερουσαλήμ. Στόχος είναι η ανανέωση γενεών – και η παραίτηση του 89χρονου Αμπάς. Μιλώντας στο συνέδριο της Νέας Υόρκης, ο Παλαιστίνιος πρωθυπουργός Μοχάμεντ Μουσταφά επανέλαβε ότι η Χαμάς πρέπει να αποσυρθεί.
Ωστόσο, το συνέδριο, που συνδιοργανώθηκε από τη Γαλλία και τη Σαουδική Αραβία, δεν εστίασε μόνο στη μεταρρύθμιση της ΠΑ και την περιθωριοποίηση της Χαμάς, αλλά παρουσίασε σε επτασέλιδο έγγραφο –τη Διακήρυξη της Νέας Υόρκης– μια πορεία προς τη λύση των δύο κρατών, στην οποία η ασφάλεια του Ισραήλ μπορεί να διασφαλιστεί χωρίς περαιτέρω κατοχή, καταπίεση και προσάρτηση – το ζοφερό δυστοπικό όραμα του Νετανιάχου.
Η Διακήρυξη της Νέας Υόρκης
Η διακήρυξη συγχωνεύει προηγούμενα μεταπολεμικά σχέδια για τη Γάζα από τον αραβικό και ευρωπαϊκό κόσμο. Προτείνει ότι «μετά την κατάπαυση του πυρός, πρέπει να συσταθεί άμεσα μεταβατική διοικητική επιτροπή για τη λειτουργία της Γάζας υπό την αιγίδα της Παλαιστινιακής Αρχής».
Η διακήρυξη υποστηρίζει την αποστολή προσωρινής διεθνούς δύναμης σταθεροποίησης με εντολή του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και χαιρετίζει «τη διαθεσιμότητα ορισμένων κρατών-μελών να συνεισφέρουν στρατεύματα».
Τονίζεται ότι η Γάζα είναι αναπόσπαστο μέρος του Παλαιστινιακού Κράτους και πρέπει να ενοποιηθεί με τη Δυτική Όχθη. Η Χαμάς πρέπει να τερματίσει τη διακυβέρνησή της στη Γάζα και να παραδώσει τα όπλα της στην Παλαιστινιακή Αρχή με διεθνή συμμετοχή. Τέλος, διατυπώνεται η προσδοκία ότι η λήξη της σύγκρουσης Ισραήλ-Παλαιστίνης θα οδηγήσει σε μια ευρύτερη περιφερειακή συμφωνία, παρόλο που προς το παρόν τα κράτη του Κόλπου διστάζουν να προσφέρουν εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ.
Μέσα σε αυτό το ευρύτερο πλαίσιο, η εσωτερική βρετανική συζήτηση για τους όρους που συνοδεύουν τη βρετανική δέσμευση αναγνώρισης παλαιστινιακού κράτους μοιάζει κάπως περιθωριακή.
Η πολιτική του Στάρμερ
Από τα αριστερά, ο Στάρμερ δέχεται κριτική επειδή δεν προσέφερε την αναγνώριση ως μια αρχή υπεράσπισης του δικαιώματος των Παλαιστινίων στην αυτοδιάθεση. Επιπλέον, με την άρνησή του να συνεργαστεί με τον Μακρόν την περασμένη εβδομάδα, η απόφαση του Στάρμερ φάνηκε περισσότερο ως υποχώρηση μπροστά σε εσωκομματική εξέγερση, παρά ως πράξη ηγεσίας.
Παρ’ όλα αυτά, η απόφαση του ΗΒ έγινε δεκτή με ενθουσιασμό στη Νέα Υόρκη, όταν την ανακοίνωσε ο υπουργός Εξωτερικών Ντέιβιντ Λάμι. Οι όροι βοηθούν επίσης να καταστεί σαφές ότι το Ισραήλ αντιμετωπίζει μια ουσιαστική επιλογή μεταξύ σύγκρουσης και συνύπαρξης. Δεδομένου ότι το Ισραήλ απέρριψε άμεσα τους όρους του Στάρμερ, η αναγνώριση από το Ηνωμένο Βασίλειο φαίνεται πλέον αναπόφευκτη τον Σεπτέμβριο.
Υπάρχουν επίσης αυξανόμενες ενδείξεις ότι και στις Βρυξέλλες και στο Βερολίνο η υπομονή με τις μεθόδους του Νετανιάχου έχει εξαντληθεί – ακόμη κι αν δεν μπορούν να συμφωνήσουν σε μορφή «τιμωρίας». Στις ΗΠΑ, η τελευταία δημοσκόπηση Gallup δείχνει ότι μόνο το 8% των Δημοκρατικών υποστηρίζει τη στρατηγική του Ισραήλ.
Τώρα είναι καθήκον των διπλωματών να αξιοποιήσουν τη δυναμική που δημιουργήθηκε στη Νέα Υόρκη, και την παγκόσμια αποστροφή για τον πόλεμο του Ισραήλ στη Γάζα, για να πείσουν τον Ντόναλντ Τραμπ να σκεφτεί πιο στρατηγικά για την ειρήνη με την Παλαιστίνη. Ίσως να αποδειχθεί αδύνατο, αλλά τουλάχιστον έχουν τεθεί οι βάσεις.
