Η υπογραφή για «αμοιβαίους δασμούς» σε εχθρούς και φίλους που έβαλε την Πέμπτη (13/2) στον Λευκό Οίκο ο Ντόναλντ Τραμπ είναι οι τελευταίοι ως τώρα, κανονιοβολισμοί με τους οποίους ο νεοεκλεγείς πρόεδρος των ΗΠΑ σηματοδοτεί την έναρξη ενός παγκόσμιου εμπορικού πολέμου. Ωστόσο ο βρετανικός Guardian σημειώνει ότι αν και ο Αμερικανός ηγέτης θεωρεί τον εμπορικό πόλεμο ως επίδειξη δύναμης, στην πραγματικότητα είναι το αντίθετο.
«Από τότε που ορκίστηκε πρόεδρος, ο Τραμπ αναδιαμορφώνει την παγκόσμια τάξη πραγμάτων», σχολιάζει ο Larry Elliott, στην βρετανική εφημερίδα και συνεχίζει: Η απόφασή του να χρησιμοποιήσει δασμούς για να μειώσει το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ έχει συγκεντρώσει τα περισσότερα πρωτοσέλιδα, αλλά είναι μόνο η μισή ιστορία. Έχει αποχωρήσει από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και έχει ξεκοιλιάσει το αμερικανικό υπουργείο Βοήθειας. Στην Ουάσινγκτον συζητείται ότι μπορεί να αποσύρει τις ΗΠΑ ακόμη και από την Παγκόσμια Τράπεζα – έναν οργανισμό που οι ΗΠΑ βοήθησαν να δημιουργηθεί στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Οι κανόνες του παιχνιδιού αλλάζουν. Για δεκαετίες, τα εμπορικά ελλείμματα των ΗΠΑ ήταν ζωτικής σημασίας για τη λειτουργία του παγκόσμιου οικονομικού μοντέλου. Μεγάλες εξαγωγικές χώρες όπως η Κίνα και η Γερμανία πωλούσαν πολύ περισσότερα αγαθά στις ΗΠΑ από όσα εισήγαγαν, αλλά στη συνέχεια χρησιμοποιούσαν τα μεγάλα εμπορικά πλεονάσματά τους για να αγοράζουν αμερικανικά περιουσιακά στοιχεία, όπως μετοχές, ομόλογα και ακίνητα. Η ροή κεφαλαίων προς τις ΗΠΑ στήριξε το δολάριο, το οποίο παρέμεινε ασυναγώνιστο ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα.
Η πορεία προς τον εμπορικό πόλεμο
Ο Τραμπ τώρα λέει ότι αυτό πρέπει να αλλάξει και είναι έτοιμος να χρησιμοποιήσει δασμούς για να μειώσει το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ μειώνοντας τις εισαγωγές. Το βλέπει αυτό ως μια επίδειξη δύναμης των ΗΠΑ, αν και στην πραγματικότητα είναι ένα σημάδι του πόσο ευάλωτη αισθάνεται η Ουάσινγκτον απέναντι στην αυξανόμενη οικονομική δύναμη της Κίνας και την απειλή που αυτή αποτελεί για την ηγεμονία των ΗΠΑ.
Τίποτα από όσα έχει κάνει μέχρι στιγμής ο Τραμπ δεν θα πρέπει να αποτελεί έκπληξη. Αφού έκανε προεκλογική εκστρατεία με ένα ψηφοδέλτιο προστατευτισμού, “πρώτα η Αμερική”, έχει προσφέρει τα δέοντα σε όσους τον ψήφισαν. Τα ποσοστά αποδοχής του είναι υψηλά, με το 70% σε πρόσφατη δημοσκόπηση να δηλώνει ότι κάνει αυτό που υποσχέθηκε πριν εκλεγεί τον περασμένο Νοέμβριο.
Είναι ακόμη νωρίς. Υπάρχει σαφής κίνδυνος η εμπορική πολιτική της νέας κυβέρνησης να οδηγήσει σε υψηλότερες τιμές εισαγωγών, υψηλότερο πληθωρισμό και υψηλότερα επιτόκια. Ο Τζερόμ Πάουελ, ο πρόεδρος της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ, είναι σαφές ότι δεν βιάζεται να μειώσει το κόστος δανεισμού. Ο Τραμπ θέλει το δολάριο να παραμείνει το παγκόσμιο νόμισμα επιλογής, αλλά ο υψηλότερος πληθωρισμός στις ΗΠΑ θα ενθαρρύνει τη χρήση κρυπτονομισμάτων όπως το bitcoin. Η χρήση δασμών, οι περικοπές βοήθειας και η σαφής αποστροφή προς τους πολυμερείς θεσμούς είναι πιθανό να κάνουν τις χώρες της Ασίας, της Αφρικής και της Νότιας Αμερικής πιο «ανοιχτές» σε ανοίγματα του Πεκίνου.
Κατά μία έννοια, ο Τραμπ απλώς επιταχύνει μια τάση. Οι χώρες υψώνουν αθόρυβα εμπορικούς φραγμούς από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Όπως είπε ο Andrew Bailey, ο διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας, σε ομιλία του τον περασμένο μήνα, μόνο όταν τα πράγματα γίνονται πραγματικά άσχημα -όπως το 2008- υπάρχει προθυμία για αποφασιστική συλλογική δράση.
Οι οικονομολόγοι της ελεύθερης αγοράς υποστηρίζουν ότι οι χώρες των οποίων οι εξαγωγές επηρεάζονται από τους δασμούς του Τραμπ θα πρέπει να γυρίσουν το άλλο μάγουλο και να μην κάνουν τίποτα. Αλλά δεν λειτουργεί έτσι ο πραγματικός κόσμος. Στην πράξη, η κατάσταση μπορεί να εξελιχτεί σαν «οφθαλμός αντί οφθαλμού». Τόσο ο Εμανουέλ Μακρόν όσο και ο Σι Τζινπίνγκ έχουν καταστήσει σαφές ότι δεν είναι πρόθυμοι να αφήσουν τον Τραμπ να τους σπρώχνει.
Η δυνατότητα να αλλάξει η πορεία
Ένας ολοκληρωμένος εμπορικός πόλεμος, πάντως, μπορεί ακόμη να αποφευχθεί, σημειώνει ο Elliot, στον Guardian. Αν και ο Τραμπ ανακοίνωσε έναν γενικό δασμό 25% σε όλες τις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, τα δύο αυτά αγαθά αποτελούν μόνο ένα μικρό κλάσμα του παγκόσμιου εμπορίου. Πιο σημαντικό θα είναι τι θα συμβεί στη συνέχεια – και ιδίως αν ο Τραμπ επιβάλει καθολικό δασμό σε όλα τα αγαθά που εισέρχονται στις ΗΠΑ, ή αν θα λειτουργεί ανά χώρα.
Η τελευταία προσέγγιση ταιριάζει καλύτερα με όσα γνωρίζουμε για τον Τραμπ: ότι δηλαδή είναι έτοιμος να χρησιμοποιήσει την απειλή δασμών για να κλείσει συμφωνίες. Επιπλέον, εάν ο αντίκτυπος των δασμών προκαλέσει φόβους για μόνιμα υψηλότερο πληθωρισμό, αυτό θα έχει επιπτώσεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Μια απότομη πτώση των τιμών των αμερικανικών μετοχών δεν είναι σίγουρα μέρος του σχεδίου του προέδρου.
Αλλά η ιδέα ότι όλα θα τελειώσουν καλά φαίνεται αισιόδοξη. Οι ενέργειες του Τραμπ είναι η πιο σημαντική πράξη προστατευτισμού από τότε που ο δασμός Smoot-Hawley των ΗΠΑ, το 1930, προκάλεσε την απάντηση των εμπορικών εταίρων των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης, γράφει ο Elliot, στον Guardian.
Η παγκόσμια ανάπτυξη έχει υποστεί μια σειρά από σοκ τα τελευταία πέντε χρόνια, όπως η πανδημία, ο πόλεμος στην Ουκρανία και η επιστροφή του πληθωρισμού. Υπήρξαν πολλές εικασίες σχετικά με το ποιο θα είναι το επόμενο εμπόδιο στο δρόμο. Η αναμονή έχει πλέον τελειώσει, γράφει ο Elliot, εννοώντας ότι το επόμενο εμπόδιο είναι οι δασμοί που επιβάλλει ο Τραμπ και ο εμπορικός πόλεμος που φαίνεται στο βάθος.
