Τόνοι μελάνης έχουν χυθεί τα τελευταία 24ωρα για τα θετικά της συμφωνίας κατάπαυσης πυρός μεταξύ Χαμάς και Ισραήλ έπειτα από 15 μήνες σκληρού πολέμου στην Γάζα, η οποία χαιρετίστηκε από τους ηγέτες παγκοσμίως.
Της Εύης Απολλωνάτου
Η συμφωνία, όμως, αφήνει μεγάλα περιθώρια για μία νέα σύρραξη και δεν απαντάει σε κανένα από τα προβλήματα που οδήγησαν στον πόλεμο και στο τι μέλλει γενέσθαι την επόμενη μέρα στην Γάζα.
Τόσο ο απερχόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν όσο και ο εκλεγμένος πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ έδειξαν τον ενθουσιασμό τους και επιχείρησαν να πάρουν για λογαριασμό τους τα εύσημα για την συμφωνία. Η αλήθεια βρίσκεται κάπου στην μέση.
Πράγματι αν δει κάποιος τους όρους της συμφωνίας πρόκειται για το προσχέδιο που είχε προτείνει τουλάχιστον από την περασμένη Άνοιξη η κυβέρνηση Μπάιντεν. Ο ισραηλινός στρατός κρατάει τον έλεγχο του διαδρόμου της Φιλαδέλφειας, στα σύνορα της Γάζας με την Αίγυπτο αφού έχει ως στόχο να αποτρέψει έναν επανεξοπλισμό της Χαμάς. Οι Ισραηλινοί όμηροι θα επιστρέψουν σταδιακά σε ισραηλινό έδαφος όσο θα απελευθερώνονται από τις ισραηλινές φυλακές ως αντάλλαγμα Παλαιστίνιοι κρατούμενοι.
Ο ισραηλινός στρατός τελικά θα αποχωρήσει από τον διάδρομο της Νετζαρίμ στην κεντρική Γάζα, έναν όρο που θεωρούσε ως απαράβατο η Χαμάς. Τόνοι ανθρωπιστικής βοήθειας θα επιτραπεί να εισέλθουν στην Γάζα, καθώς προβλέπεται ότι 600 φορτηγά με ανθρωπιστική βοήθεια θα φτάνουν καθημερινά στους Παλαιστίνιους.
Γιατί ήρθε τώρα η συμφωνία
Τότε οι δύο πλευρές είχαν διαφωνήσει και οι συνομιλίες είχαν καταρρεύσει αλλά σήμερα συμφωνούν στους ίδιους σχεδόν όρους. Εύλογα λοιπόν προκύπτει το ερώτημα γιατί χρονικά η συμφωνία ήρθε τώρα;
Αρχικά έχει μεταδοθεί η πληροφορία και δεν έχει διαψευστεί ότι ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, Μπέντζαμιν Νετανιάχου ήθελε να δώσει ως «δώρο» ορκωμοσίας στον Ντόναλντ Τραμπ την κατάπαυση πυρός. Ο Νετανιάχου φέρεται να επιθυμεί την στήριξη Τραμπ για τις μελλοντικές εξελίξεις στην Μέση Ανατολή και την αντιμετώπιση της ιρανικής απειλής, ενώ το επόμενο διάστημα δεν αποκλείεται να ανοίξει και το θέμα του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν.
Δεύτερον οι γεωπολιτικές ισορροπίες στην Μέση Ανατολή έχουν αλλάξει ραγδαία από την περασμένη Άνοιξη. Ο ιρανικός Άξονας της Αντίστασης, δηλαδή οι σιιτικές δυνάμεις που στηρίζονται από την Τεχεράνη σε ολόκληρη την περιοχή, αν δεν έχει καταρρεύσει πλήρως έχει τουλάχιστον γονατίσει.
Η Χεζμπολάχ έχει χάσει μεγάλο μέρος της στρατιωτικής και επιχειρησιακής ικανότητας της, αν και οι αναλυτές προβλέπουν ότι θα ανασυνταχθεί μελλοντικά και είναι αυτό το τέλος της σιιτικής οργάνωσης του Λιβάνου. Επιπλέον το Ιράν έχασε έναν από τους στενότερους συμμάχους στην περιοχή με τον οποίο προωθούσε τα πολιτικά και στρατιωτικά συμφέροντα του: το καθεστώς του Μπασάρ αλ Άσαντ στην Συρία.
Αυτό σημαίνει ότι δεν έχει «γέφυρα» για να ενισχύσει τις σιιτικές πολιτοφυλακές στο Ιράκ και την Χεζμπολάχ στον Λίβανο, αφού η ιρανική στρατιωτική βοήθεια προς τις οργανώσεις αυτές, περνούσε από συριακό έδαφος. Ο de facto ηγέτης της Συρίας, Αχμέντ αλ Σαράα, ο οποίος βρίσκεται στην σφαίρα επιρροής της Άγκυρας, έχει ξεκαθαρίσει ότι η στάση του είναι αρνητική απέναντι στο καθεστώς της Τεχεράνης.
Η παρέμβαση Τραμπ και οι συμφωνίες του Αβραάμ
Πράγματι, όμως, η παρέμβαση του Ντόναλντ Τραμπ φέρεται να υποχρέωσε το Ισραήλ να δεχτεί τους όρους της συμφωνίας. Σύμφωνα με διεθνή ΜΜΕ, ο απεσταλμένος του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ πέτυχε αυτό που η κυβέρνηση Μπάιντεν προσπαθούσε εδώ και μήνες, δηλαδή να πιέσει τον Νετανιάχου να βάλει νερό στο κρασί του.
Μέχρι στιγμής η νέα κυβέρνηση Τραμπ φαίνεται ότι θα πάρει την σκυτάλη από την κυβέρνηση Μπάιντεν σε ένα τουλάχιστον θέμα για την Μέση Ανατολή. Αναμένεται να συνεχίσει να επιδιώκει την εξομάλυνση των σχέσεων του Ισραήλ με την Σαουδική Αραβία, όπως προωθούσε τόσο ο Ντόναλντ Τραμπ κατά την διάρκεια της πρώτης προεδρικής θητείας του όσο και ο Τζο Μπάιντεν.
Δεν αποκλείεται, λοιπόν, η κυβέρνηση Τραμπ να επιδιώξει να επεκτείνει τις Συμφωνίες του Αβραάμ που υπογράφηκαν το 2020 και με τις οποίες το Ισραήλ εξομάλυνε τις σχέσεις του με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μαρόκο και το Σουδάν. Η Σαουδική Αραβία, όμως, «περνάει» μία τέτοια συμφωνία μέσα από την ίδρυση Παλαιστινιακού κράτους. Με απλά λόγια όσο το Τελ Αβίβ δεν δέχεται την αναγνώριση ενός παλαιστινιακού κράτους το Ριάντ δεν θα δεχτεί να αναγνωρίσει και να αποκτήσει διμερείς σχέσεις με το κράτος του Ισραήλ.
Μία ενδεχόμενη συμφωνία Σαουδικής Αραβίας – Ισραήλ θα έφερνε μεγάλες αλλαγές και ανατροπή στην ισορροπία στην Μέση Ανατολή. Είναι ενδεικτικό ότι η επίθεση της 7ης Οκτωβρίου 2023 της Χαμάς στο Ισραήλ έγινε λίγες μέρες πριν ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν βρεθεί στην περιοχή για να προωθήσει την επαναπροσέγγιση Ριάντ- Τελ Αβίβ. Ήδη το Ιράν έχει προσεγγίσει το Ριάντ και επιχειρεί με καρότο και μαστίγιο να φτιάξει τις σχέσεις του με το σουνιτικό βασίλειο εφόσον έχει χάσει αρκετά από τα δυνατά χαρτιά πίεσης προς την Ουάσινγκτον.
Μπορεί να αντέξει η κατάπαυση πυρός;
Όλοι συμφωνούν ότι η συμφωνία για την κατάπαυση πυρός είναι αρκετά εύθραυστη. Ήδη μετά τις ανακοινώσεις Τραμπ και Μπάιντεν για την συμφωνία ο ισραηλινός στρατός προχώρησε σε αιματηρούς βομβαρδισμούς στην Γάζα.
Μέχρι νωρίς το πρωί της Πέμπτης η κυβέρνηση Νετανιάχου είχε αρνηθεί να αναγνωρίσει δημόσια ότι αποδέχτηκε την συμφωνία. Μάλιστα υποστήριζε ότι υπάρχουν ακόμη τελευταίες λεπτομέρειες να διευθετηθούν αφού το Τελ Αβίβ φέρεται να έθετε βέτο για τις αποφυλακίσεις κάποιων από τους Παλαιστίνιους της Χαμάς.
Η επόμενη μέρα στην Γάζα
Η συμφωνία φυσικά αφήνει εκτός πολύ σημαντικά ζητήματα για τα οποία είχε προειδοποιήσει το Τελ Αβίβ ο Άντονι Μπλίνκεν. Σχεδόν από την έναρξη του πολέμου η κυβέρνηση Μπάιντεν πίεζε το Τελ Αβίβ να φτιάξει ένα σχέδιο για το τέλος των εχθροπραξιών και την επόμενη μέρα στην Γάζα.
Μέχρι σήμερα το Ισραήλ δεν έχει δώσει λεπτομέρειες για το πώς θα είναι η νέα σελίδα στην μεταπολεμική Γάζα. Για παράδειγμα η λύση των δύο κρατών με αναγνώριση ενός Παλαιστινιακού κράτους φέρνει πολύ σοβαρά προβλήματα στον Νετανιάχου.
Πρώτον η Χαμάς, και το Ισραήλ κήρυξε ολοκληρωτικό πόλεμο μέχρι την καταστροφή της οργάνωσης, παραμένει αποδεκατισμένη μεν αλλά η μοναδική δύναμη στην Γάζα. Έως τώρα δεν έχει βρεθεί εναλλακτική στην διακυβέρνηση της Γάζας.
Το Ισραήλ αφού πέρασε μήνες που υπέσκαπτε τις θέσεις και την εξουσία της Παλαιστινιακής Αρχής στην Δυτική Όχθη δεν θα ήθελε να την δει να διοικεί τον παλαιστινιακό θύλακα. Φυσικά μία τέτοια εξέλιξη δεν θα έβρισκε σύμφωνο ούτε τον πληθυσμό της Γάζας αφού η Παλαιστιανική Αρχή είναι απονομιμοποιημένη στα μάτια των αμάχων εκεί. Άρα οι επιλογές για την διακυβέρνηση είναι εξαιρετικά περιορισμένες.
Το σενάριο που θεωρείται πιθανό είναι η δημιουργία μίας μεταβατικής διοίκησης στην Γάζα. «Τόσο η απερχόμενη κυβέρνηση Μπάιντεν όσο και η επερχόμενη κυβέρνηση Τραμπ, καθώς και η κυβέρνηση Νετανιάχου, κατανοούν ότι η βασική προϋπόθεση για μια διαρκή ειρήνη είναι η Χαμάς να μην έχει κανένα ρόλο στη μεταπολεμική Γάζα», ανέφερε ο συνεργάτης της Πρωτοβουλίας για την Ασφάλεια στην Μέση Ανατολή και πρώην αναπληρωτής γραμματέας για την αντιτρομοκρατία στο υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, Τόμας Γουόρικ.
Και συνέχισε: «Αυτό που χρειάζεται είναι ένα εφαρμόσιμο μεταπολεμικό σχέδιο που θα θέτει τη Γάζα υπό διεθνή διοίκηση για μια μεταβατική περίοδο. Αλλά το πώς θα δημιουργηθεί αυτό, και ποιος θα συμμετάσχει σε αυτό, θα κάνει τη διαφορά μεταξύ επιτυχίας και αποτυχίας».
Επιπλέον εξήγησε ότι «με δεδομένες τις εντάσεις στην ισραηλινή πολιτική -η φερόμενη συμφωνία του Νετανιάχου με την επέκταση των ισραηλινών εποικισμών στη Δυτική Όχθη ενέχει πραγματικούς κινδύνους- οι προοπτικές για ένα διαπραγματευτικό αποτέλεσμα μέσα στις επόμενες δώδεκα εβδομάδες είναι εξαιρετικά μικρές. Οι μάχες θα μπορούσαν να ξεκινήσουν ξανά».