Από τη Γάζα ως την Γροιλανδία, η ανατρεπτική δύναμη του εκλεγμένου προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ γίνεται αισθητή σε ολόκληρο τον κόσμο, καθώς η νέα του κυβέρνηση παραμερίζει τις συμβατικές διπλωματικές ευγένειες και προκρίνει μια εντατική πίεση παντού, σε όλον τον κόσμο. Τακτική που φαίνεται να αποδίδει αν κρίνει κανείς από την συμφωνία Ισραήλ – Χαμάς για εκεχειρία στην Γάζα και ανταλλαγή ομήρων.
Ειδικά για την συγκεκριμένη συμφωνία, ο Τραμπ διεκδίκησε τα εύσημα. Η αλήθεια είναι ότι μπορεί η κυβέρνηση Μπάιντεν επί μήνες να πίεζε, αλλά με την συνεργασία των ανθρώπων του Τραμπ και τις απειλητικές του δηλώσεις τελικώς φτάσαμε στην άρση των εκατέρωθεν αντιρρήσεων που προέκυπταν συνεχώς.
Είναι δύσκολο να αρνηθεί κανείς ότι η απειλή του Τραμπ πως θα ξεσπάσει “κόλαση” αν δεν υπάρξει συμφωνία Ισραήλ-Χαμάς πριν από την ορκωμοσία του στις 20 Ιανουαρίου δεν ανάγκασε Ισραήλ και Χαμάς να βρουν έναν τρόπο να συμφωνήσουν. Και οι δύο πλευρές θα ήθελαν να διάκειται ευνοϊκά ο Τραμπ προς αυτούς.
Τι έκανε ο Νετανιάχου
Έτσι ο ισραηλινός πρωθυπουργός, Μπενιαμίν Νετανιάχου, πέρασε μεγάλο μέρος της εβδομάδας προσπαθώντας να πείσει τους δεξιούς του συμμάχους ότι η συμφωνία δεν θα σημάνει το τέλος του πολέμου, κι ας έλεγε το αντίθετο ο Μπάιντεν. Την Πέμπτη, ανώνυμος “ανώτερο αξιωματούχο” (ο όρος τις περισσότερες φορές χρησιμοποιείται για εκπρόσωπο του Νετανιάχου ή ακόμη και για τον ίδιο) δήλωσε ότι «σε αντίθεση με τις διαστρεβλωμένες αναφορές το Ισραήλ δεν θα εγκαταλείψει τον Διάδρομο Φιλαδέλφειας. Το Ισραήλ θα παραμείνει στον Διάδρομο καθ’ όλη τη διάρκεια της φάσης 1, και για τις 42 ημέρες». Αν και οι δυνάμεις του IDF θα αναδιατάσσονται σε ορισμένα τμήματα, «η κλίμακα των δυνάμεων θα παραμείνει η ίδια, συμπεριλαμβανομένων των φυλακίων, των περιπολιών, των θέσεων παρατήρησης και του ελέγχου του συνόλου του Διαδρόμου».
Και μετά ο «αξιωματούχος» υποσχέθηκε: «Εάν η Χαμάς δεν συμφωνήσει [στις συνομιλίες για τη φάση 2] στις απαιτήσεις του Ισραήλ για τερματισμό του πολέμου (την εκπλήρωση των στόχων του πολέμου), τότε το Ισραήλ θα παραμείνει στο διάδρομο Φιλαδέλφειας και την 42η ημέρα, και σίγουρα την 50ή. Με άλλα λόγια, το Ισραήλ παραμένει στον Διάδρομο Φιλαδέλφειας μέχρι νεωτέρας».
Υπάρχει λόγος που ο Νετανιάχου φαίνεται να δυσκολεύεται να μιλήσει καθαρά – και στην πραγματικότητα, δεν έχει μιλήσει ακόμη ανοιχτά στο κοινό για το τι έχει γίνει στις συνομιλίες. Η μεγάλη πλειοψηφία των Ισραηλινών, υποστηρίζει τη συμφωνία για τους ομήρους. Περίπου το 58% υποστηρίζει πλήρως τη συμφωνία, ακόμη και με το κόστος της παραμονής της Χαμάς στην εξουσία στη Γάζα, σύμφωνα με δημοσκόπηση του Ινστιτούτου Δημοκρατίας του Ισραήλ που δημοσιεύθηκε την Τρίτη. Ένα άλλο 12% υποστηρίζει την πρώτη φάση της συμφωνίας – απελευθέρωση 33 ομήρων χωρίς πλήρη αποχώρηση του Ισραήλ από τη Γάζα – και στη συνέχεια θέλει επιστροφή στις μάχες. Περίπου το 70%, με άλλα λόγια, θέλει ο πρωθυπουργός να υπογράψει.
Αλλά το πρόβλημα του Νετανιάχου έγκειται στο 23% που δεν υποστηρίζει την συμφωνία, αλλά θέλει να συνεχιστεί ο πόλεμος για να υπάρξει μια καλύτερη συμφωνία. Κατά τους Timew of Israel αυτοί είναι σχεδόν όλοι ψηφοφόροι του κυβερνητικού του συνασπισμού.
Το κόστος του Ισραήλ
Πολλοί Ισραηλινοί, ιδιαίτερα στη δεξιά, τρομοκρατούνται από το κόστος που θα πληρώσει το Ισραήλ σε πρώτη φάση: χιλιάδες Παλαιστίνιοι κρατούμενοι που θα απελευθερωθούν, μερικοί από τους οποίους είναι αρχιτρομοκράτες και δολοφόνοι. Επίσης το κυνήγι της Χαμάς στη Γάζα θα σταματήσει και ίσως δεν είναι εύκολο να ξαναρχίσει, ενώ η οργάνωση δεν θα έχει εκριζωθεί από την περιοχή. Αυτό σημαίνει ότι η Χαμάς θα επιβιώσει από τον πόλεμο, θα ενισχυθεί, η φήμη της θα αποκατασταθεί, και ο μελλοντικός της έλεγχος στην Γάζα θα είναι σχεδόν εξασφαλισμένος.
Ναι αλλά ο Νετανιάχου έχει υποσχεθεί ολοκληρωτική νίκη στον πόλεμο. Δεν είναι μικρό ζήτημα για τον ίδιον. Ένας λόγος που τόσοι πολλοί Ισραηλινοί υποστηρίζουν την συμφωνία είναι πως δεν πιστεύουν ότι ο Νετανιάχου θέλει και μπορεί να νικήσει στον πόλεμο. Αν πιστεύεις ότι οι ηγέτες σου δεν μπορούν να φέρουν μια νίκη, τότε γίνεται πολύ πιο πιθανό να υποστηρίξεις ένα τέλος με διαπραγμάτευση, ακόμη και αν αυτό αφήνει έναν μισητό εχθρό στην εξουσία. Ο Νετανιάχου δεν έχει την πολυτέλεια να επιστρέψει στην ακροδεξιά να διατηρήσει μια τέτοια εικόνα για το πρόσωπό του, εικόνα ανικανότητας και ανεντιμότητας.
Η «άλλη» συμφωνία
Όλα αυτά θέτουν το ερώτημα: Οπότε γιατί να δεσμευτεί σε μια συμφωνία που ενέχει τόσους πολλούς πολιτικούς κινδύνους για τον ίδιο; Γιατί η συμφωνία δεν είναι, αυτή που προσφέρθηκε τον Μάιο. Κι ας λέει ο Μπάιντεν το αντίθετο. Βασικά ισραηλινά αιτήματα που η Χαμάς αρνήθηκε την άνοιξη έχουν πλέον ικανοποιηθεί, όπως ο ρυθμός απελευθέρωσης των ομήρων και η ισραηλινή παρουσία στη Φιλαδέλφεια, κατά την φάση 1.
Και η Χαμάς γιατί είναι ξαφνικά πρόθυμη να κάνει αυτές τις παραχωρήσεις; Και γιατί ο Νετανιάχου, ο οποίος είχε προσκολληθεί σφιχτά στη δεξιά πτέρυγα του συνασπισμού του επί 16 μήνες, ξαφνικά έγινε πρόθυμος να διακινδυνεύσει μια πολιτική αναμέτρηση; Εδώ υπεισέρχεται ο παράγοντας Τραμπ.
Η μεταβλητή Τραμπ
Υπάρχουν δύο συμφωνίες γράφουν οι Times of Israel. Η συμφωνία του Νετανιάχου με τη Χαμάς και η συμφωνία του Νετανιάχου με την επερχόμενη κυβέρνηση Τραμπ. Γνωρίζουμε πολλά για την πρώτη και πολύ λίγα για τη δεύτερη.
Η μεταστροφή του Νετανιάχου φάνηκε σε συνομιλίες με αξιωματούχους του Τραμπ, από τον ίδιο μέχρι τον απεσταλμένο του για τη Μέση Ανατολή, τον Στιβ Γουίτκοφ, Μάλιστα λένε ότι κάποιοι Άραβες εκτιμούν πως μια συνάντηση, Νετανιάχου-Γουίτκοφ που έγινε το Σάββατο ήταν πιο αποτελεσματική στο να μεταπειστεί ο ισραηλινός πρωθυπουργός από όσο ήταν ένας χρόνος καλοπιάσματος της κυβέρνησης Μπάιντεν.
Οπότε τι θα μπορούσε να προσφέρει η ομάδα Τραμπ στον Νετανιάχου για να τον κάνει να μην ενδιαφέρεται τόσο για τις αντιδράσεις των ακροδεξιών του συμμάχων; Δημοσίως, η απάντηση φαίνεται να είναι η υπόσχεση για επανάληψη του πολέμου. Στην ακρόαση για την επικύρωση του διορισμού του στη Γερουσία ως υπουργού Άμυνας, ο Πιτ Χέγκσεθ είπε στους γερουσιαστές ευθέως: “Υποστηρίζω το Ισραήλ να καταστρέψει και να σκοτώσει και το τελευταίο μέλος της Χαμάς”.
Και σε συνέντευξή του στο podcast Call Me Back, ο νέος σύμβουλος εθνικής ασφάλειας Μάικ Γουόλτς δήλωσε ότι ο Τραμπ επεδίωξε να αλλάξει ριζικά τη δυναμική που ενθάρρυνε τις τρομοκρατικές ομάδες να παίρνουν ομήρους. «Η Χαμάς», είπε ο Γουόλτς «πρέπει να καταστραφεί σε σημείο που να μην μπορεί να ανασυγκροτηθεί». Και την Τετάρτη είπε ότι οι ΗΠΑ θα υποστηρίξουν το Ισραήλ εάν χρειαστεί να ξαναμπεί στη Γάζα. “Το έχουμε ξεκαθαρίσει στους Ισραηλινούς και θέλω να με ακούσει ο λαός του Ισραήλ σε αυτό: Αν χρειαστεί να ξαναμπούν μέσα, είμαστε μαζί τους”, είπε. “Αν η Χαμάς δεν τηρήσει τους όρους αυτής της συμφωνίας, είμαστε μαζί τους”.
Η στάση της Χαμάς
Η Χαμάς χρειάζεται απεγνωσμένα μια συμφωνία. Συναινεί στις ισραηλινές απαιτήσεις που έχει απορρίψει εδώ και καιρό, όπως η παραμονή των ισραηλινών δυνάμεων στη Φιλαδέλφεια κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης, (θα μπορούν πράγματι εκεί να εμποδίσουν τον επανεξοπλισμό της μέσω της Αιγύπτου) κατά την διάρκεια της κατάπαυσης του πυρός.
Επίσης έχει χάσει τους κύριους υποστηρικτές της, την Χεζμπολάχ και το Ιράν. Οι σύμμαχοί της, Χούθι, στην Υεμένη έχουν μετατραπεί από αφοσιωμένοι σύμμαχοι σε προειδοποιητικό παράδειγμα για την υπόλοιπη περιοχή. Και ο Τραμπ, ανακατεύει την τράπουλα.
Οι Ισραηλινοί είναι πεπεισμένοι ότι θα έχουν πιο ελεύθερα χέρια εναντίον των εχθρών τους στην περιοχή μετά τις 20 Ιανουαρίου. Έτσι αυτή η συμφωνία σηματοδοτεί μια άμβλυνση των απαιτήσεων της Χαμάς. Επίσης η ανοικοδόμηση της Γάζας θα αρχίσει μόνο στις επόμενες φάσεις.
Οπότε γιατί η Χαμάς να δεχτεί μια τέτοια συμφωνία; Ίσως για τον ίδιο λόγο που ο Νετανιάχου φαίνεται τόσο πρόθυμος για μια συμφωνία: Ο λόγος είναι ο Ντόναλντ Τραμπ.
Η άφιξή άλλαξε ριζικά τη δυναμική. Δεδομένων των σχολίων των Hegseth και Waltz, ο Νετανιάχου μπορεί εύλογα να περιμένει να έχει την αμερικανική υποστήριξη για οποιαδήποτε μελλοντική κλιμάκωση. Αλλά ο Τραμπ έχει επανειλημμένα επικρίνει την ισραηλινή πολεμική προσπάθεια ότι είναι αργή, αναποφάσιστη και “χάνει τον πόλεμο των δημοσίων σχέσεων”.
Η νέα δυναμική στο παιχνίδι
Όταν η Χαμάς αναπόφευκτα προσπαθήσει να επανεξοπλιστεί ή να εκτοξεύσει έναν πύραυλο, το Ισραήλ θα έχει τη δικαιολογία του για να επιστρέψει στη μάχη, ίσως καλύτερα προετοιμασμένο και με καλύτερη διείσδυση των πληροφοριών στις τάξεις της Χαμάς από ό,τι στις 8 Οκτωβρίου 2023. Και εν τω μεταξύ, θα έχει δώσει στον Τραμπ την πολιτική του νίκη με τη μορφή της κατάπαυσης του πυρός και θα έχει κερδίσει την υποστήριξή του για έναν πιο εντατικό αγώνα κατά της Χαμάς.
Αν αυτή είναι η βασική δυναμική, εξηγούνται πολλές από τις ενέργειες Νετανιάχου και Χαμάς. Εξηγείται γιατί ο Νετανιάχου αντιστέκεται στην ακροδεξιά αντιπολίτευση: Θέλει να δείξει συμφιλιωτικό πρόσωπο στην επερχόμενη κυβέρνηση Τραμπ.
Η Χαμάς κατανοεί ότι χρειάζεται να επιτύχει αρκετά από μια συμφωνία για να μπορεί να ισχυριστεί ότι έχει κερδίσει και στη συνέχεια να εμμείνει σε ό,τι έχει επιτευχθεί, προκειμένου να αρνηθεί στον Νετανιάχου την πολιτική κάλυψη από τον Τραμπ για μια επιστροφή στον πόλεμο.
Κατά ειρωνικό τρόπο, αυτή είναι μια θέση αδυναμίας για τη Χαμάς, και ο Νετανιάχου φαίνεται να το εκμεταλλεύτηκε. Έτσι ελευθερώνονται περισσότεροι όμηροι, είναι πιο αργή η ισραηλινή αναδιάταξη, ενώ δεν δίδεται καμία εγγύηση τερματισμού του πολέμου.
Ωστόσο, η Χαμάς διατηρεί ένα μεγάλο πλεονέκτημα έναντι του Νετανιάχου: Ο πήχης της “νίκης” είναι εξαιρετικά χαμηλός. Δεν χρειάζεται να νικήσει, δεν χρειάζεται να ανασυγκροτήσει τις δυνατότητές της. Το μόνο που χρειάζεται είναι να μπορεί να ισχυριστεί ότι επέζησε, ακόμη και αν αυτό που απέμεινε είναι ένα γυμνό θραύσμα της αρχικής της οργάνωσης. Το απλό γεγονός ότι εξακολουθεί να υπάρχει είναι “νίκη”.
