Με ένα συγκλονιστικό άρθρο της στη Washington Post η ομότιμη καθηγήτρια του King’s College London Τζούντιθ Χέριν αφού κάνει μία ιστορική αναδρομή από την ίδρυση της Αγίας Σοφίας έως και σήμερα, εξηγεί γιατί η μετατροπή της σε τζαμί είναι πολιτιστική ισοπέδωσης. Όπως σημειώνει η καθηγήτρια: “Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι διάσημος για τη ρήση του “αν χάσουμε την Κωνσταντινούπολη, χάσαμε την Τουρκία”. Πέρυσι έχασε τις δημοτικές εκλογές στην Πόλη. Σήμερα, προσπαθεί να αντιστρέψει την πτώση στη δημοτικότητά του στηρίζοντας έναν θρησκευτικό φονταμενταλισμό που απειλή τις μειονότητες της Tουρκίας, τον κοσμικό χαrακτήρα της χώρας και τον ιστορικό ρόλο της Πόλης ως ανεκτική μητρόπολη όπου συνυπάρχουν μουσουλμανικές, χριστιανικές και εβραϊκές θρησκείες για αιώνες. Την Παρασκευή (10/7), η κοντόφθαλμη, κυνική εκστρατεία του Ερντογάν χτύπησε την καρδιά του παγκόσμιου πολιτισμού και τον ουσιαστικό χαρακτήρα της Κωνσταντινούπολης. Με την παρακίνησή του, το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο της Τουρκίας εξέδωσε μία σκανδαλωδώς επικίνδυνη και φανατική απόφαση: Η Αγία Σοφία, ένα μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO και παγκόσμιο σύμβολο ιστορίας και πολυπολιτισμικής εκπροσώπησης, θα μετατραπεί από μουσείο σε τζαμί.
Λειτουργώντας ως μουσείο, η Αγία Σοφία, ένα τεράστιο κτίριο 1.500 ετών που προηγουμένως λειτουργούσε ως εκκλησία και μετά ως τζαμί, αντιπροσώπευε την ουσία της Κωνσταντινούπολης, ένα μέρος όπου οι αυτοκρατορίες και οι θρησκείες που αλλάζουν τον κόσμο συγκρούστηκαν και τέμνονταν, αλλά των οποίων τα μνημεία και τα αντικείμενα μπορούν να τα απολαύσουν όλοι. Η απόφαση αυτή σηματοδοτεί ένα συμβολικό τέλος αυτής της κληρονομιάς ανοχής. Η ιστορία της Αγίας Σοφίας περιέχει την ιστορία της Πόλης. Είναι μια βυζαντινή εκκλησία που κυριάρχησε στον ορίζοντα της Κωνσταντινούπολης, σε όλη την ιστορία της πόλης. Όταν οι Οθωμανοί κατέκτησαν την πόλη το 1453, έγινε τζαμί. Το 1935, ο Κεμάλ Ατατούρκ, ο ιδρυτής της σύγχρονης, κοσμικής Τουρκίας, το έκανε μουσείο και η Αγία Σοφία άνοιξε σε όλους ως πολιτιστικός και επιστημονικός χώρος. Έγινε ένα τεράστιος πόλος τουριστικής έλξης. Οι επισκέπτες θαυμάζουν όχι μόνο τη δομή της, αλλά επίσης τα στρώματα της ιστορίας που ενσωματώνει.
Η Κωνσταντινούπολη ιδρύθηκε το 330 μ.Χ. από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Ι. Επέλεξε έναν εκπληκτικό χώρο με θέα στον Βόσπορο με στρατηγικό έλεγχο της Μαύρης Θάλασσας. Στη «Νέα» Ρώμη του έχτισε μια αυτοκρατορική πρωτεύουσα που ξεπέρασε την «Παλιά» Ρώμη.
Ο γιος του κατασκεύασε την πρώτη εκκλησία αφιερωμένη στην Αγία Σοφία. Λειτούργησε ως καθεδρικός, όπου ο Πατριάρχης τελούσε λειτουργίες στις οποίες παρίστατο ο αυτοκράτορας και η αυτοκράτειρα όπως και ο τοπικός πληθυσμός. Καθώς επεκτάθηκε η πόλη, το ίδιο έγινε και με την εκκλησία. Το 537 ο Αυτοκράτορας Ιουστινιανός του οποίου η εξουσία επεκτεινόταν από την Ιταλία ως το Σινά, αφιέρωσε το παρόν οικοδόμημα ως έκφραση δύναμης και ευσέβειας. Έχει έναν τεράστιο θόλο, διαμέτρου 102 ποδιών, σε ύψος 184 ποδιών. Για σχεδόν 1.000 χρόνια, ήταν το υψηλότερο και μεγαλύτερο κτίριο στον κόσμο. Διακοσμημένη με έντονα χρωματιστά μάρμαρα, από όλα τα μέρη της Μεσογείου, ολόκληρη η εσωτερική επιφάνεια της Αγίας Σοφίας έλαμπε με χρυσά και ασημένια ψηφιδωτά που αντανακλούσαν το φως το οποίο εισέβαλε μέσα από τα πολλά παράθυρα. Η αρχική εκκλησία του Ιουστινιανού είχε μια εσωτερική διακόσμηση: έναν μνημειώδη, λαμπερό σταυρό στον τρούλο, που τώρα έχει αφαιρεθεί. Στο τέλος του 9 αι. μΧ, προστέθηκαν εμβληματικά ψηφιδωτά: Η Παναγία με τον Χριστό, με τους αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ και στις δύο πλευρές. Αργότερα, οι αυτοκράτορες, όπως η Αυτοκράτειρα Ζωή η Πορυφυρογέννητη, αναπαραστάθηκαν σε όμορφα πορτραίτα από χρυσό μωσαϊκό και χριστιανικές εικόνες.
Η μεγάλη εκκλησία ήταν το πρότυπο. Όταν οι Άραβες ξεκίνησαν από τις ερήμους για να διακηρύξουν την πίστη του Ισλάμ, έφτιαξαν τα πρώτα τζαμιά τους με βάση τους χριστιανικούς θόλους που πρωτοέφτιαξαν οι Βυζαντινοί. Έτσι, όταν ο Τούρκος σουλτάνος Μωάμεθ ο Πορθητής κυρίευσε τα τριπλά τείχη και η Κωνσταντινούπολη έπεσε τον Μάιο του 1453, μπορούσε να δώσει διαταγή ώστε η Αγιά Σοφιά, το σύμβολο της πόλης, να μετατραπεί σε τζαμί αντί να το καταστρέψει. Σύμφωνα με τον ισλαμικό νόμο, τα ψηφιδωτά μωσαϊκά αφαιρέθηκαν ή επικαλύφθηκαν, μια τεράστια απώλεια και μια προειδοποίηση για το τι θα μπορούσε να ξανασυμβεί. Πράγματι, ενώ οι Τούρκοι αξιωματούχοι υποσχέθηκαν την Παρασκευή ότι τα ψηφιδωτά δεν θα αφαιρεθούν, τη Δευτέρα ανακοίνωσαν ότι θα καλύπτονται με κουρτίνες ή λέιζερ κατά τη διάρκεια των μουσουλμανικών προσευχών. Το να μετατραπεί αυτό το ασυναγώνιστο κτίριο σε χώρο λατρείας ξανά, απειλεί την ελεύθερη πρόσβαση σε μια μεγαλειώδη κατασκευή και στα πολύτιμα ψηφιδωτά του. Περιορίζοντας την πρόσβαση στη μεγαλύτερη ιστορική κληρονομιά της Κωνσταντινούπολης, ο Ερντογάν προσβάλλει τις κοσμικές παραδόσεις που κάνουν την πόλη και την ίδια την Τουρκία ένα σταυροδρόμι για τον κόσμο. Είναι μια πράξη πολιτιστικής ισοπέδωσης. Πρόκειται για μια απόφαση ενός πολιορκημένου «αυτοκράτορα» – του πιο επικίνδυνου – υποκινούμενου από την επιθυμία να τιμωρήσει τους κατοίκους της Κωνσταντινούπολης, οι οποίοι ψήφισαν αποφασιστικά εναντίον του, και από την επιθυμία του να εδραιώσει τη θέση του προκαλώντας εχθρότητα μεταξύ των φανατικών οπαδών του και εκείνων που συνδέονται με τις κοσμικές παραδόσεις. Η Αγία Σοφία ανήκει στον κόσμο. Η τύχη της δεν είναι απλώς ένα θέμα της τουρκικής κυριαρχίας, ΄πως επιμένει ο Ερντογάν.
Πηγή: Washington Post
